Þjóðviljinn - 07.12.1975, Blaðsíða 5

Sunnudagur 7. desember 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Kommúnistaflokkur
Frakklands mun þinga
AÐ HALDA
ARUNNI
HREINNI
Þannig hugsar teiknarinn sér samstarf sósialista og kommúnista.
Franski kommún-
istaflokkurinn, einn
hinn sterkasti i heimi
(telur um 500 þúsundir
félaga) hefur oft verið
talinn einna helstur
bandamaður sovéska
kommúnistaflokksins á
vinstri armi vesturevr-
ópskra stjórnmála.
Meðal annars hafa
menn óspart vitnað til
þess undanfarna mán-
uði, að afstaða hans og
sovéskra til mála i
Portúgal hafi verið
mjög svipuð og allt
önnur en t.d. afstaða it-
alskra og spænskra
kommúnista.
Engu að síður er ljóst, að
Franski kommúnistaflokkurinn
hefur verið að taka ýmsum breyt-
ingum að undanförnu og um
margt nálgast þann italska. Ný-
legt dæmi er sameiginleg yfirlýs-
ing sem þeir Marchais, formaður
franska flokksins, og Berlinguer,
formaður hins ítalska, gáfu út að
loknum sameiginlegum viðræð-
um i Róm : þar er vesturevrópskt
þingræði mjög ofarlega á baugi,
einnig sjálfstæði einstakra
kommúnistaflokka. Að öllu sam-
anlögðu ersem flokksforingjarnir
hafi verið að móta sameiginlega
afstöðu sem um margt er ólik so-
véskum kenningum — fyrir vænt-
anlega ráðstefnu evrópskra
kommúnistaflokka á næsta ári.
Sósialismi
i áföngum
Franski kommúnistaflokkurinn
mun halda 22. þing sitt f febrúar i
Saint-Ouen. Þingið er mjög vand-
lega undirbúið, drög að stjórn-
málaályktun hafa verið birt fyrir
nokkru og umræðu um þau er
haldið uppi i flokksmálgagninu
l’Humanité.
Drög þessi byggja á ýmsum á-
lyktunum og yfirlýsingum sem
flokkurinn hefur gert, allt frá þvi
að miðstjórnarfundur sem hald-
inn var i Champigny-sur-Marne i
desember 1968, sendi frá sér
merkilegt ávarp um stjórnlist og
baráttuaðferðir. Avarp þetta hét.
„Fyrir framsæknu lýðræði, fyrir
sósialisku Frakklandi”. Það hef-
ur verið kölluð fyrsta tilraun
franska kommúnistaflokksins til
að skapa aðferð til valdatöku og
framkvæmdar sósialisma, sem
sneiddi hjá ýmsum leninskum
hugmyndum um flokk og riki og
tækju fyrst af öllu mið af frönsk-
um veruleika. Þar með var og
sagt skilið við hinar ófrjóu annað-
hvort — eða röksemdir kalda
striðsins.
Kommúnistaflokkurinn gerði
ekki aðeins tilkall til aðildar að
rikisstjórn heldur útskýrði allýt-
arlega hvaða hlutverk hann ætl-
aði sér innan stjórnar. Bæði
flokksmenn og aðrir gáfu mestan
gaum að þvi, hve mikla áherslu
Champigny-ávarpið lagði á ein-
ingu vinstriafla og á áfangaþróun
til sósialisma. Um leið takmark-
aðist skjal þetta — sem var sett
samanskömmu eftir stúdentabylt-
inguna i mai og júni 1968 — ekki
við kosningapólitik eina. Það
lagði einnig áherslu á nauðsyn
þess að ýta á eftir félagslegum
breytingum með fjöldaaðgerðum,
og væri Kommúnistaflokkur
Frakklands leiðandi afl i þeim.
Kosningabandala g
Arið 1969 hrundi SFIO (fyrir-
rennari Sósialistaflokksins) sam-
an, og það gekk fremur hægt að
koma saman nýjum flokki (það
tókst með þingi sósialista i júni
1971). Kommúnistaforingjarnir
töldu þennan tima heppilegan til
að koma á fót bandalagi vinstri-
sinna um sameiginlega stefnu-
skrá. í þvi sambandi höfðu þeir æ
sjaldnar orð á „byltingareðli”
flokks sins — og án þess að menn
tækju eftir breyttust þær á-
herslur, sem lag&ar voru i
Champigny-sur-Marne, þeir
þættir sem sneru að kosninga-
bandalagi vinstrimanna sátu i al-
gjöru fyrirrúmi.
Þessi þróun er að sjálfsögðu
tengd þvi, að allt pólitiskt lif i
Frakklandi er bundið kosningaal-
manakinu — þótt kommúnistar
séu siður háðir þvi en aðrir, þá
eru þeir engin undantekning.
