Þjóðviljinn - 05.02.1974, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 5. febrúar 1974. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Óeiröir í Jakarta:
Gegn erlendum ítökum
og innlendri spillingu
Japanskur bfll f björtu báli fyrir framan forsetahöllina i Jakarta.
Mótmælin beindust i senn gegn innrás japansks fjármagns og hegðun
óþjóðlegrar og mútuþægrar borgarastéttar og embættismanna.
Mönnum varð heldur betur
heitt i hamsi i Jakarta, höfuðborg
Indónesiu,á dögunum, er Kakúei
Tanaka, forsætisráðherra
Japans, kom þangað i opinbera
heimsókn. Borgin leit út eins og
vigvöllur, er fólk svo hundruðum
þúsunda skipti gekk berserks-
gang og kveikti i byggingum og
bilum. Helst gekk þetta útyfir
japönsk fyrirtæki og framleiðslu;
þannig voru aðalstöðvar Toyota-
verksmiðjanna i landinu ógrun-
samlega brenndar til grunna
ásamt með um sexhundruð
bifreiðum af ýmsum gerðum.
Múgurinn hrópaði: Hengið
Japanina, en auk þess fengu
óeirðirnar nokkurn svip af
þjóðernis- eða kynþáttahatri gegn
Kinverjum, sem eru fjölmennir i
landinu sem og annarsstaðar i
Suðaustur-Asiu og að jafnaði ivið
betursettir efnalega en hinir inn-
fæddu. Fjölmargir þeirra eru
stór- og smákaupmenn og versla
mikið með japanskar vörur, hvað
efalaust hefur að þessu sinni gert
sitt til þess að snúa óeirðar-
bylgjunni gegn þeim. Samkvæmt
ODinberum tilkvnningum voru
þrettán óeirðaseggir drepnir, er
her og lögregla skutu á þá, en
trúlegt er að mannfallið hafi 1
raun og veru orðiö miklu meira.
Landvinningar
japansks fjármagns
Indónesiska stjórnin hefur reynt
að láta svo lita út sem stúdentar
hafi staðið svo til einir að
óeirðunum, en ljóst er að þótt
stúdentar hafi trúlega átt frum-
kvæðið, þá vantaði ekki að þeir
fengju góðar undirtektir og
stuðning meðal almennings. Og
þótt mótmælin og óeirðirnar i
framhaldi af þeim beindust á
yfirborðinu fyrst og fremst gegn
itökum japansks fjármagns og
auðhringa i landinu, þá leyndi sér
ekki að þeim var ekki siður stefnt
gegn stjórn landsins og ger-
spilltum embættismannalýð
hennar og borgarastétt.
Að visu var hinn andjapanski
þáttur mótmælanna langt í frá
eingöngu á yfirborðinu. Hvað
verga þjóðarframleiðslu snertir
er Japan þriðja hæsta rikið I
heiminum, á eftir Bandarikj-
unum og Sovétríkjunum. Japan
er sem sagt efnahagslega séð
með mestu stórveldum heims og
efnahagsleg áhrif þeirra erlendis
hafa farið hraðvaxandi undan-
farin ár. Japanskar vörur ryðja
sér óðum til rúms á mörkuðum og
japanskir auðhringar eignast itök
með fjárfestingum og lánaveit-
inum. Þetta hefur sérstaklega
komið fram i Suðaustur-Asiu, og
kveður þar viða orðið svo rammt
að efnahagslegri drottnun Japana
að stundum er kveðið svo að orði,
að nú hafi Japönum tekist það
með friðsamlegu móti, sem þeim
áður mislukkaðist með vopna-
valdi,að leggja Suðaustur-Asiu
undir sig til frambúðar. Ennþá
eru mörgum þar um slóðir i minni
hryðjuverk japanska hersins og
verður það að sjálfsögðu ekki til
þess að auka vinsældir Japana.
Þessarar andúðar gegn innrás og
drottnun japansks fjáímagns
gætir miklu viðar en i Indónesiu,
tildæmis kom hún greinilega
fram i Tailandi og Malasiu þegar
Tanaka kom þar við i leiðinni til
Indónesiu.
