Þjóðviljinn - 28.03.1976, Síða 9

Sunnudagur 28. mars 1976 ÞJÓÐVILAINN — SIÐA 9
Robert Altman, höfundur Nash-
ville
fékkst til að gera kvikmynd úr
þvi. Siðan hefur hann gert nokkr-
ar kvikmyndir, sem ég hef ekki
séð, Brewster McCloud (1971),
McCabe and Mrs Miller (1971),
Images (1972), The Long Good-
bye (1973) Thieves Like Us (1974)
og California Split (1974). Bngin
þessara kvikmynda hefur hlotið
vinsældir i likingu við MASH, en
gagnrýnendur hafa ýmist fundið
þeim flest til foráttu eða hrósað
þeim sem meistaraverkum. Ekki
er óliklegt að maður sæi Nash-
ville i öðru ljósi eftir að hafa séð
þessar kvikmyndir.
Altman er enginn prédikari.
Verðleikar hans eru fólgnir i
formi fremur en boðskap. Hann
hefur þróað með sér persónulega
aðferð, sem byggir á talsverðum
spuna á staðnum. Leikarar hafa
mikil áhrif á sköpun persóna og
far? frjálslega með textann, jafn-
vel breyta honum alveg. 1 mynd-
um Altmans eru mörg atvik og
myndkaflar, sem verða til á
staðnum, en ekki var ráð fyrir
gert i handriti. Margir stjórnend-
ur fá einhverntima á ferli sinum
löngun til að vinna á þennan hátt.
1 fljótu bragði virðist það auð-
veldara. En það leysir ekki
stjórnandann undan þvi að
stjórna og byggja upp kvikmynd-
ina sem slika.
Nashville
Úr Nashville
1 Nashville, sem Háskólabió
sýnir, er einnig þessi tilhneiging
að láta leikna kvikmynd lita út
fyrir að vera heimildakvikmynd.
En þar er aðferðin eðlilegur hluti
verksins.
Robert Altman heitir höfundur
hennar. Hann lauk námi sem
stærðfræðiverkfræðingur, skrif-
aði sögur i timarit, fyrir útvarp
og kvikmyndir og fékkst siðan i
nokkur ár við auglýsingakvik
myndagerð og stjórn sjónvarps-
myndaflokka (t.d. Bonanza).
Hann var óþekktur maður þar til
kvikmynd hans MASH sló óvænt i
gegn 1970. Milli tiu og tuttugu
kvikmyndastjórum hafði verið
sýnt handritið áður en Altman
Popp- og hippamenning er
löngu orðin söluvara i kvikmynd-
um. Um þessar myndir má sjá
tvær útgáfur af þeirri vöru i kvik-
myndahúsunum i Reykjavik.
Tónabió sýnir kvikmyndina
LENNY, bandariska mynd frá
árinu 1974. (Stjórnandi: Bob
Fosse). Myndin fjallar um Lenny
Bruce, umdeildan skemmtikraft i
Bandarikjunum frá árunum
1959—1963. Hann var meira en
skemmtikraftur þvi hann tók til
umræðu mál, sem ekki mátti hafa
i hámæli, og sýndi áheyreridum
sinum fram á hræsni og yfir-
drepsskap i daglegu lifi fólks um
leið og hann skemmti þeim. Lög-
,,Mér finnst þetta vera sam-
vinna. É:g set takmörk og ramma,
en ég reyni ekki að fylla upp i all-
ar eyður. Ef ég reyndi að einbeita
mér að mínum eigin imyndunum,
þá væri það alltog sumt. Það væri
mjög gerilsneytt verk. Svo ég
reyni að fylla verkið mcð hlutum,
scm ég hef ekki áður séð, hiutum
sem koma frá öðru fólki.”
Leikararnir i NASHVILLE
voru að verulegu leyti að leika
sjálfa sig ög þeir gátu valið, hvort
þeir notuðu setningar úr handrit-
inu eða sinar eigin. Margir þeirra
bjuggu einnig til söngva.
Upphaflega hugmynd Altmans
mun hafa verið að gera eitthvað
reglan leit á þennan mann sem
hættulega ógnun við kristilegt
siðgæði og notaði hvert tilefni sem
gafst til að reyna að koma honum
undir lás og slá. Endalok hans
urðu þau, að hann lést af of stór-
um eiturlyfjaskammti.
