Þjóðviljinn - 13.06.1974, Blaðsíða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 13. júnt 1974
Vinstra megin sjást stúlkur viö niftursuöu á sfld hjá Norðurstjörnunni, en hægra megin er veriö að leggja kavlar (grá
framleið
Rætt við Guðrúnu
Hallgrímsdóttur
matvælafræðing, um Sölustofnun
lagmetis og fleira
Guðrún Hallgrimsdóttir, matvælafræðingur,
stundaði nám við Humboldt-Universitát i Berlin i
fimm ár og lauk þaðan prófi i matvælaverkfræði
árið 1968. Siðan hún kom heim frá námi hefur hún
starfað hjá Búvörudeild SIS, þar sem hún vinnur á
rannsóknarstofu. Formaður stjórnar Sölustofnunar
lagmetis var hún skipuð árið 1972, af iðnaðarráð-
herra.
Guðrún er i 15. sæti á lista Alþýðubandalagsins i
Reykjavik til alþingiskosninganna. Hún hefur setið
i stjórn flokksfélags Alþýðubandalagsins i Reykja-
vik og á nú sæti i miðstjórn Alþýðubandalagsins.
Úr vinnslusal Norðurstjörnunnar hf I Hafnarfirði I gærdag
SÖLUSTOFNUN LAGMETIS er
ung stofnun hér á landi. Lög um
hana voru sett árið 1972, en fyrsta
heila starfsárið var árið 1973. Til
að fræða lesendur sfna um starf-
semi þessarar stofnunar sneri
Þjóðviíjinn sér til Guðrúnar Hall-
grlmsdóttur, matvælafræðings,
sem er stjórnarformaöur fyrir-
tækisins. Og þar sem orðið lag-
meti er nýyrði i islensku máli og
merking þess kann að vera mörg-
um óljós, byrjum við með þvi að
spyrja Guðrúnu hvað þetta orð
þýði eiginlega.
— Það vantar að visu enn laga-
lega skilgreiningu á þvi hvað sé
lagmeti.en hefðin er orðin sú, að
þetta orð nær yfir niðurlagðar og
niðursoðnar sjávarafurðir.
— Hvað gerir Sölustofnun lag-
metis?
— Sölustofnunin sér um að afla
markaða fyrir þau fyrirtæki, sem
að lagmetisiðju starfa, kynnir
vöru þeirra og veitir þeim marg-
þáttaða fyrirgreiðslu. Við höfum
til dæmis séö um sameiginleg
innkaup umbúða fyrir verksmiöj-
urnar og leitað tilboða fyrir þær
erlendis í þvi sambandi. Þá höf-
um við einnig keypt fjórðungs
eignaraðild að Dósaverksmiðj-
unni hf., i þvi skyni að tryggja
verksmiðjunum umbúðir á sann-
gjörnu verði.
Við höfum hönd I bagga með
öflun hráefnis handa verksmiðj-
unum, þó það gildi náttúrulega I
þvi sambandi, að sá framleið-
andi, sem er skjótastur að
tryggja sér hráefni á eigin spýtur,
hafi úr mestu að moða. Það segir
sig sjálft. Þau mál sem við sjáum
um fyrir framleiðendur, eru mál
sem snúa aö heildinni. Okkar
hlutverk er að veita framleiðend-
um alls kyns þjónustu, og til við-
bótar þvi, sem að framan er talið,
má geta þess, að við sjáum um að
greiða fyrir samskiptum þeirra
við rikisvaldið, höfum samband
við viðkomandi ráðuneyti, varö-
andi ýmis mál sem upp koma
o.s.frv.
Aflabrestur veldur
erfiðleikum
— Hvaða fyrirtæki stunda lag-
metisiöju og hvernig eru rekstr-
arhorfur þeirra?
A aðilaskrá Sölustofnunar lag-
metis eru tuttugu og niu fyrir-
tæki, þar af fluttu tlu verksmiðjur
út afuröir sinar á siðasta ári.
Stærstu fyrirtækin eru Kristján
Jónsson & Co á Akureyri, Sigló á
Siglufirði, Ora I Kópavogi, Norð-
urstjarnan I Hafnarfirði, Artik á
Akureyri og Fiskiðja Suðurnesja I
Keflavik.
Helstu útflutningsvörur þess-
ara fyrirtækja eru kaviarhrogn
(bæöi grásleppuhrogn og þorsk-
hrogn), sild, lifur, lifrarpasti,
loðna, rækja o.fl. Okkur hefur
tekist að afla markaöa fyrir þessa
vöru á þremur mikilvægum
markaðssvæðum, þ.e. i Sovétrikj-
unum, Japan og Bandarikjunum.