Samtökin
Selt land
En þar i landi varð heimsókn
japanska forsætisráðherrans
sumpart átylla fyrir landsmenn
til að mótmæla i verki óstjórn og
efnahagslegu ranglæti heima-
fyrir. Þjóðarbúskapur Indónesiu
hefur sem sé gengið þokkalega
undanfarið, enda er landið i röð
meiriháttar oliuframleiðslurikja
og hefur hagnast vel á hækkandi
oliuverði. En hagur almennings,
sem er sist betri en gengur og
gerist i Þriðja heiminum, hefur -
ekki batnað fyrir það; þannig
hækkaði verðlag á matvælum um
meira en fjórðung siðastliðið ár.
Hagnaðurinn af olíunni hefur
allur komið I hlut embættis-
mannabákns stjórnarinnar og
borgarstéttarinnar og þannig
breikkað kjarabilið milli rikra og
fátækra i landinu.
Það hafa efnahagsleg itök
, Japana einnig gert. Alræmt er
hve hagstæðum viðskipta-
samningum japönsk fyrirtæki ná
við Indónesa, og er það kennt þvi
hve ósinkir þeir japönsku eru á
mútur við innlenda embættis-
menn og kauphölda, sem eru
álika fúsir til að selja sál sina og
land sitt fyrir erlent mútufé og
hliðstætt fólk viða annarsstaðar.
Það var þvi engin tilviljun, að eitt
af vigorðum mótmælendanna i
Jakarta var á þá leið, að stjórnin
væri að selja Japönum landið. Á
einu mótmælaspjaldinu stóð:
Samtökin Selt land fagna komu
Tanaka.
Suharto frá?
Mótmælaaðgerðirnar i Jakarta
og viðar i Indónesiu hófust raunar
þegar i september, og fátt bendir
til þess að úr ólgunni dragi i bráð,
þrátt fyrir að stjórnin hafi nú
stranglega bannað hverskonar
mótmælaaðgerðir, svo og fundi
og sett biöð og útvarp undir
strangt eftirlit. Jafnvel er ekki
talið útilokað að Suharto rikis-
leiðtogi verði að segja af sér, þá
liklega neyddur til þess af næst-
ráðendum sinum i von um að það
lægi öldurnar. Og Japan, sem á
þegar við ærin vandræði að striða
vegna orkukreppunnar, getur átt
von á alvarlegum efnahagslegum
áföllum vegna andúðar
almennings i þeim löndum, þar
sem japanskt fjármagn hefur
helst leitað sér staðar. dþ
Meö kveöju
til Norðfirðinga
fW ’sn Bergþórsson
veöurfræöingur
Góðir þorragestir.
Ég minnist þess ekki að hafa
nokkurn timann þurft að fara
eins langt i mat og i kvöld. En
það er nú ekki aðalatriðið. Ég
held að ég hafi aldrei verið eins
lagt frá þvi að vinna fyrir mat
minum og núna, þegar með er
reiknuð öll sú fyrirhöfn og
kostnaður, sem þið hafið af
þessu tiltæki minu. Hvað sem
þvi liður er mér þaö sönn
ánægja að heimsækja þennan
ágæta stað og þetta ágæta fólk,
svona lltiö kann maður nú að
skammast sin fyrir viðskipta-
hallann á ykkar framlagi og
minu. En i trúnaði get ég nefni-
lega sagt ykkur, að það fyrsta,
sem verðandi veðurfræðingur
þarf að venja sig af er að
skammast sin. Annars hefði
maður aldrei svefnfrið. Maður
þarf sem sagt að læra að sofa
jafn vært og sælt, hvort sem
heyrist á eða ekki, og hvort sem
þvi veðurhljóði var spáð eða
ekki. Einhver verður hvort sem
er að gera þetta eins og annað.
