Þjóðviljinn - 05.02.1974, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 5. febrúar 1974.
Rætt við Magnús Kjartansson ráðherra um herstöðvamálið:
Alger brottför er forsenda
þess að stjórnarsamstarfið
geti haldið áfram
Þjóðviljinn ræddi i gær við
Magnús Kjartansson, ráðherra
um viðhorfin i herstöðvamálinu
og það sem gersthefur i þeim efn-
um siðustu dagana innan rikis-
stjórnarinnar. Viðtaliö fer hér á
eftir:
— Nú hefur það komið fram
opinberlega fyrir nokkru, að
utanrikisráðherra hafi lagt fram
tillögur innan rikisstjórnarinnar
varöandi hersWðvamálið. Hvern-
ig hafið þið ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins tekið þessum tillög-
um, og hver hafa verið svör ykk-
ar?
Ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins
lögðu fram tiilögu
.. — A rikisstjórnarfundi s.l.
föstudag lögðum við Lúðvik
Jósepsson fram formlega tillögu i
málinu ásamt greinargerð, og á
þeim fundi komu einnig fram til-
lögur frá ráðherrum Samtaka
frjálslyndra og vinstri manna.
Tillögur okkar voru að forminu til
breytingartillögur við tillögur
utanrikisráðherra, fjölluðu um
alla þætti þeirra og bættu nýjum
'atriöum við. Ég tel ekki rétt að
birta þessar tillögur að svo
stöddu, meðan verið er að fjalla
um þær I rfkisstjórninni. — Allar
eru þessar tillögur vinnuplögg, og
fela í sér tilraunir til að koma á
samstöðu stjórnarflokkanna um
framkvæmd á fyrirheiti stjórnar-
sáttmálans um brottför hersins.
— Utanrikisráðherra hefur
skýrt frá þvi, að hann leggi til, að
herinn fari i þremur áföngum á
árunum 1974, 1975 og 1976. Hvaö
segir þú um þessar timasetning-
ar?
— Alþýðubandalagið er enn
sem fyrr þeirrar skoðunar, að
halda bæri fast við þá stefnu-
mörkun, að herinn færi á kjör-
timabilinu. Ég er sannfærður um,
að Bandarikjastjórn ætti mjög
auðvelt með að flytja her sinn
brott á þeim tima, og framleng-
ing til ársins 1976 finnst mér veru-
leg vanefnd á þeirri sameiginlegu
stefnumörkun, að herinn væri að
fullu farinn i lok kjörtimabilsins.
Hins vegar hefur miðstjórn Al-
þýöubandalagsins til samkomu-
lags við tillögur Framsóknar-
flokksins fallist á, að endanleg
brottför megi dragast i um hálft
ár fram yfir lok kjörtimabilsins,
enda verði meirihluti hersins far-
inn áður en kjörtimabilinu lýkur.
Tillögur okkar i rikisstjórninni
eru i samræmi við þessa sam-
þykkt miðstjórnarinnar, og jafn-
framt leggjum við áherslu á, aö
gerður verði bindandi samningur
nú þegar um alla áfanga brott-
flutnings.
Hvað um „hreyfanlega
flugsveit” og löggæslu?
— Það hefur komið fram, að i
tillögum. utanrikisráðherra felist,
að hér yrði áfram viss aðstaða
fyrir „hreyfanlega flugsveit”
Bandarikjamanna. Hvað viltu
segja um þetta atriði og afstöðu
Alþýöubandalagsins?
— Um þetta er i fyrsta lagi það
að segja, að fólk spyr að vonum,
hvaö átt sé við með hreyfanlegri
flugsveit. Þetta orð „hreyfanleg”
mun hugsað sem þýðing á enska
orðinu „rotational”, sem merkir,
að þegar ein flugsveit fer, þá
komi önnur jafn stór og taki við af
henni. Þetta er svipuð skipan og
nú tfðkast á Keflavikurflugvelli,
— flugsveitirnar, sem þar starfa
hafa verið fluttar milli staða á
þennan hátt. Ef þessi aðstaða
héldist óbreytt fæli það að sjálf-
sögöu I sér, að hluti af herliðinu á
Keflavikurflugvelli yrði þar á-
fram. Þetta telur Alþýðubanda-
lagið i algeru ósamræmi við
fyrirheit stjórnarsáttmálans og
getur þvi ekki fallist á slika skip-
an.
