Þjóðviljinn - 12.01.1975, Síða 3

Sunnudagur 12. janúar 1975. ÞJÓOVILJINN — SIÐA 3
af erlendum vettvangi
Olíulöndin sem sökudólgar
og fordæmi Venezúela
Fátækrahverfi i Venezúelu: Ærin verkefni heima fyrir og erlendis.
EFTIR ÁRNA
BERGMANN
Ekkert er algengara i stjórn-
málum en tilraunir til að finna
sökudólg og tefla honum óspart
fram fyrir auglit manna til að
leiöa athygli frá öðru. og þá ekki
hvaö sist frá eigin sekt.
„Frekjan”
Við höfum oft séð þess dæmi að
undanförnu, að borgaraleg vest-
ræn blöð reyna beint og óbeint að
koma þeirri hugmynd að hjá
mönnum, að kreppa á Vestur-
löndum sé að kenna „frekju”
oliurikjanna — og þá náttiirlega
arabiskra oliurikja, enda
þótt enginn hafi frétt af
þvi að íranskeisari eða
Venezúelustjórn, sem einnig
eiga aðild að OPEC, samtökum
oliuframleiðslurikja, séu nokkuð
vægari en arabar i verðlagn-
ingarmálum. Auðvitað hefur
verðhækkun á hráoliu mikil áhrif,
um það er ekki að villast. En þeg-
ar hamast er svo mjög á einum
þætti kreppunnar, hljóta að
vakna grunsemdir um að það sé
beint og óbeint gert til að leiða at-
hygli frá öðrum þáttum málsins.
A dögunum mátti lesa i viðtali við
franskan verklýðsforingja, að
verðhækkun á hráoliu breytti
ekki nema um 2% verði á til-
búnum iðnvarningi i Evrópu. Við
kunnum ekki að prófa þann út-
reikning — en allavega sýnast
þetta ekki nein ósköp. Sá sami
verklýðsleiðtogi sagði að menn
ættu frekar að skoða hina al-
mennu kreppu auðvaldsins.
Offramleiðsla?
Við ætlum okkur ekki þá dul að
reyna það hér. En því ekki að
veltaupp þeirrigömlu spurningu,
hvort ein af ástæðunum sé ekki
bláttáfram offramleiðsla? Hér er
þá átt við það, að i velferðarrikj-
um svonefndum hafi markaður-
inn þegar „mettast” nokkurnveg-
inn af ýmsum meiriháttar
neyslutækjum. Að varla sé við þvi
aö búast, að miklu stærri hluti
danskra eða bandariskra fjöl-
skyldna fái séreinkabil.að þvotta-
vélar, sjónvarpstæki og kæli-
skápar ofl. séu komin það viða að
ekki sé við aukinni eftirspurn að
búast við óbreyttar félagslegar
aðstæður, heldur aðeins frám-
leiðslu upp i endurnýjun. Þess-
háttar „mettun” er að sjálfsögðu
mjög afstætt fyrirbæri, en liklegt
er að hún sé raunveruleg meðal
þeirra stóru hópa sem nokkurn-
vegin-sæmilega eru staddir innan
velferðarrammans. Og það er er-
fitt að stækka þennan hóp án þess
annarsvegar að breyta verulega
tekjuskiptingu i velferðarrikjun-
um og hinsvegar með þvi aö
stækka markað i þriðja heimin-
um. Yfirstéttin i þriðja heiminum
neitar sér reyndar ekki um
neyslumunað ýmislegan, en hún
er fámenn, markaðurinn þvi
þröngur — flestir ibúa hafa kaup-
getu sem er nálægt núlli.
Hver á að hjálpa?
En við vorum að tala um oliu-
rikin sem hentugan sökudólg. I
þvi sambandi hefur mátt veita
þvi athygli, að þegar talað er um
vanda hinna snauðu þjóða, hung-
ursneyð i Mið-Afriku og Indlands-
skaga og viðar, þá segja blöð oft
sem svo: af hverju er alltaf verið
að benda á Vesturlönd sem sjálf-
sagðan hjálparaðila. Og svo er
þvi við bætt, að mikill sé nú
peningaforðinn hjá oliulöndun-
um, þar sé það fé sem um munar
til hjálpar bæði i neyð og til þró-
unar. Um leið er kannski látið að
þvi liggja, að oliurikin séu heldur
sink á fé sitt.
Reyndar er engin ástæða til aö
bera lof á stjórnendur þeirra oliu-
rikja sem mest fer fyrir — Feisal
I Saudi-Arabiu og keisarinn af
tran eru i raun og veru miðalda-
fyrirbæri, stjórnarfar þeirra
timaskekkja sem samtimaþróun
heföi fyrir löngu leiðrétt ef þeir
gætu ekki keypt hana af sér með
firnalegum oliuauði.
En það er heldur engin ástæða
til að gera hlut þeirra fyrirfram
miklu lakari en ráðamanna hinna
kapitalisku iðnvæddu vestur-
landa. Ekki bera oliufurstar sam-
timans ábyrgð á þeirri þróun,
sem hefur aukið muninn jafnt og
þétt á rikum og fátækum þjóðum
frá þvi um aldamótin 1800. Og að
þvi er örlæti við snauðar þjóðir
varðar, þá gera oliulöndin I
OPEC sig mjög líklega til að fara
alllangt fram úr vestrænum iðn-
rlkjum. Þetta kemur m.a. fram i
nýlegum skýrslum þróunar-
nefndarinnar DAC i hinum vest-
ræna ,,klúbbi” OECD
Nokkrar tölur
Samkvæmt þessari skýrslu
nam öll þróunaraðstoð árið 1973
um ellefu miljörðum dollara. Af
þessu fé komu um 9,4 miljarðir
frá vestrænum rikjum og 1,1 mil-
jarður frá sósialiskum rikjum,
aðallega Sovétrikjunum og svo
Kina. Aðstoð oliurikjanna i OPEC
nam þá um 700 miljónum dollara.
