Þjóðviljinn - 16.01.1977, Qupperneq 2

2 — SiÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. janúar 1977
Stjórnarbygging Háskóians I Iowa
Viðtal
við
Sigurð A.
Magnússon
um
tíðindi
úr
Ameríkureisu
Siguröur A. Magnússon.
Sigurður A. Magnús-
son, formaður Rit-
höfundasambandsins, er
nýkominn heim úr fjög-
urra mánaða Banda-
rikjadvöl. Hann dvaldi i
Iova City, en þangað er
stefnt á ári hverju
drjúgum hópi rithöfunda
hvaðanæva úr heimin-
um. Heitir þetta tiltæki
International Writing
Program, sem við leyf-
um okkur að kalla Al-
þjóðlega ritstarfaáætl-
un, sem er starfrækt i
sambandi við háskólann
i Iowa. En ferð Sigurðar
sætir sérstökum tiðind-
um vegna þess, að hann
notaði timann til að
þýða á ensku 340 ljóð eft-
ir 28 skáld eftirstriðsár-
anna, og mun þetta safn
koma út i syrpu Ijóða-
safna frá hinum ýmsu
þjóðlöndum.
1 viðtali segir Sigurður frá þvi,
að veg og vanda af fyrrnefndu rit-
höfundaprógrammi eigi h jón sem
heita Paul og Hualing Eagle.
Paul hafði fyrir 30-40 árum fram-
kvæði um að koma á fót svonefnd-
um rithöfundaverkstæðum, og
hafa margir ágætustu höfundar
Bandarikjanna haft viðdvöl á
þeim. Meðal annars hefur orðið
til heill skóli i bandariskri ljóðlist
sem kenndur er við Iowa.
Hvað gera
gestirnir?
Þýddi 340 íslensk
nútímaljóð á ensku
A seinni árum hefur hann meir
gefið sig að alþjóðlega pró-
gramminu, og hefur verið ein-
staklega slyngur við að slá
dráttarvélaframleiðendur, trygg-
ingafélög, tölvukompani ogönnur
fyrirtæki þar i Iowa og reyndar
viðar um fé til að standa undir
starfseminni. 1 stuttu máli sagt er
rúmlega tuttugu rithöfundum frá
ýmsum löndum boðið að dvelja i
fjóra mánuðisaman i þessum há-
skólabæ, Iowa City. Dvölin er í
raun án allra skuldbindinga.
Sumir af þeim sem voru þarna i
haust. sagði Siguröur, gerðu svo-
sem ekki neitt, þeir voru að hvila
jig og lesa sér til um eitt og
annað. Sumir voru aö ljúka
við skáldsögur, til dæmis mexi-
kani einn, kolumblumaður og
grikki. En ef menn eru sæmilega
vel að sér i ensku getur þaö komið
fyrir að þeir séu beðnir um verk-
efni eins og það sem ég fékkst við.
Að velja í safn
Sigurður veifar allmikium
doðrant og eru þar komin Is-
lensku nútimaljóðin 340. Þess er
getið að þýðingarnar séu unnar i
samvinnu við Mick Fedullo, en
hann er skáld og háskólakennari
italskrar ættar, sem hefur drjúga
reynslu af sliku ábendingastarfi.
Sigurður skrifar formála með
yfirliti um islenska ljóölist frá
upphafi vega, en aö sjálfsögöu er
þar öðru fremur fjallað um ljóð-
list okkar daga. Stutt æviágrip
fylgir hverjum höfundi. Að
meðaltali munu þá 10-11 ljóð eftir
hvern höfund. Einna stærstur er
hluti Steins Steinarrs, Hannesar
Péturssonar og Jóns úr Vör.
Ég játa að þetta val var erfitt
og niöurstaöan er mjög persónu-
leg, segir Sigurður
Allir munu meö góðum rétti
geta bent á skáld sem hefðu átt að
vera meö i þessu safni en eru þar
ekki. Eöa deilt á hlutföll áherslur
ogkvæðaval. Ég skal játa, að val
mitthlaut m.a. að taka mjög mið
afþvi hvernig kvæði lágu við þýð-
ingu. Hvað var unnt að ráða við.
Sum skáld eru svo staðbundin,
svo bundin óþýöanlegum leik að
málinu, þaö er vonlaust að reyna
að þýöa þau. Til dæmis fékk ég
ekki ráöið við þaö að koma Jónasi
Svafár yfir á ensku. Ég skal líka
játa það, að ég kaus heldur aö fást
við frjálst form en bundið. En ég
vona samt aö allir þeir höfundar
sem mestu skipta séu mættir i
þessu safni. Ég áttireyndar i sér-
stökum samviskukvölum út af
Jóhannesi úr Kötlum. Hann kveð-
ur sér hljóðs miklu fyrr en þau
skáld sem eru i safninu, en á hinn
bóginn eru ljóð hans mjög sterkur
þáttur i þvi sem hér gerist á eftir-
striðsárunum.
