Þjóðviljinn - 08.04.1976, Blaðsíða 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 8. april 1976.
Ragnar Arnalds um Kröfluvirkjun:
Skynsamleg nýting
orkunnar mikilvægust
Umræðum út af skýrslu
Gunnars Thoroddsen um
Kröflu var haldið áfram í
gær og varð ekki lokið.
Þeir Ragnar Arnalds og
Bragi Sigurjónsson ftuttu
ræður sínar og síðan var
fundi í Sameinuðu þingi
frestað.
Nýting orku farið
úrskeiðis
Ragnar Arnalds hóf ræðu sina
með þvi að vikja að ýmsum
tæknilegum atriðum við virkjun-
ina sqm gagnrýnd hafa verið.
Hann sagði að blaðaumræður hafi
borið sterkan keim af æsifrétta-
mennsku. Siðan sagði Ragnar
orðrétt:
Hvað sem liður öllum þessum
ásökunum á yfirstjórn orkumála
út af Kröfluvirkjun, — ásökunum,
sem menn hljóta að miklu leyti að
visa á bug, sem illa rökstuddum,
þá er hitt ljóst, að rikisstjórnina
hefur skort heildarstefnu i orku-
málum og hana má ásaka fyrir
ýmislegt annað i raforkumálum
en byggingu Kröfluvirkjunar.
bar á ég fyrst og fremst viö nýt-
ingu orkunnar — ekki orkuöflun-
ina.
Bygging orkuveranna við Sig-
öldu og Kröflu var tvimælalaust
nauðsyn i ljósi þeirra viðhorfa
sem við blöstu fyrir rúmu einu ári
og sama gildir um byggingu
byggðalinunnar.
En sá þátturinn, sem snýr að
nýtingu orkunnar, hefur bersýni-
lega farið úrskeiðis og mun ég
vikja að þvi siðar.
Áætlun um nýtingu
innlendra orkugjafa
til húshitunar
Það sem hefði þurft að gera i
orkumálum islendinga og þarf
enn að gera, er einkum þetta:
t fyrsta lagi hefði þurft fyrir
löngu, eins og við Alþýðubanda-
lagsmenn höfum margsinnis lagt
til, að gera vandaða áætlun um
nýtingu innlendra orkugjafa til
húsahitunar, bæði varðandi raf-
orku og jarðvarma.
Hvarvetna i þéttbýli þar sem
einhver vafi gæti leikið á, hvort
nægur jarðhiti fengist siðar en þó
fyrir hendi einhver von, virðist
þaö eðlilegasta lausnin, að byggð
sé f jarhitun, sem notað gæti hvort
heldur sem væri ódýrt næturraf-
magn og afgangsorku, svartoliu
eða jarðhita, þegar hann væri
fenginn. A þetta hefði þurft að
stefna eftir að orkukreppan lá
fyrir á árinu 1974 og ljóst var, að
olian myndi ekki lækka i verði.
Sérstaklega hefði þurft að taka
þessa stefnu upp hvað snertir ný-
byggingar og ný ibúðahverfi á
stöðum, sem ekki hafa hitaveitu.
En þvi miður hefur litið verið gert
i þessa átt, og menn hafa beðið
eftir frekari jarðhitarannsókn-
um. Að þessu leyti hefur rikis-
valdið brugðist forystuskyldu
Þíngsjá
sinni, enda ljóst að litlir þéttbýlis-
staðir út um land ráða ekki við
slikt viðfangsefni án mikillar fyr-
irgreiðslu ríkisins.
Á þeim stöðum, þar sem von-
laust er að jarðvarmi verði nýttur
til húsahitunar, og það á að sjálf-
Ragnar Arnalds
sögðu einkum við um sveitirnar,
er hins vegar sjálfsagt að ganga
markvisst til verks og skipta úr
oliuhitun I rafhitun i samræmi við
fyrirfram gerða áætlun.
