Þjóðviljinn - 07.10.1973, Blaðsíða 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 7. október 1973.
FRYSTIKISTUR
PÉR SPflRIÐ ST0RFE
MED PVÍ flÐ KflUPfl IGNIS
FRYSTIRISTUR
MACKV/IMAH VANDADAII OHUCiííAR
14í> LTH — 1DD I III — ?Hr< ITH 3ÖÍ> LIH — 4/0 I IH !»70 LIR
UMBODSMINN UM l ANO AtLl
RAFHMAN VHSTIRGÖTU II SÍMI I929Í
RAFTORíi V AUSTIRVÖLI. SÍMI 26(>í><)

TILBOÐ
óskast í eftirtaldar bilreiðar, er verfta til sýnis þriftjudag-
inn 9. okt. 1973, k). 1-4 i porti bak vift skrifstofu vora Borg-
artúni 7:
Ford Falcon fólksbifr.
Ford Cortina fólksbifr.
Volkswagen 1200 fólksbifr.
Volkswagen 1200 fólksbifr.
Volkswagen 1600 fólksbifr.
Volkswagen 1600 fólksbifr.
Volkswagen 1600 fólksbifr.
Willys jeppi
Willys jeppi
Land Bover bensin
Interna tional Scout
Chevrolet sendiferftabifreift
Chevrolet sendiferftabifreift
Dodge sendiferftabifreift
Unimog torfærubifreift
Ford Transit sendifcrftabifreift
Volvo Laplandcr
Mercedes Benz 25 m fólksfl. bifreift
Mercedes Benz dráttarbifreift
Volvo Vörubifreift
árg. 1966
árg.1968
árg.1971
árg.1965
árg. 1971
árg. 1967
árg.1966
árg. 1966
árg.1964
árg.1970
árg.1968
árg. 1962
árg.1964
árg.1967
árg. 1962
árg.1967
árg.1965
árg. 1966
árg.1955
árg.1961
Tilboftin verfta opnuft sama dag kl. 5.00 aft viftstöddum
bjóöendum. Kéttur áskilinn til aft hafna tilboftum, sem
ekki teljast viftunandi.
INNKAUPASTOFNUN RlKISINS
BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844
Útvarp
íeinutæKi
Gengur bæði fyrir
rafmagni
og rafhlöðum
GóÖurgripur,
góð gjöf
á aöeins
kr. 16,370
•J (--j KLAPPARSTlG 26,
Uflf/W^ SlMI 19800, RVK. OG
® 1 N BREKKUGÖTU 9, AKUREYRI, SlMI 21630
Fjölþjóðleg fyrirtœki í sviðsljósinu
r
Ogna sjálfstœði
einstakra ríkja
Um allan heim hafa
lýðræðissinnar vaxandi
áhyggjur af starfsemi
fjölþjóðafyrirtækja og
áhrifum þeirra á efna-
hags- og stjórnmál.
Vitað er að slík fyrirtæki
reyndu á sinum tima að
bregða fæti fyrir Allende
er hann var á leið upp i
forsetastólinn i Chile, og
enginn efast um ánægju
þeirra er herforingj-
arnir hrifsuðu völdin i
þvi landi nú á dögunum.
Nýlega er komin út
fyrsta skýrslan sem
gerð er að tilhlutan
Sameinuðu þjóðanna um
fjölþjóðleg fyrirtæki,
þennan mikla ógnvald
sem ,,ekki ber neina
ábyrgð á verkum sinum
og stefnu gagnvart
lýðræðislega kjörnum
valdastofnunum.”
Hér fer á eftir frétt frá Upplýs-
ingaskrifstofu Sameinuðu
þjóðanna um þetta mál:
Á vegum Sameinuðu þjóðanna
var fyrir nokkru birt skýrsla um
áhrif fjölþjóðlegra fyrirtækja á
þróun i heiminum. Það var efna-
hags- og félagsmáladeild Sam-
einubu þjóðanna, sem samdi
þessa skýrslu og alþjóðlegur sér-
fræðingahópur fjallar nánar um
hana i New York í fyrri hluta
september-mánaðar, og verður
þá ennfremur rætt um áhrif
þessara fyrirtækja á alþjóða-
samskipti og framfarir.
