Þjóðviljinn - 28.03.1976, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 28.03.1976, Blaðsíða 4
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 28. mars 197G MÚÐVIUINN MÁLGAGN SÓSÍALISMA, VERKALÝÐSHREYFINGAR OG ÞJÓÐFRELSIS. Útgcfandi: titgáfufélag Þjóðviljans Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann Ritstjórar: Kjartan ólafsson Svavar Gestsson Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson Umsjón mcð sunnudagsblaði: Arni Bcrgmann Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar: Skólavörðust. 19. Simi 17500 (5 linur) Prentun: Blaðaprent h.f. RÉTT OG RANGT í SÖGU VERKALÝÐSFLOKKA 1 nafnlausri grein (Eftir Gylfa Þ. Gislason?) i Alþýðublaðinu sl. miðviku- dag er vikið að skrifum Þjóðviljans um þróun mála hjá ýmsum evrópskum kommúnistaflokkum, sem hafa i vaxandi mæli lagt áherslu á sjálfstæða stefnu- mótun og hafnað kenningunni um „alræði öreiga” (sem hefur i reynd komið fram i alræði rikjandi kommúnistaflokka um austanverða álfuna). Greinarhöfundur segir það sé ekki nema eðlilegt að Alþýðu- bandalagið fylgist vel með þessari þróun þvi það sé ,,á sömu þróunarbraut og t.d. franskir kommúnistar og italskir”. Það er ekki nema rétt, að Þjóðviljinn hefur reynt að fylgjast sem best með tiðindum á vinstri armi evrópskra stjórn- mála, einkum þeim sem segja frá auknu samstarfi milli þeirra flokka sem hafa kennt sig við kommúnisma, sósialdemó- krati eða blátt áfram sósialisma. Það er hinsvegar hæpnara að segja, að Alþýðu- bandalagið sé á ,,sömu braut” og t.d. franskir kommúnistar. Við teljum þvert á móti, að Sósialistaflokkurinn og þá enn fremur Alþýðubandalag sé niðurstaða af vissri þróun, sem hefur i raun byrjað all- miklu fyrr hér á íslandi en i mörgum löndum öðrum. Þróun sem hefur verið að sverfa niður hefðbundna skiptingu i sósialdemókrata og kommúnista. í islenskri sóasialiskri hreyfingu hefur þetta komið fram i þvi, að nógu margir hafa tekið með fyrirvara og gagnrýni annarsvegar kommúniska kreddufestu og sovéskar fyrirmyndir, hinsvegar hafnað litilþægni og ihaldsvináttu sem hefur sett svip sinn á Alþýðuflokkinn. Nógu margir til að mynda hreyfingu, flokk, sem hefur um margt markað sér sérstöðu á pólitisku korti evrópskrar vinstrihreyfingar. Það er rétt sem bent er á i Alþýðublaðs- greininni, að afstaða til hinnar sovésku til- raunar var mönnum mikið hitamál einnig hér á landi, fyrir 30-40 árum. Ekki aðeins margir sósialistar heldur og frjálslyndir af ýmsu tagi, voru helst til bláeygir á möguleika hins nýja og hálfreynda, og bjartsýni þeirra var og tengd við kreppu- ástand i auðvaldsheimi og von um góða bandamenn i baráttu við fasisma sem þá lagðist yfir álfuna hálfa. Kannski má segja sem svo, að þeir sem létu þetta mál miklu varða hafi að nokkru haft „rangt fyrir sér” — og skulum við þó ekki gleyma aðstæðum þeirra tima. En hitt er svo fráleitt, sem hinn nafnlausi greinarhöfundur reynir, að gera þetta atriði að einhverskonar allsherjarmæli- kvarða sem dugi til að gera sögu islenskra sósialista mestalla að „óttalegum mis- skilningi”. Það eru ár og dagar siðan islenskum sósialistum tókst að byrja opna og fordómalausa umræðu um reynslu þeirra rikja sem kennd eru við sósialisma, og sú umræða hefur styrkst með ári hverju með aukinni þekkingu. Og það eru margir hlutir aðrir en þessir sem skera úr um framgöngu og örlög sósialisks flokks. Hér er að sjálfsögðu átt við framgöngu sósialista i þeim málum sem varða hag islenskrar alþýðu i bráð og lengd. I baráttu verkafólks fyrir bættum launa- kjörum og auknum lýðréttindum, i við- leitni til að styrkja efnahagslegt sjálfstæði íslands i heimi alþjóðlegra auðhringa, i baráttu fyrir viðgangi þjóðlegrar menn- ingar i landi sem hefur sætt erlendri her- setu i meira én 30 ár. Það er þetta sem hefur ráðið úrslitum um viðgang hreyf- ingar islenskra sósialista. Það vita jafnvel bandariskir sérfræðingar i „auðnarkommúnisma” en svo kalla þeir vinstrihreyfingar á Norðurlöndum. Og það er þetta sem þeir Alþýðublaðsmenn eiga svo erfitt að játa fyrir sjálfum sér og öðrum. Enda hafa þeir á baki allt aðra framgöngu i þeim stærstu málum sem að ofan voru talin. Framgöngu litilþægrar, feimnislegrar stefnu, sem hefur neglt Alþýðuflokkinn svo rækilega upp að hlið hins stóra hægriflokks Sjálfstæðismanna, að alþýða manna fékk ekki lengur séð mun á þeim. Það er fyrst og fremst upp- gjör við hægristefnu alþýðuflokksfor- ystunnar sem svarar spurningum um „rétt” og „rangt” i sögu islenskra verk- lýðsflokka. —áb Hagfræði með nýjum formerkjum: