Þjóðviljinn - 26.10.1975, Qupperneq 5

Sunnudagur 26. október 1975. ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 5
Stálverkamenn; eiga þeir aö taka þátt i aö ákvaröa hve mikiö er framleitt og til hvers? Atvinnuleysingjar; kapitaiistar geta hvorki né viija leyst vandann svo vel fari.
Átök meö vesturþýskum
sósíaldemókrötum
Saga vesturþýska
sósialdemókrataflokksins hefur
eins og saga margra svipaðra
flokka verið á þá leið, að róttæk
kröfugerð hefur þokað til hliðar,
einkum þó hinar „háskalegu”
kröfur um breytingar á eignar-
haldi og yfirráðum yfir fram-
leiðslutækjum.
Vesturþýskur kapitalismi
hresstist tiltölulega fljótt við eftir
strið með aðstoð bandariskrar
dollarablóðgjafar, og þetta efna-
hagsundur, sem kallað var svo,
flýtti enn flótta sósialdemókrata
frá fyrri viðhorfum. Þessi þróun
var staðfest i þeirri stefnuskrá
þeirra sem kennd er við flokks-
þing i Bad Godesberg á sjötta
áratuginum. Sú stefnuskrá var
mjög löguð að þörfum hins
„frjálsa markaðskerfis” m.ö.o.
kapitalismans.
Vinstrisveifla
En hin nýja róttækni, einkum
meðal æskufólks, sem hefur risið
og hnigið á vixl siðustu átta ár,
hefur haft sin áhrif, einnig á hinn
aldna flokk þýskra sósialdemó-
krata. Forystan, hinir varfærnu
markaðshyggjumenn, hafa átt i
höggi við ungliðahreyfingu
flokksins og aðra vinstriseggi,
sem hafa beitt afli sinu til að
reyna að knýja flokkinn til að
snúa sér að breytingum á sjálfri
samfélagsgerðinni. Þessi öfl eiga
betri hljdmgrunn en oft áður nú,
þegar efnahagsundrið er liðin tið,
en ýmisleg kreppueinkenni á
sveimi undir og yfir og allt um
kring. Nú liður að væntanlegu
flokksþingi sósialdemókrata i
Mannheim, og sýna svæðaráð-
stefnur sem haldnar eru
vaxandi styrk vinstri armsins.
Viða hefur fengist yfirgnæfandi
meirihluti fyrir kröfum um að
auka áætlunargerð af hálfu
rikisins og þá einkum og i sérlagi
fyrir þvi, að mjög sé skoriö niður
sjálfstæöi eigenda fyrirtækja.
Sósialistar munu kannast við
röksemdir fyrir þessari kröfu-
gerð. Eða svo vitnað sé til
nokkurra þekktra sósialdemó-
krata af vinstri arminum: Krepp-
urnar eiga rætur að rekja til
kapitaliskt hagkerfis, sem getur
hvorki né heldur vill fullnægja
þörfum almennings — enda kem-
ur hinn voldugi minnihluti for-
réttindamanna og pólitiskra mál-
svara þeirra i veg fyrir að af þvi
geti orðið.” Annar hagfræð-
ingurinn Karl Zinn, rekur
kreppuna til rangrar tekju-
skiptingar: „vegna þess að of
mikið vald og eignir eru á hendi of
fárra, fjöldi fólks illa haldinn og
atvinnulaus.”
Hver tekur
ákvörðun?
Það sem nú er tekist hart á um i
flokknum, er svonefnd stjórn á
fjárfestingu.Þar er um það spurt,
hve mikil bein áhrif rikið, fylkis-
þingin og kosnir fulltrúar verka-
fólks eigi að hafa á fjárfestingar-
Schmidt kanslari meö verklýðs-
foringjanum Loderer; mun þetta
leiða til þess að skriffinnskukerfið
vex enn?
ákvarðanir i helstu iðngreinum.