Þingkosningarnar 1973 og fráfall
Pompidous hafa tengt kommún-
ista æ fastar i kosningabandalag
við sósialista og vinstriradikala,
sem smiðað er utan um sameigin-
lega stefnuskrá.
Nú er það svo, að kosningakerf-
iö i Frakklandi er hagkvæmara
sósialistaflokkinum en kommún-
istum (i seinni umferð kosninga
reynist erfiðara að fá sósialista til
að kjósa kommúnista en að
tryggja að atkvæði kommúnista
falli á sósialista). Og þar eð
kommúnistar hafa fallist á að
fylgja sósialistum eftir i hugsan-
legri samsteypustjórn vinstri-
afla, þá lenda kommúnistar i
þeirri aðstöðu að eiga i erfiðleik-
um með að halda sinum sérkenn-
um, sinni sérstöðu, „halda árunni
hreinni” mundu menn kannski
segja á íslandi. Formaður flokks-
ins, Marchais, var einn af mörg-
um sem skildi þessa hættu. Hann
reyndi að nota hinn mikla sigur
sem vinstriöflin unnu i forseta-
kosningunum i fyrra til að lyfta
undi'r eigin flokk með þvi að ýta
úr vör vigorðinu „bandalag hinn-
ar frönsku þjóðar”. Tilgangurinn
var bæði sá að ná atkvæðum
óánægðra gaullista og miðju-
manna, sem höfðu ekki flykkt sér
um hinn nýja og nauma meiri-
hluta Giscards d’Estaing, i öðru
lagi að hafna skiptingu Frakk-
lands i tvær pólitiskar blakkir og i
þriðja lagi átti að gera það lýðum
ljóst, að vinstriöflin þyrftu á enn
breiðari samsteypu að halda til
að ná völdum.
..Söguleg
málamiðlun?”
Að baki vigorðinu um „banda-
lag hinnar frönsku þjóðar, mátti
greina enduróm af hugmyndum
Enrico Berlinguers og annarra
foringja italskra kommúnista.
Þeir boða „sögulega málamiðl-
un” sem felur i sér ekki aðeins
samstarf við aðra verklýðsflokka
heldur og við kristilega demó-
krata, höfuðflokk borgaranna.
En ástæðan fyrir þvi að Komm-
únistaflokkur Italiu hefur efni á
þvi, að stinga upp á „sögulegri
málamiðlun” er sú, að hann er
sjálfur það afl sem alþýða manna
flykktist um og á sér ekki alvar-
lega keppinauta á vinstri armi
stjórnmála. En i Frakklandi kom
það fram i forsetakosningunum
og i aukakosningum til þings i
september 1974, að Sósialista-
fíokkurinn hefur orðið sterkasta
aflið vinstra megin (að atkvæða-
magni) og að stjórnarandstaðan
var að vaxa saman utan um hann.
Sérstaðan
Kommúnistaflokkurinn lenti
semsagt i þeirri hættu að verða
ekki annað en hjálparsveit Sósial-
istaflokksins. Roland Leory var
einn af þeim flokksforingjum sem
vakti athygli á þessari hættu, og
hafði frumkvæði um endurskoðun
á framgöngu flokksins sem gerð
var á miðstjórnarfundi i október i
fyrra. Ekki var lengur spurt um
það, hvort flokkurinn ætti að
renna saman við breiða fylkingu
undir forystu sósialista. Timi var
talihn kominn til að brýna aftur
fyrir mönnum sérstöðu kommún-
istaflokksins, draga mörkin milli
hans og annarra vinstri afla.
Agreiningur var öruggasta leiðin
til að draga fram muninn á
flokknum ogsósialistum,oger þvi
jafnvel haldið fram, að kommún-
istar hafa reynt að skapa vissa
gervispennu i sambúðinni til að
menn vissu betur hver er hvað og
hver ekki.
Þessi lina, sem fylgt hefur verið
i um það bil ár, er sögð hafa gefið
allgóða raun — einkum meðal
flokksmanna sjálfra. En óvissan
er meiri að þvi er varðar stuðn-
ingsmenn. Einhverskonar hæg-
fara upplausn á sér stað meðal
þeirra, sem veldur áhyggjum.
Franskir kommúnistar hafa
komist að þvi, að hlutverk þeirra i
frönskum stjórnmálum er ekki
„fyrirfram gefið”, að sigur biður
þeirra ekki við endann á ein-
hverri stöðugri og fastmótaðri
þróun. Þvi þurfa þeir nú að auknu
afli að leggja áherslu á sérkenni
sin og sérstöðu.