Siðan verða til tvær myndir af
persónunni, annarsvegar dópist-
inn Lenny Bruce og hins vegar
hippadýrlingurinn Lenny Bruce.
Myndin sem dregin er upp i
kvikmyndinni LENNY er ein-
hversstaðar þar á milli. Það er
ekki gert mikið úr eiturlyfja-
neyslu Lennys og dregið er úr
púðrinu i hugmyndafræði hans.
Eftir kvikmyndinni að dæma hafa
um sveitatónlistarstemmninguna
i Nashville blandað pólitik með
morði i restina. Persónur eru tólf,
allar jafn mikilvægar og áhorf-
andinn kynnist þeim eftir þvf
sem þær birtast aftur og'aftur
eins og af tilviljun. Það er nánast
ekki hægt að tala um söguþráð.
Tökuvélin reikar um svæðið eins
og væri hún einn gestanna á tón-
listarhátfðinni. Það litur út fyrir
að vera tilviljun, hvað hún sér.
Hver persóna hugsar um sig og
hver lifir i sinum heimi. Þær
þvælast hver innan um aðra, hitt-
ast og skilja hver á sinn hátt.
Hvergi er eðlileg niðurstaða né
framhald af hugsun eða atviki.
Allt er einn fáránleiki frá upphafi
Hustin Iioffmann i hlutverki
verðleikar hans verið fólgnir i þvi
næstum eingöngu að hneyksla á-
heyrendur sina með klámfengn-
um orðum (sem nú þykja reynd-
til enda. Síðan sér hver út úr þvi
það, sem hann vill.
Ef einhverja niðurstöðu er að
finna er hún i svipuðu formi og
endirinn. Dáð söngkona syngur
undir stórum auglýsingaspjöld-
um fyrir ósýnilegan forsetafram-
bjóðanda og fyrir ofan trónar
þjóðfáninn. Mannfjöldinn hlustar
hugfanginn en skyndilega dregur
einn aðdáandinn byssu úr fórum
sinum og skýtur hana. Eftir
fyrstu undrunina tekur önnur
kona að syngja og fær áhorfendur
eftir nokkra stund til að syngja
með. ,,You may say I ain’t free,
but it don’t worry me.”
Ef §purt er hvers vegna (t.d.
hvers vegna maöurinn vildi
Lennys.
ar eðlilegt talmál), og áheyrend-
ur hafi komið á skemmtanir hans
til þess að verða vitni að hneyksl-
inu og sjá hann handtekinn. Litið
myrða söngkonuna), fást engin
svör. Röksemdir og skynsemi
virðast vera viðs f jarri þessu efni
,,Ég hef enga heimspeki að
selja. Ég hef ekkert að segja. Ég
trúi ekki á áróður. i NASIIVILLE
er engin ákveðin rannsókn á
ameriskri menningu, þvi kvik-
myndinni var ekki ætlað að vera
það. Hún er ekki nákvæm mynd
af Bandarikjunum, heldur aðeins
ein óákveðin hughrif.”
Það segir höfundurinn, og jafn-
vel þótt NASHVILLE sé svolitið
langdregin og manni líki kannski
ekki öll tónlistin, verður maður að
fyrirgefa Altman ,,að hafa ekkert
að segja,” þvi myndin segir æði
margt og er skemmtileg.
er gert úr persónunm og maður
freistast til að álita, að fyrir-
myndin hafi verið meiri athygli
verð.
Sagan er sögð með þvi að
blanda saman atvikum úr lifi
hans og viðtali við eiginkonu hans
fyrrverandi og móður. Atvikin
eru flest sviðsett i ,,heimildastil”
og myndin öll tekin á svart/hvita
filmu sennilega til þess að skapa
upprunalega stemmningu (sbr.
Last Picture Show). En andstæð-
an við heimildastilinn, leikur
Dustin Hoffman. er það sem held-
ur myndinni uppi. Ekki svo að
skilja að hann skapi endilega
rétta mynd af persónu Lennv
Brucé, en hann býr til lifandi per-
sónu. Frásögn Honey, eiginkon-
unnar. bætir þar engu við og er
alveg óþörf nema til að lengja
kvikmyndina og tengja saman
illa gerðan söguþráð. En þar er
einnig um góðan leik að ræða hjá
Valerie Perrine, þótt hún hafi
kannski ekki beinlinis át' skilið
verðlaun fyrir hann (Cannes
1975).
LENNY