Vinstrisinnar, ekki sist
Ungsósialistar, færa þau rök fyrir
nauðsyn beinnar ihlutunar
almennings um þau mál, að
kapitalistar séu óhæfir til þess að
fara þannig með fjárfestingarmál
að öllum sé tryggð atvinna.
Hægrisinnar, markaðsfólkið i
flokknum, vilí hinsvegar ekki
ganga lengra en gert hefur verið
hingað til i þvi, að kjörnir aðilar
hafi ýmisleg óbein áhrif á fjár-
festingarmál. Þeir leggja ekki
annað til, en að rikið hafi áhrif á
fjárfestingarmál með kerfi, sem
verkar örfandi á fjárfestingu sem
talin er nauðsynleg, en torveldar
aðra, sem talin-er hæpnari. Þetta
hefur um árabil verið iðkað — til
dæmis hafa vissar- greinar verið
örvaðar með skattfriðindum
(ibúabyggingar), hagkvæmari
afskriftamöguleikum en aðrir
njóta (skipasmiðar og flugvéla-
smiði), eða þá með beinum fjár-
framlögum (húsnæðis á vegum
opinberra aðila). Hægrisósial-
demókratar gera ekki ráð fyrir
verulegum breytingum á þessu
kerfi i þeim drögum, sem þeir
leggja fyrir þingið i Mannheim,
þó að visu sé þar getið um að i
„neyðartilvikum” geti hugsast að
gripa til ýmissa beinna opinberra
ráðstafana sem draga úr sjálf-
stæði einkafyrirtækja.
Kassinn eöa fólkiö
Vinstrisinnar gera sér þessa
blöndu ekki að góðu. Þvi að hvað
sem afskiptum rikisvaldsins af
þessum málum liður, þá eru það
kapitalistar sem hafa siðasta
orðið þegar spurt er, hvaða verk-
smiðjur skuli reistar, og hvaða
vörur framleiddar og i hvaða
mæli. Akvörðun þeirra ræðst að
sjálfsögðu mest af gróðamögu-
leikum. Mikill gróði skapast fyrst
og fremst þar, sem neytendur
gefa frá sér merki um þörf með
mikilli eftirspurn. En vinstri-
sinnar draga mjög i efa, að þessi
„merki” séu marktækt svar um
raunverulegt ástand — ekki sist
vegna þess, að auðvaldið hafi
svo mörg ráð til að búa til þarfir,
blása upp eftirspurn sem reynist
hæpin þegar til lengdar lætur.
Auk þess benda vinstrisinnar á
það, að það séu fyrst og fremst
þeir borgarar landsins sem i
verulegum mæli hafa fé handa á
milli sem senda „merki” um
þarfir. Þeir vilja ekki að peninga-
kassinn ráði, enda sé vald hans
manneskjum andsnúið. Þess i
stað komi lýðræðisleg afgreiðsla
(á grundvelli kosningaréttar)
þeirr mála sem tengd eru fjár-
festingu og framleiðslu.
Með þessu er til dæmis átt við
það, að stjórnmálamenn,
eigendur fyrirtækja og fulltrúar
verkamanna geri. i sameiningu
áætlanir um þarfir samfélagsins
fyrir hinar ýmsu vörur og
þjónustu og taki sömu aðilar fjár-
festingarákvarðanir með hliðsjón
af þeim. Þetta felur og i sér, að
þess sé gætt að ekki sé byggð
upp óskynsamlega mikil fram-
leiðslugeta i hinum ýmsu
greinum, komið sé i veg fyrir svo-
nefndar strúktúrkreppur i
ýmsum greinum og fullt tillit sé
tekið til umhverfisverndar-
sjónarmiða.
Rómantík?