En þetta er einnig mikið verk-
efni og kostar ekki aðeins fjár-
muni til uppbyggingar á dreifi-
kerfinu heldur einnig forystu og
frumkvæði iðnaðarráðúneytisins.
Þessu verki hefur seinkað óhæfi-
lega, og enn liggur ekkert fyrir
um, að þessu verki verði hraðað.
Stofnlína til
Austurlands
1 öðru lagi er sjálf-
sagt að undirbúið verði svo
fljótt sem verða má, að lögð verði
stofnlina, 132 kv eða jafnvel 220
kv frá Kröflu til Grimsárvirkjun-
ar á Austurlandi. í þessu sam-
bandi er rétt að benda á, að arð-
semisútreikningar um mikinn
taprekstur við Kröflu á fyrstu ár-
um virkjunarinnar, sem þing-
menn Alþýðuflokksins átu upp
hver á eftir öðrum við umræður
utan dagskrár hér i þinginu sl.
fimmtudag, voru eingöngu
byggðir á þvi, að Kröfluvirkjun
yrði rekin ein sér án tengsla við
orkuveitusvæði i öðrum lands-
hlutum. En það er að sjálfsögðu
fráleitt. Ég þykist vita, að hæstv.
orkuráðherra hafi fullan skilning
á þvi, að linan til Austfjarða verði
að koma sem fyrst. En slik linu-
lögn tekur óhjákvæmilega nokk-
urn tima vegna nauðsynlegra
rannsókna, og þvi er ekki að
ieyna, að undirbúningur að Aust-
fjarðarlinu hefur dregist úr
hömlu. Héöan af verður sú lina
a.m.k. einu ári seinna á ferðinni
en 1. áf. Kröfluvirjunar. Kannski
er þar við .einhverja aðra að sak-
ast en hæstv. orkumálaráðherra,
en hitt er ljóst, að rikisstjórnin og
stjórnarflokkarnir bera ábyrgð-
ina.
Itarleg markaðskönnun
1 þriðja lagi þarf að fram-
kvæma itarlega markaðskönnun
vegna hugsanlegrar sölu á af-
gangsorku og annarri ódýrri orku
til iðnaðar vegna fyrirtækja, sem
þegar eru fyrir hendi og nota nú
oliu til orkuframleiðslu, t.d. á
Akureyri. Þessi könnun mun vera
að hefjast um þessar mundir, en
fyrirtækin veröa um leið að fá um
það glöggar upplýsingar, á hvaða
verði væri hugsanlegt að fá slika
orku keypta. Þessi könnun mun
hins vegar vafalaust breyta veru-
lega fyrirliggjandi orkuspám,
sem nú eru hafðar til viðmiðunar
i öllum umræðum um þetta mál.
Hröðun á uppbyggingu
iðnaðarfyrirtækja
t fjórða lagi verður að hraða
uppbyggingu nauðsynlegra iðn-
fyrirtækja i eigu landsmanna
sjálfra, fyrirtækja, sem nýta
mikla orku og myndu spara er-
lendan gjaldeyri i stórum stil. En
þvi miður gengur þessi þróun of
hægt.
Uppstokkun á skipu-
lagi raforkumála
1 fimmta lagi er ljóst að skipu-
lag raforkumála hér á landi er i
molum og verður að stokkast upp.
Núverandi kerfi með Lands-
virkjun, Laxárvirkjun, Raf-
magnsveitur rikisins og Orku-
stofnun — fjórar stofnanir sem
unnið hafa að þvi hver i sam-
keppni við aðra að hanna raf-
virkjanir — það er vonlaust
skipulag.
Tilvist Kröfluvirkjunar er af-
sprengi af þessu skipulagsleysi,
bráðabirgðaráöstöfun sem á-
kveðin var til að hraða byggingu
þessarar virkjunar meðan verið
væri að endurskipuleggja raf-
orkumálin. Engum datt i hug að
Kröflunefnd mundi starfa lengi,
skipun nefndarinnar var aðeins
til bráðabirgða en nú fer virkjun-
in senn að framleiða raforku og
enn hafa þessi mál þvi miður litið
skýrst.