Og það eru lika fleiri en við
veðurvitar, sem gera fleira en
gott þykir. Hugsið ykkur til
dæmis, hvað þetta voru falleg
og saklaus lömb, sem liggja hér
sundruð á borðunum okkur til
munngætis, og ekki látum viö
það skyggja á gleði okkar. Það
dugar bókstaflega ekki að setja
fyrir sig það sem óhjákvæmi-
legter. Nú,og eins og þessi lömb
eigum við lika eftir að gjalda
moldinni okkar skuld, og þá er
kannski nokkuð jafnt á komið
með þeim og okkur. Ég vona að
þið misvirðið ekki við mig svona
kuldalegt tal, en það er nú einu
sinni sú hefnd, sem mennirnir
hljóta fyrir skynsemi sina að
vita endalok sin fyrir. En það
hefur ekki borið á öðru en kyn-
slóðirnar hafi mæta vel kunnað
þá list að umgangast þessa vit-
neskju með jafnaðargeði og
meira að segja með sannri gleði
og lifsfyllingu. Aldrei verður á
allt kosið, svona erum við fædd
og svona verðum við að njóta
hins stutta lifs. Eða hafið þið
kannski hugsað út i það, hvað
það hefði i för með sér, ef maður
gæti gert sig ódauðlegan? Það
fyrsta væri, að allar fæðingar
yrðu að hætta. Fljótlega
fækkaði sem sagt forvitnu bláu
barnsaugunum, en fleiri og
fleiri yrðu gömul og seyrð og
þreytt og leið, eftir að allir
bikarar lystisemdanna og
mótlætisins hefðu verið tæmdir i
botn Sömu gömlu andlitin
mundu alltaf þvælast fyrir
okkur. Allir verstu skúrkar
sögunnar hlytu um leið eilift lif.
Þeir myndu seint sleppa þeim
tökum, sem þeir hefðu einu
sinni náð. Hér á landi mundu þá
Vigastyr og aðrir óþokkar trú-
lega ráða lögum og lofum, að
visu ekki drepandi, það væri
ekki hægt, en kúgandi og
kveljandi. Æskan fengi aldrei að
komast að, enda væri hún ekki
lengur til eins og áöur sagði.
Nei, ætli það sé ekki best að lifið
hliti nokkurn veginn sömu lög-
málum og áður og að við
reynum að gera eins gott úr þvi
og mögulegt er, eins og það er.
En ég átti vist og ætlaði vist
að tala um þorrann og flytja
minni hans, og það kemur vel á
vondan, þvi að verðurfræðilega
er þorrinn býsna merkilegur.
Að jafnaði er hann liklega
kaldari en nokkur annar
mánuður hér á landi. Þá herðir
Þetta þorraminni átti að
flytja 2. febrúar hjá Alþýðu-
bandalaginu i Neskaupstað,
en vcðurguðir tóku i
taumana og stöðvuðu
höfundinn. Þvi er ekki annað
að gera cn senda viðtak-
endum það með seinni
skipunum.
kuldinn tak sitt sem mest hann
má, um það bil mánuði eftir að
sólin er lægst á lofti, en i þorra-
byrjun kölluðu gömlu mennirnir
miðjan vetur. A sama hátt og
menn fögnuðu hækkandi sól um
jól, er nú timi kominn ti.1 að
fagna þvi, að nú geti hvað úr
hverju farið að draga úr vetrar-
hörkum. Þess vegna eru þorra-
blótin ofur skiljanleg i þessu
norræna landi. En auk þess
hefur þorrinn löngum höfðað til
karlmennsku og hetjulundar.
Frosthörkur hans eru sú and-
stæða sumarsins, sem er
nauðsynleg til þess að við
kunnum vel að meta sól og yl.
Fjör kenni oss eldurinn, frostið
oss herði, kvað Bjarni. Og
Sveinbjörn Egilsson orti: Guð
það hentast heimi fann það hið
striða blanda bliðu. Eru ekki
einmitt þessar sveiflur milli
andstæðna það sem einkennir
lifið og lifsnautnina öðru
fremur? Hjartað þenst út og
dregst saman, slær eins og við
segjum. Sólin ris að morgni og
hnigur að kvöldi, lækkar gang
sinn að hausti en hækkar á vori.
