Þjóðviljinn - 26.10.1975, Side 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 26. október 1975.
LÚÐVÍK JÓSEPSSON:
HVERS VEGNA 54%
DÝRTÍÐ Á EINU ÁRI?
t>að er að vonum mikið rætt og
ritað um dýrtiðina hér á landi.
Menn spyrja af skiljanlegum á-
stæðum um það, hvernig á þvi
getistaðið, að dýrtiðin hérá landi
skuli vera 50—60% á ári, en ekki
nema 10—20% i öðrum nálægum
löndum. Svör þau sem fengist
hafa við slikum spurningum eru
ekki sannfærandi, og flest eru
svörin þokukennd og óljós.
A skrifum stuðningsblaða rikis-
stjórnarinnar og á ræðum ráð-
herranna er helst að skilja, að
dýrtiðarvandamál okkar stafi öll
af alitol' háu kaupgjaldi, þ.e.a.s.
af þvi að verkalýðshreyfingin hafi
knúið fram óraunhæfa kaup-
gjaldssamninga. Og þó liggur það
fyrir — og verður ekki mótmælt
með neinum rökum, að umsamið
kaupgjald verkafólks og nær allra
annarra starfsstétta hér á landi,
cr um lu'lmingi lægra en kaup-
gjald sömu vinnu-stétta er i ná-
lægum löndum.
Dýrtíðin jókst um
54,4% á einu ári —
frá 1. ágúst 1974
til 1. ágúst 1975
Nú liggja fyrir tölur um dýr-
tiðarvöxtinn á fyrsta starfsári nú-
verandi rfkisstjórnar.
Á timabilinu frá 1. ágúst 1974 til
l.ágúst 1975 hækkaði framfærslu-
vísitalan um 54,5%, en visitala
vöru- og þjónustu um 59,5%.
Það er tiltölulega auðvelt að
átta sig á þvi, hvaða megin-
ástæður eru til þessarar gifurlega
miklu hækkunar. Skipta má þess-
ari hækkun framfærsluvisitöl-
unnar, 54,5%, i 7 aðalliði.
Þeir eru þessir:
1) Á þvi timabili, sem hér er um
að ræða, frá 1/8 1974 tii 1/8
1975, hafa átt sér stað tvær
gengisfellingar og auk þess
gengissig. A þessum tima hef-
ur verðgildi dollars hækkað
um 64,7% miðað við islenska
krónu. Bein afleiðing þessarar
gengisbreytingar er, að verð-
lag hér á landi hefur hækkað
um 2i%mælt i framfærsluvisi-
tölu.
2) Á þessum tima lagði rikis-
stjórnin á sérstakt innfiutn-
ingsgjald, sem nam 12% á til-
tekna vöruflokka. Afleiðingar
þessa gjalds koma fram sem
4% hækkun framf.visitölu.
3) 1 byrjun starfstima sins hækk-
aði rikisstjórnin söluskatt um
2% til tekjuauka fyrir rikis-
sjóð. Afleiðingar þess eru um
2% hækkun framfærsluvisi-
tölu.
4) Rikisstjórnin hefur lagt bless-
un sina yfir há-vaxtapólitik
Seðlabankans, en á þessum
tima komu fram áhrifin af
pósti- og sima, útvárpi og sjón-
varpi, hitaveitu- og rafmagns-
töxtum, sementsverði o.fl. o.fl.
Afleiðingar af slikum hækkun-
um á opinberri þjónustu, sem
rikisstjórnin hefur samþykkt,
mununema um 8 prósentustig-
uin í framl'ærsluvisitölu.
5) Á þessum tima hefur rikis-
stjórnin heimilað gifurlegar
hækkanir á opinberri þjónustu
og á verðlagi á framleiðslu
rikisfyrirtækja, eins og á
pósti-sima, útvarpi.sjónv. hita-
veitu- og rafmagnstöxtum,
sementsverði o.fl. o.fl. Afieið-
ingar af slikum hækkunum á
opinberri þjónustu, sem rikis-
stjórnin hefur samþykkt,
munu nema um 8 prósentu-
stigum i framfærsluvisitölu.
Þeir 5 liðir, sem hér hafa verið

Verðið hækkar, hækkar og hækkar. — Þrjá fjórðu verðhækkananna má rekja beint til aðgerða rikisstjórnarinnar.
Af 54% stafar 40% af ríkisstjórnarákvörðunum
nefndir, nema samtals 40 pró-
sentustigum af þeim 54,5, sem
var heildarhækkun framfærslu-
vísitölunnar. Það þýðir með öðr-
um orðum, að rikisstjórnin sjálf
hefur tekið beinar ákvarðanir,
sem leitt hafa til hækkunar á
framfærsluvisitölunni um 40%.
6) Auk þeirra hækkana á fram-
færsluvisitölunni, sem að
framan eru nefndar, er svo er-
lend verðhækkun.sem ekki er
á vaidi okkar islendinga að
hafa áhrif á. Á þessu timabili
hafa erlendar verðhækkanir
numið um 8%á föstu gengi og
veldur það hækkun fram-
færsluvisitölu um tæp 3%.Er-
lendar verðhækkanir á okkar
innflutningsvörum námu 21%
á föstu gengi árið 1973 og 34%
árið 1974, en i ár — 1975 — eru
þessar verðhækkanir áætlað-
ar um 8%, og eins og áður seg-
ir námu þessar erlendu hækk-
anir um 8% frá ágúst 1974 til
ágústmánaðar 1975.
