Þjóðviljinn - 16.11.1973, Side 7

Þjóðviljinn - 16.11.1973, Side 7
Föstudagur 16. uóvember 1973. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7 Kinverskt myndleturtákn frá þvi um 2000 fyrir Krist sem táknar dreka. Mynd af dreka scm rist var i bein á timanum 1400-1200 f. Kr. I)reki (kaisjú) táknaftur mef) þvi letri sem notað var frá þvi um 100 e. Kr. fram á okkar daga. Þarna er ábaldið farift aft mófa stilinn —penninn hef- ur leyst hnifinn af hóiini. Kinfaldað tákn frá 1956 (kaisjú). Nú eru strikin orðin finun i staft fimmtán áftnr. Og loks er þaft pinyin — hljóft- ritunarkerfi myndað aft latn- eskri fyrirmynd. Ahcrslu- merkift táknar tóntegund þá sem orftift er borift fram i. Kinversk skólabörn þurfa aö þola miklar pinslir viö að ná leikni og hraða i beitingu let- ursins. Talið er að þau eyði samtals heilu ári eingöngu i að pára samstöfur á blað. Það er þvi auðskilið að þær raddir séu sterkar i Kina að einfalda þurfi letrið og að endanleg lausn sé i þvi einu fólgin að taka upp latneskt let- ur. En slik skipti eru ekki gerð á einni nóttu og kveða þarf niður mýmarga drauga áður en latneskt letur er oröið að veruleika. Leturtáknin eru órjúfanleg- ur þáttur i kinverskri menn- ingu. Upphaflega eru þau myndletur og hafa sem slik ýmis gildi fram yfir hljóörit- un. Einungis örfáir sérfræð- ingarhafa yfirsýn yfir allt það sem gefa þarf gaum i um- skiptunum. Rætur letursins teygja sig allt að 2000 árum aftur fyrir okkar timatal. Margar árangurslausar til- raunir hafa verið gerðar til að skapa þjóðlegt hljóðritunar- kerfi. Árið 1958 var svo loks á- kveðin „áætlun um að búa til kinverskt hljóðritunarstafróf” þar sem notaðir eru latneskir bókstafir. Hlaut hún nafnið pinyin. Samkvæmt pinyin ritar maður Mao Zedong i stað Mao Tsetung og Beijing i stað Pek- ing. Þessi ritháttur er nær framburði orðanna. Samt sem áður nota Kinverjar enska hljóðritunarkerfið sem kennt er við Wade-Giles i útgáfu sinni á erlendum málum þar sem það er útbreiddast slikra kerfa. En það er ekki hrist fram úr erminni að koma hljóðritunar- Kínverjar hyggjast taka upp hljóðritun Einn framburður i stað 1800 máUýsha Það er mikil kúnst að skrifa á kinversku. Leturtáknin skipta tugum þúsunda og til að vera skólabókarfærir þurfa menn að kunna skil á um þrjú þúsund táknum. En eins og menningarbyltingin sýndi fram á eru Kinverj- ar ósmeykir við að setja gamla og rótgróna hluti undir mæliker, og þeir hafa lengi velt þvi fyrir sér að einfalda leturkerfi sitt. kerfinu á i Kina. Geysilegur munur er á framburði eftir héruðum og fjöldi mállýska er talinnvera um 1800. Munurinn er svo mikilt að maður frá Suður-Kina skilur ekki landa sinn úr norðurhluta landsins þó leturkerfið sé þeim sam- eiginlegt. Það er þvi ógerlegt eins og sakir standa að koma á sameiginlegu hljóðritunar- kerfi. Nú er unnið að þvi, að breiða mállýskuna úr norðurhlutan- um, þ.e. Pekingframburðinn, út um landið. Hún er kennd i öllum skólum landsins með aðstoð pinyin og útvarpssend- ingar með Pekingframburði ná um allt landið. t menningarbyltingunni féll pinyin í ónáð og öllum umbót- um á leturkeriinu var úthúð- að. Forsvarsmenn latneska stafrófsins voru sakaðir um undirlægjuhátt fyrir erlendum áhrifum. Skilti með pinyin- letri voru riíin niður og latn- eskir bókstafir hurfu úr blöð- um. En um áramótin 71/72 lékk vísindaakademían skipun um að hefja aftur sókn i umbótum á leturkerfinu. t dagblaðinu Guángming Ribao sem helst er lesið af kennurum og menntamönnum var tckinn upp fastur þáttur um breyl- inguna og nýlega birti flokks- blaðið, Dagblað alþýðunnar, heila siðu um málið. En á meðan beðið er eftir að pinyin nái fótfestu er unnið að þvi að einíalda leturtáknin. Dagblað alþýðunnar sagði i ágúst s.l. að þar sem langan tima tæki að koma á hljóð- ritunarkerfi væri nauðsynlegt að einfalda leturtáknin. Arið 1964 var birtur listi yfir 2200 tákn sem höfðu verið ein- földuð til mikilla muna og bú- ist er við öðrum lista. Blöð ræða mikið um það hvernig einfalda má hin ýmsu tákn. Það er lika unnt að fella mörg tákn úr málinu. t kin- versku eru til um 50 þúsund tákn, en af þeim eru aðeins 10 þúsund notuð að staðaldri. Mörg táknanna standa fyrir sjaldgæf orð eða eru afbrigði af sama orði. Gerð hefur verið rannsókn