Þjóðviljinn - 19.01.1975, Side 7

Sunnudagur 19. janúar 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
1 Englandi hefur vakiö mikla athygli sýning, sem Alf Ramsey, áöur
þjálfari enska landsliðsins, hefur tekiö saman. Heitir hún „Bresk
iþróttamálverk 1650—1850”. Þar kennir margra einkennilegra grasa
eins og þessi mynd er dæmi um. Hún heitir „Rottuveiöar meö hundum í
I.ondon”. Ekki viröist þetta hafa veriösérlega göfug iþrótt, en sjálfsagt
hafa veðmál gengið greitt hjá áhorfendum ekki sföur en hjá unnendum
hnefaleika og hundaveöhlaupa nú.
ÞORGEIR
ÞORGEIRSSON
SKRIFAR
UM
ÖLMUSUR
ELLEFU
Burt er nú þetta þjóðhátiðarár,
þreyttir og bognir menn til hvildar snúa.
Standa þó eftir upptökur og pár
orðfastar minjar sem er skylt að trúa.
Hljóðna þá raddir helstu landsins kjafta,
hempur og kjólföt ekki lengur gagna.
Holdugir púkar uppum alla rafta
aldir á lygi miklum sigri fagna.
Landsráðamenn sem launahækkun fá
lyftast þá upp i dýrðar sinnar stólum,
þinglegir mjög og þykjast allir sjá
þjóðráð sem dugi fram að næstu jólum.
Velferðin ekki virðist mikið dvina,
verðið er hátt og nóg er til að selja,
óveiddan fisk og ættarjörðu sina
einkum þeir munu góða vöru telja.
Erlendur her með öll sin vigatól
ein er sú náð sem bægir frá þeim háska,
traustmikla vörn að tryggja frið og skjól
trúa þeir á — og Guð um jól og páska.
Meðan við finnum loft allt lævi blandið
lofsyngja hinir þennan mikla gróða,
þegar við fáum ryk og reyk á landið
rikir sú dýrð sem verður þeim til góða.
ömurleik sinn með orðagjálfri jók
álfrekmenni hvert sem til var knúið
einsog þeir hefðu allir sömu bók
ákefðarfyllst á rangan málstað snúið.
Dirfast að nefna dáðir feðra sinna
dómhvatir menn við stall þess opinbera.
Reynir á slikt er fornir guðir finna
fúasprek tóm þar skógur á að vera.
Hvar er nú Lögberg? Þetta heitir þing.
Þangað skal sérhver maður lita niður,
ekki finnst þar nú einusinni lyng
enn siður grænn og þroskamikill viður.
Gróðurinn minnkar einnig þetta árið
örfoka slóðir nýja timans biða.
Ef þeir nú lima seðil yfir sárið
segjast þeir hafa grætt upp landið viða.
Milljarður einn ber keim af gömlum kossi.
Kannist þeir við sem skilja mál og heyra.
Ris þá upp stöng þar höfuð eitt af hrossi
horfir til lands. Við segjum ekki meira.
Bersi
Nú eru dimmir dagar.
Nú er lika sá timi ársins þegar ölmusunum
er hreytt i listafólkið.
Úthlutun úr rithöfundasjóði rikisútvarps
ins.
Úthlutun viðbótaritlauna.
Úthlutun heiðurslauna á Alþingi.
Úthlutun listamannalauna.
Og bráðum verður auglýst eftir umsóknum
um starfslaun listamanna.
Þetta er ein allsherjar vetrarhjálp.
Og hégiljurnar og fordómarnir sem af
þessu spretta fara óðara á kreik.
— Geta ekki listamenn bara unnið fyrir sér
eins og annað fólk?
Þrivegis heyrði ég þessa spurningu i gær.
Og enginn þeirra sem spurði svona hjákát-
lega mundi nokkurn tima stinga upp á þeirri
lausn heilbrigðismála til að mynda sem
fælist i engu fráleitari spurningu.
— Geta ekki læknar bára unnið fyrir sér
eins og annað fólk?
Þetta gerðu nú læknar alveg fram undir
aldamótin siðustu enda voru þeir læknar
meir af guðsnáð en tillærðri stúderingu og
tækni.
Vissulega eru nú margir við þokkalega
likamsheilsu vegna þess að tuttugustualdar
hugsunarháttur var á sinum tima innleiddur
varðandi heilbrigðismálin — engan veginn
baráttulaust.
Og það virðast lika margir búa við hrör-
lega andlega heilsu einmitt fyrir það að
nitjánda öldin rikir enn yfir máiefnum
listanna hér — einkum þó bókmennta —
sumir jafnvel andlega dauðir.
En þau dauðsföll og þetta andlega heilsu-
leysi er vist ekki höndlanlegt i linurit og eng-
in opinber stofnun gefur út neina statistik um
þær hörmungar.
Alla hluti skildu þeir jarðlegum skilningi,
segir Snorri.
—0—
Nú ætla ég ekki að fara að tiunda mjög það
skelfilega sjúkdómseinkenni sem árlega
blasir við alþjóð i dagblöðunum þegar
ölmusufólkið er að hnotabitast og hrindast á
um þessa mola.
Þannig er og verður samkomulag ölmusu-
manna og litilþægra dóna.
Verst er þó að þetta ósamlyndi, þessi
bjánalegi metingur, þetta hégómans eilifðar-
innar spangól að ölmusutunglinu það er
meinloka sem viðheldur óviðunandi ástandi i
málefnum bókmenntafólks alveg sérstak-
lega.