Skýrslan er 195 blaðsiður, og
þar er að finna upplýsingar um
stærð, starfsemi og uppbyggingu
fjölmargra fjölþjóðlegra fyrir-
tækja og lagt er mat á þýðingu
þeirra i efnahagsheiminum. Þá
er og fjallað um eðli þessara
fyrirtækja, hagnað og hvernig
eignarhaldi á þeim er háttað.
Þá er i skýrslu þessari gerð
grein fyrir áhrifum fjölþjóðlegra
fyrirtækja á alþjóðleg samskipti,
eins og áður var minnst á, og
sambúð þeirra við stjórnvöld i
þeim löndum, þar sem þau hafa
höfuðstöðvar eða reka útibú.
1 skýrslunni segir meðal annars
á þá leið, að f jölþjóðleg fyrirtæki,
ólikt þvi sem sé um rikisstjórnir,
„beri ekki neina ábyrgð á verkum
sinum og stefnu gagnvart stórum
hópi kjósenda” og þvi sé það eitt
höfuðatriði þessa máls,
„hvort hægt sé að koma á fót ein-
hverskonar kerfi, er hefði, ef svo
mætti segja, umsjón með störfum
fjölþjóðlegra fyrirtækja, þannig
að þau verði i verkum sinum og
stefnu, á einhvern hátt gerð
ábyrg gagnvart samfélagi þjóð-
anna.”
Þá kemur það og fram, að það
sem valdið hafi flestum
áhyggjum sé hvernig fjölþjóð-
legu fyrirtækin beiti ofurvaldi
sinu á ýmsum sviðum, svo sem
meb þvi að hafa áhrif á lif ein-
staklinga, stefnu rfkisstjórna og
alþjóðlega verkaskiptingu.
„Fjölþjóðleg fyrirtæki”, segir i
skýrslunni, „geta með ýmsum
þeim ráðum, sem þeim eru tiltæk,
vegið að sjálfstæði einstakra
rikja, með þvi að koma i veg fyrir
að þau geti framfylgt þeirri
stefnu, er þau telja ákjósan-
legasts.”
Meginhluti (tveir þriöju hlutar)
starfsemi hinna fjölþjóðlegu
fyrirtækja á sér stað i löndum,
þar sem markaðskerfið er orðið
háþróað, nema hvað slikra fyrir-
tækja, sem höfuðstöðvar hafa i
öðrum löndum, gætir einna
minnst i Japan, þar sem stjórn-
völd hafa fylgt þeirri stefnu að
takmarka mjög umsvif erlendra
fyrirtækja og dótturfyrirtækja
þeirra I landinu. Þessu er öfugt
farið með Kanada, þar sem um 60
prósent iðnfyrirtækja og um 65
prósent námu- og málmbræðslu-
fyrirtækja eru dótturfyrirtæki
erlendra fyrirtækja.
Skýrslan greinir og frá þvi, að
þótt svo ekki nema einn þriðji
hluti starfsemi hinna fjölþjóðiegu
fyrirtækja fari fram i þróunar-
löndunum þá séu áhrif þeirra
hlutfállslega meiri þar, en i þró-
uðu löndunum. Um 18 prósent
allrar erlendrar fjárfestingar, er
talið vera á vesturhveli jarðar, 6
prósent i Afriku, 5 prósent i Asiu,
og 3 prósent i Austurlöndum nær.
Atta af tiu stærstu fjölþjóðlegu
fyrirtækjunum eru með höfuð-
stöðvar sinar i Bandarikjunum,
og á þeirra snærum er meira en
helmingur allrar erlendrar fjár-
festingar, sem er á vegum slikra
fyrirtækja. Séu Bretland, V-
Þýskaland og Frakkland talin
með, kemur i ljós að fyrirtæki i
þessum fjórum löndum eru með
um 80 prósent allrar erlendrar
fjárfestingar i veröldinni, sem
áætluð er um 165 miljarðar
Bandarikjadala.
Sé litið á landfræðilega skipt-
ingu útibúa hinna fjölþjóðlegu
fyrirtækja kemur i ljós, að fyrir-
tæki með höfuðstöðvar i Evrópu
er«u einkum með útibú i löndum,
sem áður voru evrópskar
nýlendur. 70 prósent útibúa
bandariskra fjölþjóðlegra fyrir-
tækja eru i Suður-Ameriku, en
afgangurinn skiptist nokkurn
veginn jafnt milli Afriku, Asiu og
Miðausturlanda.