Hinsvegar hafa komið upp erfið-
leikar I sambandi viö hráefnisöfl-
un, á það einkum við um fryst
þorskhrogn, en vertið hefur veriö
með eindæmum léleg hér viö land
og við Lofoten hefur llka orðið
aflabrestur. Eftirspurn eftir
hrognum hefur og stóraukist er-
lendis frá. Veldur þetta lagmetis-
framleiðendum miklum erfiðleik-
um, þar sem þeir aðilar sem sjá
um sölu á hráefni hafa þegar gert
sölusamninga við erlenda kaup-
endur um meginhluta hráefnis-
framleiðslunnar, en venjulega
hefur verið hægt að fá hér fryst
þorskhrogn allan ársins hring.
Sölustofnunin hefur gert þrjá
stóra sölusamninga á árinu 1974,
en þeir voru gerðir á timabilinu
febrúar til apríl. Það, að ekki var
kleift að ganga frá þessum samn-
ingum, fyrr en seint á fyrsta
fjórðungi þessa árs, hefur lika
valdið erfiöleikum. Grásleppu-
veiði hefur líka verið með minna
móti, en söluhorfur á kaviar voru
óljósar framan af árinu. Siðan
hafa nýlega borist verulegar
pantanir og útlit er fyrir stór-
aukna sölu. Sölustofnunin leggur
mikla áherslu á að hafa sem best
samband við hráefnisframleiö-
endur, þvi engum dylst mikilvægi
þess að fullvinna hráefni hér-
lendis i stað þess að flytja það úr
landi. Hafa Sölumiðstöö hrað-
frystihúsanna og sjávarafurða-
deild SÍS sýnt skilning á þessu
máli, þótt aukin þörf verksmiðj-
anna fyrir hráefni hérlendis I stað
þess að fytja það úr landi. Hafa
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna •
og sjávarafurðadeild SIS sýnt
skilning á þessu máli, þótt aukin
þörf verksmiðjanna fyrir hráefni
hafi komið nokkuð óvænt.
Það er mikið undir þvi komið,
hvernig til tekst að halda á mál-
um á þeim markaðssvæðum, sem
þegar hefur tekist að komast inn
á. Það verður t.d. að halda vel á
spöðunum i sambandi við loðnu-
söluna tilJapans, þvi við þekkjum
svo lltið inn á þann markað.
Viöreisnartrúnni
hefur verið hnekkt
Óhætt er að segja að tekist hafi
að afsanna þá trú, sem viðreisn-
arstjórnin skapaði, að ekki væru
til markaðir fyrir þessa vöru. Það
var ofur eðlilegt eftir tólf ára við-
reisnarstjórn, að framleiðslugeta
verksmiðjanna væri I algjöru lág-
marki. Það má svo aftur deila um
hvoru hefði átt að byrja á fyrst,
að afla markaða eða byggja upp
iðnaðinn. Byrjað var á að afla
markaða til þess að efla trú
manna á þennan iðnað. Nú er svo
komið, að ógerlegt er að vinna
meira að sölumálunum, nema
veruleg framleiðsluaukning komi
til. Með auknum fjárfestingarlán-
um til lagmetisiðnaðarins ætti að
takast að ná fram nauðsynlegri
framleiðsluaukningu á næstu
tveimur árum. Með vissum lag-
færingum og samfelldri fram-
leiðslu ætti að vera hægt að auka
afköst verksmiðjanna um 40%.
— Hvernig er búið að þessum
iönaði með lánum og opinberri
fyrirgreiðslu?
— Stefnumótun um opinbera
aðstoð viö lagmetisiðnaðinn kem-
ur fram I lögum um Sölustofnun
lagmetis nr. 48 16. júnl 1972. Þar
er kveðið svo á um að rikisstjórn-
in leggi fram óendurkræft fjár-
magn, 25 milljónir á ári, til upp-
byggingar lagmetisiðnaðarins i
fimm ár, fram til ársins 1977.
Staða lagmetisiðnaðarins
gagnvart lánakerfinu var líka
óljós. Verksmiðjurnar greiddu öll
sin útflutningsgjöld til sjávarút-
vegs, en nutu ekki sömu fyrir-
greiðslu og frystihúsin gagnvart
fjárfestingaraðilum sjávarút-
vegsins. Aftur á móti hafði þess-
ari iðngrein ekki verið skipað á
bás með öðrum iðnaði og fengu
fyrirtækin þvi ekki lán úr iðnlána-
sjóði. Magnús Kjartansson iðnað-
arráðherra stóð hins vegar að
flutningi lagabreytingartillögu i
april sl., sem gerir það að verk-
um að lagmetisiðnaðurinn hefur
nú sömu stöðu og annar iðnaður I