Með þvi að sundra stöðugt þeim sem ein-
mitt ættu að standa saman um að afhrópa
þessa forsmán.
Afnám þessa steingelda vetrarhjálpar-
hugsunarháttar er forsenda þess að nokkur
mannleg skynsemi verði með sanni orðuð við
bókmenntastörf hér á þessu landi.
Má það ekki annars furðanlegt heita að
kynslóðin sem komst á manndómsár hér-
lendis undir dönskum kóngi á kreppuárunum
átti marga sfarfandi atvinnurithöfunda,
sanna nútimarithöfunda en á veltiárunum i
lýðveldinu má eiginlega segja að sá mögu-
leiki hverfi að mestu.
Þá ropa menn værðarlega og segja.
— Geta ekki rithöfundarnir bara unnið fyr-
ir sér eins og annað fólk? Eins og þeir gerðu á
nitjándu öldinni, ha?
t byrjun aldarinnar voru opinber laun til
rithöfunda miðuð við jafngildi vetrarmanns-
kaups. Nú jafngilda „heiðurs" laun rekstrar-
kostnaði einnar Volkswagenbifreiðar.
Allir sem nenna vita það vel að undirbún-
ingur undir alvarleg ritstörf á vorum dögum
er engu umfangsminni en til að mynda
læknanam.
Og þegar til ritstarfanna kemur þá eru þau
fulboðlegt viðfangsefni fyrir mann með
hestaheilsu. Og þau útheimta linnulausa
þjálfun. Sá sem ekki gerir sér grein fyrir
þessu hlýtur að hafa smekk sinn mótaðan af
vanhugsuðu og hálfsömdu bókarusli sem til
verður fyrir misskilning eða timaskekkju á
borð við ölmusukerfið okkar.
Þvi fólki vil ég ráðleggja að þegja þar sem
verið er að tala i alvöru um aðstöðu til bók-
menntastarfs.
Það er löngu viðurkennt að fullur vinnu-
dagur útheimtist til þess að flytja bók-
menntaverk i leikhúsi, útvarpi ellegar
sjónvarpi þó við enn drögnumst með róman-
tiskar og löngu myglaðar hugmyndir um of-
urmenni sem eiga að skapa sjálfan textann á
kvöldin og á nóttunni eftir vinnudag við
eitthvað annað.
Það er burðug rökhyggja þetta.
Eina starfið sem hugsanlegt er að vinna
með ritstörfum er blaðamennska. og þá inni-
falin frilansvinna fyrir útvarp og sjónvarp.
Þó naumast islensk blaðamennska þar sem
frjáls málgögn þrifast ekki og þörfin fyrir
leigupenna mótar kröfurnar fremur en eftir-
spurn eftir gaumgæfnum heiðarleika.
Og undir varðhundakjöftur útvarpsráðs er
öröugt að starfa nema á fjörum fótum, það
vita allir.
En uppréttir menn skrifa best.
—0—
Þegar ég óska ölmusukerfinu okkar. þess-
ari vetrarhjálp við andans ölmusur landsins
norður og niður þá er eg ekki fyrst og fremst
að hugsa um hag rithöfundanna. Þetta kerfi
er mjög i þágu skussanna á meðal þeirra og
hinir komast af með yfirnáttúrlegum hætti
eins og hingaðtil — eða brotna.
En kerfið skapar almenningsálit sem nál-
gast að vera fyrirlitning á vinnandi lista-
mönnum þjóðarinnar. Og þegar alþjóð einu
spáir um þetta þá uppsker hún verri list,
stundum list sem er verri en engin.
Þessi vitahringur, þetta (iiggur mér við að
segja) sjálfskaparviti þjóðarmeðvitundar-
innar er langt komið með að verða að ein-
kenni á þessari vesölu eyþjóð nú i velferðinni.
Og þetta einkenni minnir á sjálfsfyrirlitningu
sem svo er nefnd þegar einstaklingur á i
hlut.
Ég get trútt um þetta talað.
Nú um áramótin fékk ég 285 þúsund krónu
viðbótarritlaun. Þetta er fvrsta opinbera við-
urkenningin sem ég fæ i p:ningaformi eftir
nær þvi aldarfjórðungs baks við a.m.k. tvær
listgreinar.
Fyrst kom mér þetta á ovart. Svo þegar
hissan var búin þá fór ég að skammast min
enda hafa verið að melda sig ýmsir
dugnaðarmenn, sumir skiptir á milli þriggja
starfa auk ritstarfanna, og skammast yfir
þvi að þeir eða vinir þeirra hafi ekkert
fengið.
Og ínaður situr með þetta eins og óværu á
sér og hugsar:
Hvernig getur fólk vitað að peningarnir séu
ekki illa fengnir?
Hvaða augnagotur eru þetta og meiningar?
Liklega heldur þessi að ég sé i einhverri
djöfuls baktjaldaklikunni.
Af hverju er þessi hættur að heilsa?
Skrifaði ég nokkuð um hann? Nei. en fékk
hann engin viðbótarritlaun? Djöfullinn sjálf-
ur.
Og maður læöist um bæinn eins og svika-
hrappur hversu engilsaklaus sem maður er
af þvi að hafa bebið neinn um neitt.
Þannig stuðlar ölmusukerfið að þvi að
bækur þjóðarinnar séu skrifaðar af óheiðar-
legu fólki.
Niður með ölmusukerfið. Og það undireins.
Þorgeir Þorgeirssoii
Ort á gamlárskvöld 1974.