á fjögurra binda útgáfu á úr- valsritum Maós sem hafa mikinn orðalorða. t heild er texti þeirra 660 þúsund tákn en einungis 3000 mismunandi tákn eru notuð og þan>af 1000 i mjög litlum mæli. — Þetta leiðir i ljós að menn þurfa ekki að hala svo mjög mörg tákn á takteinum til að gela skrifað bæði vel og mikið, segir Dagblað alþýðunnar. Um 3 þúsund tákn ættu að nægja i almennar kennslu- bækur. Leturkerfi Kinverja hefur breyst i samræmi við þjóð- félagsþróunina. A árþúsund- um hefur það þróast úr mynd- letri, gegnum mismunandi l'lókin lelurtákn og nú stefnir allt að hljóðritun. — Hægfara en markviss þróun i átt að ein- faldari fbrmum, svo vitnað sé til Dagblaös alþýðunnar sem þar með gefur grænt ljós á frekari einlöldun. En hvenær verður pinyin orðið allsráðandi? — Tæplega lifir okkar kynslóð þá tima, svarar Kuó Mó-jó, talsmaður visindaakademiunnar. En ákvörðunin hefur verið tekin og stefnan virðist ljós. (Þll tók saiean úr I)N ) Eiturefni í matvörum Þegar þú sérð lostfagran mat, þá mundu að oft býr flagð undir fögru skinni Samkvæmt nýlegri frá- sögn í dönsku blaði er tals- vert af þeim litar- og bragðbætisefnum sem iðn- fyrirtæki setja i matvæli óholl til manneldis og jafn- vel sum hver baneitruð. Getur neysla á mat sem inniheldur slik efni leitt til karabbameins, lifrar- og fósturskemmda, fyrir utan höfuðverk og aðra minni háttar krankleika. Nitrit, DDT, blý og kvikasilfur eru aðeins 4 af þessum eitur- efnum sem eru i dagslegri fæðu okkar. Nitrit er t .d. i hamborgarhrygg, svinsfleski, skinkum, pylsum og öðrum unnum ketvörum. Sam- kvæmt reglum sem nýlega tóku gildi i Danmörku mega ekki vera meira en 100 grömm af nitriti i einu kilói af keti, en einnig það er meira en nóg. Nitrit er mjög áhrifamikið efni, bæði efnafræðilega og liffræði- lega, og það er einkum varhuga- vert fyrir börn. Fullyrt hefur verið og stutt dæmum að nitrit hafi orðið valdur að þvi að börn komust ekki til fulls andlegs þroska. Stundum eru nefnilega á markaðinum sér- stakar barnapylsur sem eru með meira en 100 gr. af nitriti. Hið danska blað skrifar að skorður við notkun á nitriti séu ekki nándar nærri nógu strangar i Danmörku, einkum þegar haft er i huga, að efnið er fyrst og fremst notað til að gera vöruna lost- fegurri en hún ella væri. Nitrit- saltað ket er fallegra á litinn, verður fagurrautt, þegar það er soðið eða steikt. Auk þess er þvi Er pylsan eitruft? haldið fram, að það sé ögn góm- sætara með nitriti en án. Bann við notkun nitrits gæti þvi komið illa við stóran atvinnuveg sem þar að auki framleiðir til út- flutnings. Fyrst er sem sagt spurningin um peninga, spurningin um heilsufar kemur i annari röð. Þar af kemur að yfirvöldin skella skollaeyrum við kröfum um úr- bætur. Ekki liggur fyrir nein opinber athugun á þvi, hve margir hafa orðið alvarlega veikir af nitriti i matvælum. Sjaldan er grafist svo langt fyrir um sjúkdómsorsakir af þessum uppruna, en látið nægja að staðnæmast við ytri ein- kenni. En dæmi eru til þess að fólk hafi dáið af neyslu nitrits. 1 Vestur- Þýskalandi hefur fólk tekið bana- mein al þvi að borða pylsur sem of mikið nitrit var i. Og i fyrra fékk heil Ijölskylda á Fjóni matareitrun al' þvi að neyta sultu sem innihéll of stóran skammt af nitriti. Heilbrigðisyfirvöid þykjast hafa sönnur fyrir þvi að nitrit geti leitt til krabbameins, segir hið danska blað. Auk þess eru til læknar sem halda þvi fram, að nitrit geti valdið tjóni á fóstri i móðurkviði. En yfirleitt ætti að gilda sú regla að barnshafandi konur gæti vandlega að þvi hvað þær leggja sér til munns. Þetta er mikilvægt að hafa i huga við neyslu á mat- vörum sem eru litaðar með efninu amaranth. Nýlegar kannanir sýna að mjög litið magn af þessu efni getur valdið fóstri tjóni og einnig skemmdum á lifur. Hér má visa til italskra kannana sem gerðar voru á rottum. Rotturnar fengu 30 milii- grömm efnisins i mat á dag. Eftir 78 vikur voru 62% af rottunum dauðar, en á sama tima dóu aðeins 13% af öðrum rottum sem ekki fengu neitt amaranth. Amaranth er notað i fjölda margar matvörur. Með þvi er litaður humar og sulta, einnig er það notað i þekjulag utan um töflur til inntöku, i brjóstsykur, svo að eitthvað sé nefnt. hj-

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.