— Hvað er rætt um löggæslu á
Keflavikurflugvelli, þegar herinn
væri farinn?
— Það hafa heyrst hugmyndir
um að fela bandarísku liði eöa liði
frá NATO að halda uppi löggæslu
Magnús Kjartansson.
á Keflavikurflugvelli, án þess að
þar væri um hermenn að ræða.
Viö Alþýðubandalagsmenn höf-
um lýst þvi mjög ákveðið yfir, að
við teljum það ekki samrýmast
stöðu okkar sem sjálfstæðrar
þjóðar, að löggæsla á eina al-
þjóðaflugvelli Islands yrði að
nokkru eða öllu leyti i höndum út-
lendinga. Við leggjum þvi mjög
eindregið til, að Islendingar taki
að sér alla löggæslu á þessu
svæöi, eins og annars staðar á
landinu. Vafalaust yrði þarna að
vera um að ræða sérþjálfaða lög-
gæslumenn, hliðstætt við land-
helgisgæsluna, en löggæslan yrði
i einu og öllu að vera undir is-
lenskri stjórn og löggæslumenn-
irnir Islenskir.
Hvaða kvaðir vegna
NATO?
— Nú segir I samþykkt mið-
stjórnar Alþýðubandalagsins, að
aðild að NATO fylgi „vissar
kvaðir”. Hvað felst I sliku orða-
lagi?
— Það liggur að sjálfsögðu I
hlutarins eðli, að við Alþýðu-
bandalagsmenn teljum að kvaðir
fylgi aðild okkar að NATO, og
einmitt þess vegna hefur það ver-
ið gert að baráttumáli I aldar-
fjórðung, að íslendingar segi skil-
ið viö þetta hernaðarbandalag.
Viö gerðum okkur það hins vegar
ljóst, þegar við tókum þátt i
myndun núverandi rikisstjórnar,
aö við værum með þvi að losa
okkur við hersetuna, en yrðum
enn um sinn að beygja okkur und-
ir þátttöku i NATO. Þarna var
sem sagt um að ræða fyrri áfanga
af tveimur samkvæmt okkar
stefnu, og sú stefna stendur aö
sjálfsögðu óhögguð.
Þær kvaðir, sem á okkur hvila
gagnvart NATO eru takmarkaðar
af fyrirvörunum frá 1949, sem
kveða svo á, að hér skuli hvorki
vera erlendur her né herstöðvar á
friöartimum. Hitt kann svo að
vera álitamál, hverjar skuldbind-
ingar við verðum á okkur að taka
meðan viðerum i þessum hernað-
ar samtökum. Ég tel að i þvi sam-
bandi gæti ísland t.d. tekið að sér
rekstur ratsjárstöðvanna á Suð-
urnesjum og i Hornafirði, eins og
við höfum þegar gert varðandi
slikar stöðvar i Vik i Mýrdal og á
Gufuskálum á Snæfellsnesi.
Varla verður undan þvi komist
að fallast á, að einhverjar flug-
vélar NATO hafi lendingarleyfi á
Keflavikurflugvelli I viðlögum, en
þó þannig að ekki verði um neina
fasta bækistöð að ræða. 1 sam-
bandi við slikar lendingar kynni
aö vera óhjákvæmilegt að heim-
ila þar einhverja varahluta-
geymslur og veita mjög fámenn-
um hópi flugvélavirkja og slíkra
tæknimanna vinnuaðstöðu, þar
sem búnaður þessara flugvéla er
með þeim hætti, að sérhæfða
menn þarf til að þjónusta þær.
Það er vissulega óskemmtilegt
fyrir andstæðinga aðildar Islands
aö NATO að þurfa að fjalla um
efni af þessu tagi, enda ætti það
að verða okkur öllum hvatning til
að herða baráttuna fyrir úrsögn
íslands úr hernaðarbandalaginu.
Tekst samkomulagið?
— Hvaða likur telur þú á, að
samkomulag takist i rikisstjórn-
inni?