Sjálfstæði og
fyrirmynd
En það er alls ekki auðvelt
verk. Tengslin við októberbylt-
inguna og hina sovésku fyrir-
mynd hafa skipt miklu fyrir
flokkinn. Annarsvegar hafa þau
stuðlað að einangrun hans —
hinsvegar hafa haldið saman
ýmsum nokkuð mismunandi
straumum innanhans. En flokks-
menn hafa æ minni áhuga á þess-
ari hefð, og ungir kommúnistar
eru sagöir mjög tregir tii aö setja
einskonar jafnaðarmerki milli
kommúnismans og Sovétrikj-
anna. Og i raun hefur forysta
flokksins að undanförnu ýtt undir
þessa afstöðu til þess að leggja
áherslu á aukið sjálfstæði sitt
gagnvart sovéska flokknum, eins
og áður var á minnst. Af sömu á-
stæðum telur franska flokksfor-
ystan bera nauðsyn til að láta i
ljósi vanþóknun á ýmsu þvi sem
sovétmenn aðhafast (nú siðast
mótmæli flokksins gegn handtöku
sovéska stærðfræðingsins
Leonids Pljúsj).
Flokkurinn ætlar sér bersýni-
lega ekki að hverfa aftur til so-
véskrar fyrirmyndar. Þess i stað
eru ýmis stefnuplögg hans nú
endurskoðuð einkum með það
fyrir augum að vekja upp aftur þá
áherslu sem Champigny-ávarpið
lagði á að „virkja fjöldann”. Þar
með vakna að visu upp viðkvæm-
ar spurningar um frammistöðu
sjálfrar flokksforystunnar, sem
mörgum flokksmönnum finnst
starfa þannig að langtimum sam-
an sé hún mjög hikandi en taki
svo óvæntar skyndiákvarðanir og
fylgi þessu lauslæti nokkuð i
stefnumótun. En það er hefð i
flokknum að fara varlega i að
gagnrýna forystuna, og Marchais
formaður mun sjálfur njóta
mikils trausts.
Það mun vera allalgengt, að
franskir kommúnistar telji að
fræðilegar skilgreiningar flokks-
ins séu ekki sem verstar, það sé
flokksstarfið, framkvæmdin, bar-
áttuaðferðirnar sem þurfi að
gagnrýna. Aður var talað um
þann vanda sem kosningasam-
starfið við sósialista hefur sett
flokkinn i. En þvi má heldur ekki
gleyma, að samstarf vinstri afla
hefur ekki endilega þurft að vera
sósialistum I hag fyrst og fremst.
Nefna má til dæmis CGT, verk-
lýðssamband það sem kommún-
istar stjórna. Ekki aðeins hefur
CGT haldið stöðu sinni sem for-
ystusamtök, heldur hefur það i
auknum mæli orðið vettvangur
fyrir sameiginlegar aðgerðir-
verkafólks úr ýmsum sambönd-
um.
Annað timaskyn
Hinsvegar munu kommúnista-
foringjar telja, að möguleikar
þeirra i kosningum væru ekki sér-
lega góðir nú um stundir — enda
sé flokkur þeirra betur fær um að
skipuleggja ýmsar fjöldaaðgerðir
en að starfa sem kosningavél.
Þeir munu ekki útloka möguleika
á að draga sig út úr kosninga-
bandalaginu við sósialista um
'tima — til þess að gera sósialist-
um ljóst, að þeir komast ekki
mjög langt upp á eigin spýtur og
til þess að draga það skýrt fram
hver sé hinn eiginlegi styrkur
þeirra sjálfra.
Kommúnistar geta hugsað sér
að skjóta á frest kosningasigri
vinstri aflanna meðan þeir væru
að endurheimta jafnvægi á
vinstra arminum — og þetta staf-
ar, að þvi er Thierry Pfister seg-
ir, af þvi, að þeir hafa aðra að-
stöðu til ^timans en aðrir st jórn-
málamerin. Framganga þeirra er
partur af sögunni. Þeir hafa þeg-
ar beðið á hálfa öld, og þeir gætu
vel hugsað sér að biða 20 ár i við-
bót ef nauðsyn ber til. Allt öðru
máli gegnir um banda-
mennþeirra sósialista, sem eru
miklu háðari sveiflum upp og nið-
ur i kjörfylgi — og gætu vel sundr
ast ef þeir yrðu fyrir umtalsverð-
um skakkaföllum i kosningum.
AB bvggði að mestu á grein
eftir Thierry Pfister í Le Monde.
Marchais, leiðtogi kommúnista og Mitterand, leiðtogi sósialista: „Að
halda árunni hreinni” og „bandalag hinnar frönsku þjóðar”.