Orkuöflun á hendi
eins aöila
Það er skoðun min að þegar bú-
ið er að tengja landið allt saman i
eitt rafmagnssvæði þá hljótum
við að virkja hverju sinni með
hliðsjón af heildarþörfum kerfis-
ins þar sem hagkvæmast er talið
en ekki fyrst og fremst með þarfir
ákveðinna landshluta i huga.
Þess háttar ákvarðanir eru og
verða geysistórt og mikið reikn-
ingsdæmi, sem unnið verður i
tölvu, eins og þegar er farið að
gera og af þeim vinnubrögðum
leiðir að ákvarðanir um virkjanir
og hönnun þeirra verða að vera
teknar á einum stað og i einni
miðstöð. Allt annað eru fráleit og
gersamlega úrelt vinnubrögð.
En af þessu hljótum við að
draga þá ályktun að heppilegast
sé að öll meiriháttar orkuöflun á
landinu verði á einni hendi og hjá
einu orkusölufyrirtæki.
Enginn sparnaður með
frestun Kröf luvirkjunar
Undir lok ræðu sinnar sagði
Ragnar:
Ég vil biðja menn að missa ekki
sjónar á meginatriðum þessa
máls.
Þeir sem imynda sér i góðri trú
að unnt sé að spara mikið fjár-
magn á þrengingartimum með
þvi að slá Kröfluvirkjun á frest i
eitt eða fleiri ár verða að horfast i
augu við þá staðreynd að það er
löngu liðin tið að unnt sé að spara
fjármuni með þvi að stöðva virkj-
unarframkvæmdir.
Allt tal um sparnað i þessu
sambandi er einfaldlega út i hött.
Það er löngu búiö að festa kaup á
yfir 90% af öllum tækjum og bún-
aði i virkjunina. Og jafnvel þótt
bygging stöðvarhúss og niður-
setning véla sé stöðvuð eru allir
sérfræðingar sammála um, hvað
sem öðrum ágreiningi liður, að
sjálfsagt sé að bora á svæðinu i
sumar af fullum krafti. Borunar-
kostnaðurinn verður þvi ekki
sparaður. Hitt er svo auðvelt að
benda á að margt ýrði miklu dýr-
ara og kostnaðarmeira ef virkj-
unin yrði stöðvuð eins og skýrt
kom fram i ræðu hæstv. orku-
málaráðherra.
Flest bendir þvi til þess að
frestun framkvæmda yrði bein-
lins eyðsla á fjármunum en ekki
sparnaöur.
Byggðalínan flytur aðeins
brot af aflinu
Eins er um þá sem imynda sér
að byggðalfnan geti leyst þann
vanda sem við blasir. Þeim ber
skylda til að kynna sér hvað um
er að ræða og þá munu þeir sjá að
þessi fullyrðing er út i bláinn. Til
þess að hún leysi vandann þarf
mjög mikla fjárfestingu ofan á þá
fjárfestingu sem komin er.
Sú gerð af byggðalinu, sem
væntanlega kemst i samband sið-
ar á þessu ári flytur aðeins brot af
þvi afli sem Norðurland þarf á að
halda næsta vetur. Eru þeir sem
vilja stöðva framkvæmdir við
Kröflu reiðubúnir að taka á sig þá
ábyrgð að norðlendingar standi
uppi næstum orkulausir á hörðum
vetri.
Með byggðalinu og mikilli
diselkeyrslu gæti þetta að visu
sloppið næsta vetur ef við fengj-
um jafn góðan vetur og þessi hef-
ur verið.
En vetur á borð við þá sem
komu á Norðurlandi á seinni
hluta seinasta áratugs mundi
skapa næstum óleysanleg orku-
vandamál. Og vist er að þá verð-
um við tilneyddir að brenna disil-
oliu og eyða i það gjaldeyri fyrir
langtum hærri upphæðir en menn
þykjast nú geta sparað með þvi
að fresta framkvæmdum.