En á ári sem nýliðið er breytt-
ust þessi hlutföll verulega. Aðstoð
oliulandanna óx að miklum mun
en aðstoö vestrænna iðnrikja
dróst saman að sama skapi.
Draga má þá ályktun af upp-
lýsingum áðurnefndrar skýrslu,
sem nær til fyrstu niu mánaöa
siðasta árs, að aðstoð OPEC-rikj-
anna nemi um 20% allrar þróun-
araðstoðar.
Ef það eitt er skoðað, hve mikill
hluti af þjóðartekjum fer til þró-
unaraðstoðar, þá hafa nokkur
oliuriki þegar farið fram úr vest-
rænum rikjum.
Þróunaraðstoð vestrænna rikja
nemur að meðaltali 0,3% af verg-
um þjóðartekjum, en þau riki
sem hæst komast i þeirra hópi ná
um 0,6% (sum Norðurlanda munu
I þeim hópi). En þegar árið 1973
nam þróunaraðstoð Kuwait 4,8%
af þjóðartekjum, Saudi-Arabiu
2,6% og Libýu 1,4%
1 skýrslu DAC segir, að oliu-
löndin i OPEC hafi fyrstu niu
mánuöi sl. árs tekið á sig skuld-
bindingar um aðstoð sem svarar
8,6 miljörðum dollara. Af þvi fé er
2,4 miljörðum veitt um alþjóðleg-
ar stofnanir. Auk þess höfðu þessi
riki fengið Alþjóðabankanum
miljarð til umráða og boðið fram
3,1 miljarð dollara til Alþjóðlega
gjaldeyrissjóðsins. Umsvifa-
mestir aðilar um aðstoð eru Iran
og Saudi-Arabiu. Það er talið
einkar mikilvægt, að um
þriðjungur þessarar aðstoðar fer
til þeirra landa sem Sameinuöu
þjóðirnar hafa bent á sem verst
sett allra — landa hins svonefnda
fjórða heims, sem er ekki aðeins
vanþróaður heldur á ekki neitt að
ráöi af eftirsóknarveröum hrá-
efnum.
Nýlunda
Venezuela er eitt af aðildarrikj-
um OPEC að þvi er aðstoð varð-
ar. Þetta riki hefur ákveðið aö
veita 500 miljónir dollara i sér-
stakan þróunarsjóð fyrir illa stæö
Suður-Amerikuriki og það hefur
lánað Alþjóðabankanum jafn-
stóra upphæð til ellefu ára — er
það reyndar stærsta lán sem sá
banki hefur fengið. Venezúela
kemur viðar við sögu. Það er til
dæmis mjög tekið eftir þvi for-
dæmi Venezúelumanna, að þeir
hafa fallist á að veita nokkrum
hluta oliugróðans til þess aö
hjálpa nokkrum rfkjum i Mið-
Ameriku, sem eiga mikið undir
kaffirækt, til að koma i veg fyrir
verðfall á kaffi. Þetta er eitt
fyrsta dæmið um að hin sterku
oliulönd noti mátt sinn til að hafa
áhrif á verðmyndunarkerfi á út-
flutningsvarningi þróunarrikja,
sem eiga mest undir verðlagi á
einni eða tveim tegundum hrá-
efna eða jarðargróða.
Meiri þjóðnýting
Og það eru fleiri ástæður til
þess að menn fylgist með gangi
mála i Venezúelu, sem nú fram-
leiðir um 180 miljónir smálesta af
oliu á ári. Siðustu tiu árin hafa
landsmenn smám saman verið að
ná tökum á þessari aðalauðlind
sinni og eiga nú um 66% I oliu-
vinnslunni. Það kemur engum á
óvart, að forseti Venezúelu, Car-
los Andres Perez hefur boðað al-
gjöra þjóðnýtingu oliunnar, slikt
hefur þegar gerst i Austurlöndum
nær. En þeir i Venezúelu ætla sér
að ganga enn lengra en flestir
aðrir i OPEC, færa út sjálft þjóð-
nýtingarhugtakið.
Oliufrumvarpið gerir einnig
ráð fyrir þjóðnýtingu á oliu-
verslun, oliuflutningum o.fl.
liöum, sem hinir bandarisku,
bresku og hollensku oliurisar
hafa hingað til haldið einokun
sinni yfir að mestu, enda þótt
skerst hafi yfirráð þeirra yfir
oliulindunum sjálfum. Hin sterka
efnahagslega staða Venezúelu er
svo notuð til að fylgja eftir hlið-
stæðri þróun á öðrum sviðum.
Senn verður byrjað að þjóðnýta
hinar auðugu málmnámur i aust-
urhluta Venezúelu þar sem
Orinoco Mining Co, útibú frá
bandariska hringnum Bethlehem
Steel, hefur lengi starfað með
venzúelsku rikisfyrirtæki á
grundvelli helmingskipta. Og eins
og venjulega i slikum tilvikum
hafa fulltrúar bandariskra auð-
hringa nú hátt um að þetta geti
venezúelar aldrei sjálfir, þá
skorti kunnáttu og skipulag og
þar fram eftir götum og alltaf er
stutt I beinar eða óbeinar hótanir
um að arangri þjóðnýtingar verði
spillt með einhverskonar efna-
hagslegum skæruhernaði.
Og Castro hlær
Þegar Kúbumenn hófu eftir sig-
Framhald á 22. siðu.