Þá kemur fram, að fjölmörg
þessara fyrirtækja eru umsvifa-
meiri á fjármálasviðinu en mörg
einstök riki. Þannig var til dæmis
framleiðsla hvers hinna tiu
stærstu fyrirtækja á þessu sviði
meira virði árið 1971, heldur en
þjóðartekjur rúmlega áttatiu
rikja (3 miljarðar Bandarikja-
dala).
40 prósent af starfsemi fjöl-
þjóðlegu fyrirtækjanna, sem
fjallað er um i skýrslunni, er ibn-
aðarframleiðsla, en 29 prósent
oliunám og oliuiðnaður. t
þróunarlöndunum er um það bil
helmingur fjárfestingarinnar i
námugreftri eða oliuvinnslu, og
um það bil fjórðungur i iðnaðar-
framleiðslu. Þessu er ekki alveg á
sama hátt farið i þróuðu
löndunum, þvi þar er um helm-
ingur fjárfestingarinnar i iðn-
framleiðslu, og um 30 prósent i
námugreftri og oliuvinnslu.
Við þetta bætist svo, að fjöl-
þjóðlegu fyrirtækin hafa með
hverju árinu fært starfsemi sina
inn á ný svið, og hefur starfsemin
undanfarið sérstaklega farið vax-
andi á sviði bankamála, ferða-
mála og allskyns ráðgjafastarf-
semi. Frá árinu 1965 fram til
ársins 1972 þrefaldaðist tala úti-
búa bandariskra banka erlendis
og eru það nú rúmlega eitt þúsund
talsins.
Meðal þess sem lagt er til i
skýrslunni að gert verði til að
fylgjast með og hafa hæfilegan
hemil á starfsemi þessara fjöl-
þjóðlegu fyrirtækja er eftirfar-
andi:
— Sameinuðu þjóðirnar taki að
sér að dreifa ýtarlegum upplýs-
ingum um starfsemi þessara
fyrirtækja.
— Þar sem verðlagningarmál
og skattamál þessara fyrirtækja
eru afar flókin, þá verði komið á
fót einskonar „heimsskatta-
nefnd”, er meðal annars hafi það
hlutverk, að vara þróunarlöndin
við þeim hættum, sem kunna að
leynast i samskiptum við þessi
fyrirtæki.
— Settar verði einhverskonar
alþjóðlegar reglur um starfsemi
þessara fyrirtækja og samskipti
þeirra við stjórnvöld.
1 skýrslunni er a finna 43 töflur
með allskyns upplýsingum um
fjölþjóðleg fyrirtæki. Þar er til
dæmis skrá yfir 211 stærstu fyrir-
tæki i veröldinni, er öllum er það
sameiginlegt að árlega selja þau
framleiðsluvörur sinar fyrir
meira en einn miljarð Banda-
rikjadala. Þá er skrá um að hve
miklu leyti iðnfyrirtæki i
þróunarlöndunum eru eign
erlendra aðila og ótal fleiri upp-
lýsingar er að finna i skýrslunni.
Samkvæmt skýrslunni eru tiu
stærstu fyrirtæki i veröldinrii sem
hér segir:
Arleg sala
i milj. dollara
General Motors (USA) 28.264
Standard Oil (N.J.) (USA) 18.710
FordMotors (USA) 16.433
Royal Dutch Shell (Holl.,
Bretl.) 12,734
General Electric (USA) 9.429
IBM (USA) 8.274
Mobil Oil (USA) 8.243
Chrysler (USA) 7.999
Texaco (USA) 7.529
Unilever (Hool. Bretl.) 7.483
RÍSPAPPÍRSLAMPINN
FRÁ JAPAN
Japanski rispappirslampinn fæst nú einnig á fslandi i 4
stæröum.
Hentar hvar sem er, skapar góöa birtu og er til skrauts
bæði einn og einn og i samsetningum eins og á myndinni.
Athyglisverð og eiguleg nýjung.
HOSGAGNAVERZLUN
AXELS EYJÓLFSSONAR
SKIPHOLTI 7 — Reykjavik.
Sfmar 10117 og 18742.