7) Þá er siðast að geta þeirrar
hækkunar á framfærsluvisi-
tölunni, sem rekja má til
kauphækkana á þessum tima.
Samkvæmt skýrslu Kjara-
rannsóknarnefndar hefur
taxtakaup verkamanna hækk-
að um 27-,9% á þessum tima en
greitt timakaup um 28,7%.
Kauphækkanir á þessum tima
hafa verið misjafnar og all-
miklu minni en þetta hjá ýms-
um starfshópum. — Það er
erfitt að segja með nokkurri
nákvæmni, hvað kauphækk-
anir á þessum tima hafa haft
mikil áhrif til hækkunar á
verðlagi aimennt, en ljóst er
að það getur aldrei hafa verið
meira en 11,5%.
Séu framangreindar skýringar
áhækkun framfærsluvisitölunnar
dregnar saman, litur yfirlitið
þannig út:
Það er stjórnar-
stefnan sem
veldur dýrtíðinni
Um það er ekki að villast, að
það er stefna rikisstjórnarinnar i
efnahagsmálum, sem veldur
hinni gifurlegu miklu dýrtið hér á
landi.
Á þeim tima, sem hér er um að
ræða, er engin leið að kenna
neinni „visitöluskrúfu” um dýr-
tiðina, né heldur ,,of miklum
kauphækkunum”. Kauphækkan-
irnar hafa allar komið á eftir dýr-
tiðarflóðinu og þær hafa aðeins
náð að hamla litillega gegn þvi,
að kaupmáttur launanna hrapaði
niður.
Það er gengislækkunarstefnan
og há-vaxta- og skattlagningar-
stefnan, sem eiga nær alla sök á
dýrtiðarvextinum á þessum tima.
Erlendar verðlagshækkanir
komu illa við okkur á árinu 1973
og á fyrri hluta ársins 1974, en nú
eru þær hækkanir orðnar óveru-
legar.
Sá vandi, sem við er að fást i
efnahagsmálum, stafar ekki af of
háu kaupgjaldi, hann stafar held-
ur ekki af of miklum fram-
kvæmdum rikisins á sviði hafnar-
mála, skólabygginga, sjúkrahús-
bygginga og öðrum framkvæmd-
um samkvæmt fjárlögum. Vand-
inn stafar m.a. af þvi, að haldið er
uppi okurvaxtastefnu, af þvi að
milliliðakostnaðurinn vex isifellu
t.d. i fjölgun banka, þreföldu oliu-
dreifingarkerfi, margföidum
kostnaði i rekstri vátryggingarfé-
laga, alltof kostnaðarsömum
verslunarrekstri og óhagkvæm-
um og dýrum opinberum rekstri.
Það þarf að taka á vandamálinu
þar sem það er, og jafnhliða þarf
svo að gera margþættar ráðstaf-
anir til að auka framleiðsluna,
auka og efla undirstöðu atvinnu-
rckstursins i landinu, þ.e.a.s. að
efla gjaldeyrisframleiðsluna,
þveröfugt við það sem nú á sér
stað.
í tið vinstri stjórnarinnar var
lagður grundvöllur að þvi að auka
útflutningsframleiðslu þjóðarinn-
ar. Landhelgin var stækkuð með
það fyrir augum, að islendingar
einir gætu nýtt fiskimiðin við
landið. Ný fiskiskip voru keypt i
þvi skyni að auka afköstin við
veiðarnar með þvi að taka hér
upp hagkvæmustu vinnuaðferðir.
Og skipunum var dreift á margar
verstöðvar til að lyfta almennt
undir framfarir i fiskveiðum og
fiskvinnslu og tii þess að nýta bet-
ur en áður það vinnuafl, sem þar
er til staðar. Og fiskvinnslustöðv-
ar voru endurbyggðar og vél-
væddar að nýju til að auka á af-
köst og til að skila sem mestum
útflutningsverðmætum. A sama
hátt var staðið að umbótum og
framförum i iðnaði landsmanna.
Þessari framleiðslustefnu hef-
ur nú verið hætt.
Nú er lagst gegn endurnýjun
fiskiskipa — gegn kaupum á full-
komnum skipum i stað gamalla
og úreltra. Nú hefur uppbygging-
in I fiskiðnaðinum verið dregin
saman og stöðvuð i ýmsum tilfell-
um. 1 staðinn er sniíist i kringum
stóriðju útlendinga og rannsóknir
i virkjunarmálum eru fyrst og
fremst miðaðar við siikar fram-
kvæmdir. Nú rikir skilningsleysi
á undirstöðuframleiðslu þjóðar-
innar, enda hriktir þar i öllum
böndum. Milliliðastarfsemin sit-
ur hins vegar i fyrirrúmi.
1. Hækkun v/gengisbreyt.................24%
2. Hækkun v/12% innfl.gj................ 4%
3. Hækkun v/söluskatts.................. 2%
4. Hækkun v/vaxtahækk................... 2%
5. Hækkun v/opinberrar þjónustu......... 8%
Beinákvörðunrikisstj. 40%
6. Hækkun v/erlendra verðhækkana.. 3%
7. Hækkun v/kauphækkana..........11,5%
Samtals 54.5%