— Af hálfu okkar ráðherra Al-
þýðubandalagsins er farið fram á
það eitt, að staðið verði að fullu
við ákvæði málefnasamnings
rikisstjórnarinnar um brottför
hersins. Náist ekki samkomulag
um það, getur það ekki stafað af
neinu öðru en þvi, að einhverjir
aðrir aðilar I samstarfinu vilja
ekki standa við þetta sameigin-
lega fyrirheit eða telja sig ekki
geta það.
Af okkar hálfu hefur þvi marg-
sinnis verið lýst yfir, að
framkvæmd þessa fyrir-
heits sé forsenda þess, að
stjórnarsamstarfið geti haldið
áfram og sú afstaða hefur I engu
breyst. Framkvæmd á fyrirheiti
stjórnarsáttmálans þýðir að
sjálfsögðu það, að herstöðin verði
lögð niður i raun, en ekki að þeim
störfum, sem þar fara nú fram,
verði haldið þar áfram með ein-
um eða öðrum hætti af öðru visi
klæddum mönnum.
— Nú hefur þess orðið vart, að
einstaka aðilar i hópi herstöðva-
andstæðinga hafa nokkrar á-
hyggjur af „undanhaldi” Alþýðu-
bandalagsins i herstöðvamálinu.
Telur þú þær áhyggjur réttmæt-
ar?
— Ég tel slikar áhyggjur vera
algerlega tilefnislausar. Alþýöu-
bandalagið hefur ævinlega talið
baráttuna fyrir brottför hersins
meginatriði I stefnu sinni og svo
er enn. 1 rikisstjórnarsamstarfi
„Ekki gómur”
Raufarhafnarbúar fá enga
loðnu enn
— Hér hefur ekki sést svo mik-
ið sem gómur af loðnu, sagði
Heimir Ingimarsson sveitarstjóri
á Raufarhöfn er blaðiö hafði tal
af honum i gær. — Það virðist
vera ætlunin að fylla allt Faxa-
flóasvæðið áður en við fáum eitt-
hvað.
— Það sem helst hamlar þvi aö
við fáum eitthvað núna er veður-
farið. Hér hefur verið strekkingur
alla siðustu viku og mér er sagt
að menn séu heldur ragir að fara
með hlaöin skip um Langanes-
röstina.
— Það sem okkur gramdist
mest var að fá ekkert af henni á
meðan hún var hérna út af Aust-
fjörðunum. Svo teljum við okkur
geta sýnt fram á að það er ekkert
óhagkvæmara að keyra hana
hingað frá Ingólfshöföa þar sem
þeir eru núna, heldur en að fara
með hana I Faxaflóann. En það er
greinilegt aö áhersla er lögð á að
koma henni á Reykjavíkursvæöið
áður en hún kemur hingað.
— Okkur finnst það ansi hart að
hafa lagt í mikla vinnu og kostnað
við að gera allt klárt til að taka á
móti loðnu ef við eigum svo ekk-
ert aö fá af henni. Hér hafa menn
veriðað vinna við undirbúninginn
og nú getum við tekið við einum
lOþúsund tonnum I þrær og tanka
og liklega sex þúsund tonnum á
plön auk þess sem löndunaraö-
staða er hin fullkomnasta.
— Hvernig er atvinnuástandið
hjá ykkur núna?
— Þaö er nú ekki glæsilegt.
Héðan er ekki gerður út sem
stendur nema skuttogarinn
Rauðinúpur. Aðrir bátar hafa
ekki róið síðan fyrir miðjan
desember. Rauðinúpur verður
þvi að halda hér uppi atvinnu og
endar ná ekki saman hjá honum.
Hann kemur inn á 10—14 daga
fresti. Siðast landaði hann um
næstsiöustu helgi og á fimmtu-
dagskvöld var búið að gera að afl-
anum. Næst kemur hann svo á
miövikudaginn og það þýöir að
fjórir dagar falla úr hjá verka-
fólkinu. Það ,er þvi full þörf að
bæta einhverju við.
— A næstunni erum við að fá
Heimir Ingimarsson sveitarstjóri
á Raufarhöfn.
nýkeyptan 60 tonna bát sem verð-
ur geröur út á línu og net. Von-
andi bætir það ástandið nokkuð.
Þeir á Þórshöfn hafa fiskað dável
að undanföTnu út af Þistilfirðin-
um.
— Við erum svo óheppnir að
tveir bátar héðan hafa átt I véla-
havarii I allan vetur en hinir eru
allir það litlir að þeir eru ekki
geröir út á þessum árstima.