Hægrimenn hafa haldið uppi
harðri gagnrýni á viðhorf þessi og
eins og við mátti búast eru þau
fyrst og siðast kölluð óraunsæ og
rómantisk. Vinstrimönnum er
sagt, að ef að gróðasjónarmiðinu
sé kippt úr sambandi, þá verði
ekki með nokkru móti hægt að
leggja á það mælikvarða, hvort
fyrirtæki fer vel eða illa með
rekstrarfé sitt og vinnustundir. t
öðru lagi er þvi fram haldið, að
engin reynsla sé af þvi kerfi sem
stungið er upp á, en það sé tengt
margvislegum áhættum. Þá er til
dæmis bent á það, að rikið hafi nú
þegar nú þegar stundað það lengi
að kanna það hvaða framleiðslu-
greinar væru liklegastar til
vaxtarmöguleika, en sú
spádómagerð hefði jafnan reynst
mjög torveld i framkvæmd.
Sérfræðingar i þeim efnum
kvarta yfir þvi að það eina sem
hægt sé að spá um með nokkurri
vissu sé það, hvaða greinar séu
liklegar til að skreppa saman.Það
er rjyndar ljóst, að vinstrisinnar
eiga aö þvi leyti erfitt uppdráttar
i málflutningi, að þá skortir
upplýsingar. Ekki aðeins um lik-
lega framtiðarþróun i iðnaði —
heldur er margt i umsvifum stór-
fyrirtækja i dag sem þeir eiga
mjög ógreiðan aðgang að.
Klofningur
Ýmsir sósialdemókratar á
hægri armi hafa það mjög á lofti,
að hin nýja kerfi, sem á að draga
svo mjög úr valdi kapitalista,
muni ekki efla almennt lýðræði,
ekki efla hið fræga frumkvæði að
neðan — heldur aðeins leiða til
þess að skriffinnskuapparatið
þendist út fyrir allan þjófabálk og
væri miklu siður liklegt en núver-
andi markaðskerfi til að leysa
orku manna úr læðingi.
Ulrich Lomer heitir þingmaður
þeirra sósialdemókrata sem and-
mælir vinstrisinnum i nylegum
Spiegel. En hann vill samt ekki
kenna þeim einum um þann djúp-
stæða ágreining sem nú rikir i
flokkinum og gæti orðið honum
hættulegur i kosningunum sem
fram eiga að fara á næsta ári.
Hann átelur mjög það sambands-
leysi sem riki milli hugsjóna-
manna og hinna valdamiklu
forystumanna, sem allir eru á
kafi i daglegri valdsýslu, sem
hvergi þokar sér út fyrir samá-
byrgð á kapitalismanum. Hann
minnir á það, að það sé ekki
aðeins deilt um f járfestingarpóli-
tik. Hann telur það háskalegt, að
sósialdemókratar hafi látið það
henda sig, að almenningur
neyðist til að stefna gegn þeim
mótmælahreyfingum, sem risa út
af afleitu ástandi i umhverfis-
málum, út af skólamálastefnu og
refsilöggjöf.
Lífsmark?
Hver sem úrslitin verða i
Mannheim, þá er það altént fróð-
legt, að einn áhrifasterkasti
flokkur sósialdemókrata i heim-
inum er ekki dauður úr öllum
æðum. Að þar fara fram forvitni-
leg átök um grundvallaratriði, að
þar gerist viss vinstrisveifla, að
þar eru uppi rökstuddar kröfur
um að draga tennurnar úr auð-
valdinu. Við getum i leiðinni
minnt á forvitnilega hluti sem
gerst hafa.i Sviþjóð, en þar fást
sósialdemókratar við áætlanir
sem gætu haft það för með sér,
að verklýðshreyfingin eignaðist
helstu fyrijtæki landsins i
áföngum. Þegár við litum nær
okkur, þá heyrum við engin slik
tiðindi af Alþýðuflokkinum —
enda er hann einn af þeim
flokkum sem hefur gjörsamlega
glutrað niður sinum vinstra armi
— það fólk er annarsstaðar.
A.B. by ggði á Spiegel.
i MELTAWAY — AKATHERN
snjóbræðslukerfi frárennsliskerfi
úr PEX plaströrum úr PEH plaströrum.
Nýlagnir
Hitaveitutengingar
Viðgerðir
Stilling hitakerfa
Pípulagnir sf.
Auðbrekku 59 — Kópa vogi S. 43840 & 40506.