Sitthvaö er gæfa og hagvöxtur Schumacher og bók hans; hóf er best. E.F. Schumacher heitir breskur hagfræðingur sem hef ur náó miklum vinsæld- um fyrir hugmyndir sem ganga mjög þvert á ríkjandi viðhorf í þá veru, að sívaxandi þjóðartekjur, mikill hagvöxtur, sé höf uð- mælikvarði á framfarir. Schumacher segir aö þessi kenning leiði til þess að hagvis- indin séu tekin i þrælkun hjá heimspeki græðgi og öfundar, vegna þess að þau dýrki með ógagnrýnum hætti takmarka- lausan og endalausan hagvöxt. Hann boðar i staðinn, að hagfræð- ingar þurfi nýtt siðgæðismat til að miða við. Þetta nýja siðgæði tengirSchumacher við búddisma, en liklegt má þykja að fleiri en búddistar geri tilkall til þess. Að takmarka þarfir Schumacher segir sem svo i inngangi að hinni vinsælu bók sinni „Small is beauiful” (Smátt er fagurt), að venjulegur nútima hagfræðingur gangi út frá þvi sem visu, að maður sem hefur meira til neyslu sé sjálfkrafa betur settur en sá sem er lægra skráður á neysluskalann. En „búddískur” hagfræðingur segir Schumacher, mundi telja þetta viðhorf fáránlegt. „Úr þvi að neysla er aðeins leið til að tryggja velferð manna, þá ætti mark- miðið að vera það að ná sem mestri velliðan með sem minnstri neyslu”. Með öðrum orðum: maðurinn getur betur fullnægt þörfum sinum með þvi að skera niður óskir sinar. Samkvæmt þessu sjónarmiði er smátt ekki aðeins fagurt heldur og ódýrara og fullnægir betur mannlegum þörfum. Schumacher, sem er fæddur þjóðverji og hefur um 20 ára skeið starfað sem ráðgjafi breska kola- ráðsins, er ekki andvigur vélum eða stórfyrirtækjum sem slikum. Hann vill beita sér fyrir jjeirri tækni, sem fellur vel að þörfum viðkomandi samfélags og felur i sér aö tekið sé tillit til fegurðar og heilbrigðis umhverfisins. Tækni og aðstæður. Schumacher hefur sjálfur reynt að gera kenningar sinar að veru- leika með þvi að stofna svonefnd- an hóp til tæknimiðlunar (ITDC). Stofnun þessi fæst við rannsóknir gefur út timarit og hannar tæki og mannvirki. A síðastliðnum ára- tug hefur þetta fyrirtæki hjálpað tugum þróunarlanda til að koma á fót framleiðslu sem fellur að að- stæðum þar sem nóg er vinnuafl en litið um fé til fjárfestingar. Fyrirtæki Schumachers býður t.d. upp á tæki sem haft er til að sveigja málma og kostar aðeins sem svarar 4000 krónum. Þetta tæki getur sveitafólk i Nigeriu notað til að búa sjálft til nokkur helstu jarðyrkjutæki sin, en ódýr- ustu vélar til sömu hluta ganga fyrir rafmagni og kosta um 250 þúsund krónur. Hópurinn hefur einnig hannað verksmiðjur, sem geta unnið úr litlu magni af not- uðum pappir — en flestar vélar sem smiðaðar eru til að endur- vinna pappir eru miðaðar við 100 smálesta afköst á dag, en það er mikiu meira magn en til feliur i samfélögum þriðja heimsins. Meöal annarra hugmynda hóps- ins má nefna uxakerrur sem nota gömul bildekk og griðarmikinn vatnstank til að safna regnvatni, sem kostar aðeins um 8000 krónur að setja saman i þvi þurra landi Botswana. Sundrið fyrirtækjum! Hugmyndir Schumachers eru þegar farnar að hafa nokkur áhrif á þá stefnu sem tekin er á sviði þróunaraðstoðar. M.a. hefur bandariska þingið veitti nokkurt fé til styrktar uppbyggingu ýmis- konar smáiðnaðar i þorpum þriðja heimsins. Mönnum hefur skilist, að það kann að vera tvi- bent að senda mikla traktora skyndilega inn i fálæk þorp þar sem skófla hefur verið mest verk- færi til þess tima. Meðal annars hefur það i för með sér atvinnu- leysi til sveita, sem hrekur fólk i örbirgð ört vaxandi borga þriðja heimsins. Hitt er svo miklu vandasam- ara, að hugmyndir Schumachers nái áhrifum innan t.d. bandarisks þjóðfélags. Enda þótt hugmyndir af sama tagi og hans kunni að vera á kreiki þegar veitt er all- mikið fé til að vinna að gerð ódýrra sólarhitunartækja, sem eiga að hamla þó ekki nema i litlu væri gegn hinni miklu orkueyðslu landsins. Schumacher telur sjálfur að fjárfrek og flókin tækni eigi fullan rétt á sér i þróuðum iðnrikjum. En hann telur það mjög til skaða hve risavaxin og þung i vöfum fyrir- tækin eru orðin. Hann telur það skynsamlegt að bandarisk risa- fyrirtæki t.d. séu hlutuð sundur i einingar, sem auðveldara er að hafa yfirsýn yfir og stjórna. En i þeim efnum kann „búddistinn” að eiga við enn rammari reip að draga en þegar hann reynir að út- breiða ódýra tækni i þriðja heim- inum. (Byggt á Newswcek) 3§*Blómabúðin MÍRA Suðurveri við Stigahlið 45—47, simi 82430 Miðbæ við Háaleitisbraut simi 83590 Blóm og gjafavörur i úrvali

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.