Rauðinúpur nægir engan veginn
fólkinu sem I landi vinnur þvi eins
og við vitum er ekki nóg að hafa
bara dagvinnuna. Til þess að hafa
mannsæmandi kaup veröur fólkið
að hafa uppgripavinnu. —ÞH
verðum við að sjálfsögðu að
reyna að trýggja sameiginlega
framkvæmd á fyrirheiti stjórnar-
sáttmálans og taka þá nokkurt
tillit til sjónarmiða samstarfs-
flokka okkar, meðan þau brjóta
ekki i bága við það grundvallar-
atriði að herinn fari. Við höfum
sýnt þennan samstarfsvilja með
þvi að fallast á, að brottflutningur
gæti dregist hálft ár, þótt okkur
dytti svo sannarlega ekki slikt i
hug, ef við værum einir i ráðum.
Og við höfum tekið þátt i að fjalla
um það, hvaða kvaðir fylgi aðild-
inni að NATO, þegar herinn væri
farinn og engin herstöð hér leng-
ur. Allt er þetta til marks um bar-
áttu okkar fyrir þvi að ákvæði
stjórnarsáttmálans verði fram-
kvæmt, en sist af öllu vottur um
neinn undanslátt.
í þessu máli sem öðrum
skiptir það öllu, að menn kunni
að greina aðalatriðin frá auka-
atriðunum og láti hugsanlegan á-
greining um minniháttar fram-
kvæmdaatriði ekki skyggja á
meginatriði málsins i huga sin-
um. Nú skiptir einmitt öllu máli,
að herstöðvaandstæðingar, hvar i
vlokki sem þeir kunna aö standa,
skipi sér saman á úrslitastund.
Treysti á eldmóð og
baráttuhug unga fólks-
ins
— Hvaða áhrif telur þú, að nýj-
ustu athafnir hernámssinna hér á
landi kunni að hafa á viðhorf
Bandarikjamanna i viðræðunum
við íslenska ráðamenn um her-
stöövamálið?
— Rikisstjórnin gerði sér vonir
um það, að samkomulag gæti tek-
ist við Bandarikjamenn um brott-
för hersins. Þær vonir voru ekki
tilefnislausar vegna þess, að
kunnugt er að Bandarikjamenn
hafa verið að leggja niður her-
stöövar viða um lönd að undan-
förnu, vegna vaxandi andstöðu
Bandarikjaþings við herstöðva-
kerfið. Mér sýnist einsætt, að
undirskriftasöfnuninni og of-
stækisáróðri Morgunblaðsins er
fyrst og fremst ætlað að koma i
veg fyrir að slikt samkomulag
geti tekist. Það er mikið alvöru-
mál, þegar stór hópur Islendinga
gerist erindreki erlends stórveld-
is, á sama tima og ríkisstjórn
landsins á I veigamiklum samn-
ingaviðræðum við þetta stórveldi.
En takist nú að ná samkomu-
lagi stjórnarflokkanna um aö
setja Bandarikjamönnum loka-
kosti I herstöðvamálinu, en
Bandarikjastjórn neiti að fallast
á þá kosti, —þá mun koma að þvi,
eins og forsætisráðherra ölafur
Jóhannesson hefur lýst yfir á al-
þingi oftar en einu sinni, að rikis-
stjórnin mun leita eftir heimild
alþingis nú I vetur til að segja upp
hernámssamningnum frá 1951.
Fari svo óliklega, mót von minni,
að slik tillaga um uppsögn samn-
ingsins frá 1951 nái ekki fram að
ganga á alþingi, þá litur Alþýðu-
bandalagið svo á, að rlkisstjórn-
inni beri að rjúfa þing þegar I stað
og efna til nýrra kosninga. 1 slik-
um kosningum mundi vilji þjóð-
arinnar koma i ljós, og'ég er ekki i
neinum vafa um hver úrslitin
yrðu i slíkum kosningum, og
treysti ég þá ekki sist á eldmóð og
baráttuhug unga fólksins i land-
inu.
Sannfæring min er sú, að unga
fólkið á Islandi muni áður en
langt um Hður ekki aðeins tryggja
herlaust tsland, heldur einnig úr-
sögn okkar úr NATO.