Og ofan á þessar reglulegu
sveiflur koma hinar óreglulegu,
byijir og bliða. övissan, sem
sliku fylgir, er á vissan hált
heillandi og nauðsynlegt krydd
i lifið. Að þvi ieytí erum við
Islendingar sælir og heppnir, og
þó að veðurfræðingar geri sitt til
að eyða óvissunni, þá er
stundum svolitill skammtur af
henni skilinn eftir. Og þegar
menn hafa ekki nóg af náttúr-
legum öldugangi i lifinu, þá búa
þeir hann til i leik. Eitt fegursta
dæmið er kannski tónlistin, sem
eins og allir vita byggist á
sveiflum, mjúkum og striðum
tónum, haganlega raðað niður
af snillingum, til þess að veita
mannshuganum yndi. Eða þá
þær hræringar, sem góðar bók-
menntir skapa i brjósti
lesandans, þar er ekki gott að
aðeins sé lýst þvi þýða og þægi-
lega, hitt verður að fljóta með til
að gefa áhersluna og nautnina
af þvi fagra.
I þessu ljósi kýs ég að sjá
þorrablótin, þennan fagnað á
harðasta tima ársins. Menn
nota sér hreinlega kuldann og
óhugnaðinn til að njóta and-
stæðu hans, gleðinnar, ekki sist
af þvi að nú er rökstudd ástæða
til að ætla að allt geti farið að
snúast á betri veg.
Og með þessu hugarfari
finnst mér ástæða til að snúa sér
að þvi sem nú er mál málanna á
þessu mikla hátiðarári. Hér
hefur óhugnaður hermennsku
erlends rikis einkennt þjóðlifið i
áratugi. Lýðveldið okkar hefur
liðið fyrir þessa smán alla tið.
Þetta er búinn að vera langur
hernámsþorri. Við höfum að
undanförnu gert okkur nokkuð
rökstuddar vonir um, að her-
setunni yrði létt af þjóðinni
nálægt þessum merku tima-
mótum, ellefu hundrað ára
afmæli byggðarinnar. En i
mannlegum samskiptum er
óvissan einkenni ekki siður en i
svokallaðri dauðri náttúru.
Myrkraöflin eru ákveðin að
berjast til þrautar fyrir þvi að
Bandarikin haldi taki sinu á
landi okkar. Og þó að við höfum
ekki unað þvi taki vel, þá má þó
segja, að það hafi verið mjúkt
og blitt miðað við það, sem gæti
orðið, ef svo fer sem ýmsir
halda, að Bandarikin breytist i
fasistariki. Þegar hin gerspilltu
stjórnvöld hætta að þola si-
harðnandi gagnrýni blaða og
fjölmiðla. Sú tilhugsun eykur á
þá spennu, sem þetta mál skap-
ar i hug okkar. En eins og þorr-
inn með illviðraköst sin er okkur
uppspretta vonar og heitstreng-
inga um fegurra lif á komandi
vori, eins eiga þessir erfiðleikar
þjóðhollrar stefnu á tslandi að
stæla okkur til átaka. til heilla
og hagsbóta fyrir okkur sjálf og
niðja okkar. Þvi þó að einstak-
lingurinn hverfi fyrr en varir af
sjónarsviðinu, þá lifir kynstofn-
inn. Ný æska gengur i leikinn,
lifir og nýtur meira en hinir
þreyttu og aldurhnignu. Þannig
er öldugangur þjóðarlifsins eins
og stækkuð mynd af ganginum i
lifi hvers manns.Ogaldrei er það
frjórra eða yndislegra en þegar
það er hæfilega fullt af óvissu og
óteljandi möguleikum. Og
þannig er það á þessum timum.
Við þurfum svo sannarlega ekki
að kvarta. Ég árna þessari
byggð og þessu fólki allra heilla
og óska ykkur og okkur öllum
hæfilegra erfiðleika og tækifæra
til að laða fram kjark og dug.
lifsnautn og hamingju.
P.B.