Hafa þeir sem hqimta frestun
hugsað þessa hugsun til enda og
eru þeir reiðubúnir til að taka á
sig ábyrgðina?
Flokkspólitískur
tilgangur
Ég vil sérstaklega beina máli
minu til þeirra alþýðuflokks-
manna sem undanfarið hafa
hamast mest i þessu máli gegn
Kröfluvirkjun.
Er það verjandi að rótast um i
þessum tæknilegu viðfangsefnum
i flokkspólitiskum tilgangi og eiga
það á hættu, ef uppþotið heppn-
ast, að iðnaðarráðherra neyðist
til þess að stöðva þessa fram-
kvæmd og norðlendingar lendi af
þeim sökum i gifurlegum orku-
skorti á komandi vetri, jafnvel
tvo næstu vetur? Væri þeim ekki
nær að lyfta sér upp úr þessu lág-
kúrulega þrasi, þar sem allt er
tint til sem hægt er að láta sér
detta i hug á móti þessari virkjun,
og snúa sér aö þvi i samvinnu við
aðra stjórnarandstæðinga að
móta nýja stefnu i orkumálum.
1 stað þess að fárast yfir þvi að
of mikil orka verði i landinu væri
þá Alþýðuflokknum ekki nær að
standa með Alþýðubandalaginu i
þvi að krefjast þess að fáanleg
orka sé hagnýtt á skynsamlegan
hátt til að auka tekjur þjóðarbús-
ins i stað þess að standa með
stjórnarflokkunum að þvi að
fleygja hundruðum miljóna króna
i einskis nýtar mógrafir á Grund-
artanga, — i stað þess að sam-
þykkja 8—10 þús. miljón króna
erlendar lántökur til að kosta
Málmblendiverksmiðjuna. Hefði
þá þingmönnum Alþýðuflokksins
ekki verið nær að styðja þá kröfu
okkar alþýðubandalagsmanna,
sem fram var sett aftur og aftur
við umræður i þinginu i fyrra að
fáanlegt fjármagn yrði fyrst og
fremst hagnýtt til að hraða nýt-
ingu innlendra orkugjafa.
1 stað þess að þenja sig út af
tæknilegum atriðum sem eru til-
tölulega léttvæg þegar á heildina
er litið, væri þá ekki réttara fyrir
háttvirta þingmenn Alþýðu-
flokksins að snúa sér að þvi með
okkur alþýðubandalagsmönnum
að leysa hin stóru mál með þvi að
gera þá kröfu að fáanleg orka
verði hagnýtt á skynsamlegan
hátt svo fljótt sem unnt er og að
skipulag raforkumála verði
endurskoðað i grundvallaratrið-
um.
lil
Bandalag
)rp háskólamanna
hefur gert samkomulag við Ferðaskrif-
stofuna Landsýn um hagstæðar orlofs-
ferðir fyrir félagsmenn BHM i sumar.
Samið hefur verið um ferðir til Norður-
landa, London, Mallorca, Ibiza og
Júgóslaviu.
Ennfremur hefur verið gert samkomulag
við Ferðaskrifstofuna Sunnu um ferðir til
Mallorca, Costa Del Sol og Costa Brava.
Yfirlýsingar um félagsrétt verða gefnar
út af skrifstofu BHM Hverfisgötu 26.
Ferðaskrifstofurnar taka á móti pönt-
unum og veita allar nánari upplýsingar.
Bandalag háskólamanna
H j úkr un ar f r æðin g ar
Hjúkrunarfræðingar óskast til starfa á
hinar ýmsu deildar Borgarspitalans,
einnig til sumarafleysinga.
Sjúkraliðar
Sjúkraliða vantar á Geðdeild Borgar-
spitalans i Arnarholti sem fyrst.
Upplýsingar á skrifstofu forstöðukonu i
sima 81200.
Reykjavik, 7. april 1976.
BORGARSPÍTALINN