Berserksgangur
— Hvernig fórstu að þvi að
vera svona skratti duglegur?
— Ég veit það ekki, satt að
segja. Kannski skipti mestu ein-
veran og næðið, það að hafa skipt
svo rækilega um umhverfi. Að-
stoðarmaður minn kom vikulega
til að lita yfir það sem ég hafðí
gert, og þegar ég sá góðar undir-
tektir hans eftir fyrstu atrennu þá
var sem rynni á mig berserks-
gangur. Og þetta var ekki eintóm
einvera. Samskipti viö starfs-
bræður og svo sjálfur þessi bær,
Iowa City, voru mjög örvandi. 1
bænum eru um 40 þúsundir Ibúa
og um helmingur stúdentar.
Þarna var skipt um ágætar kvik-
myndir i háskólanum á hverju
kvöldi, leiksýningar voru svo til
daglega, 2-3 svar I viku var efnt til
ljóöalestrar. Og allsstaöar fullt af
fólki. Ég kom tvisvar fram I forn-
bókabúð, þar var fullt. Þetta var
furðulegt — þessi bær var eins og
vin i stórri eyðimörk.
Ég fór bæöi til Wisconsinhá-
skóla og háskólans i Minnesota að
flytja fyrirlestra um islenska
ljóölist og fleira, og þar var allt
miklu dauflegra.
Og bók kemur út
— Hvað verður svo um þetta
þýðingasafn?
— Það kemur út næsta haust
hjá forlagi Iowaháskóla sem
bindi i stórum flokki ljóöaþýð-
inga. Það eru þegar komin út
bindi með þýðingum frá Kóreu,
Japan og Kina og það er verið aö
prenta söfn frá Júgóslaviu og
Sovétrikjunum. íslenska bindið
verður hið sjötta i röðinni. Norskt
bindi hefur verið alllengi i undir-
búningi, og Rúmenia og Pólland
eru einnig á leiðinni.
Daniel Weisbrot, rússneskur
gyöingur I London sem gefur út
„Nútimaljóðlist i þýðingum”,
mun og velja úr þessi safni heilt
hefti islenskt. Þá velur Frederick
Will og i eitt hefti af timariti sinu
Micromegas, sem kemur úr
þrisvar á ári.
Aö þýða Ijóð
— Komstu ekki að neinum nýj-
um sannindum fyrir sjálfan þig
um eiginleika tungumála og
sjálfs þýöingarstarfsins?
— Þaö er reyndar ýmislegt
undarlegt sem maður kemst að á
þessari leið. Til dæmis getur það
komið fyrir að kvæði, sem manni
finnast djúp, merkileg á islensku,
grynnka að mun þegar þarf að
þýða þau á annað mál — og öfugt:
sum kvæði sem maður bjóst ekki
við miklu af. sækja i sig veörið
þegar verið er aö þýða. Þannig
fór t.d. fyrir sumu úr eldri bókum
Matthiasar Johannessens og það
brá einnig svo við, að þeim, sem
iitu á min eigin kvæði, sýndist það
best, sem féll alveg i þögn hér
. heima (kvæði úr Hafið og klett-
urinn).
Enska er vist orðflesta
tungumál i heimi, en á vissum
sviðum reynist máiið i snauðara
lagi miðað við islensku. Hér á ég
fyrst og fremst við orð sem lúta
að náttúrufyrirbærum: dögun,
hestur, haf, is, fjail — islensk
skáld hafa úr miklu að spila
þegar þessir hlutir eru á döfinni,
án þess að þurfa endilega að
gripa tilfyrndra skáldamálsorða,
en enskan býður kannski ekki upp
á nema eittorð eða svo. Annað er,
að þegar þú situr inn i miðjum
Bandarikjum, þá skilur þú aö
margt af þvi sem er snar þáttur
af okkar tilveru — bátur, haf,
fjall, ég tala nú ekki um eldfjall,
hefur enga tilfinningalega hleöslu
fyrir sléttufólk. En þarna er
reyndar komið að vandamáli,
sem ekki er hægt að leysa.
Samvistarmenn
— Hvað um samskiptin við
hinaútlendu höfundana sem voru
undireins og þú i bænum?
— Þau voru hin ánægjulegustu,
Við hittumst alltaf einu sinni i
viku til óformlegra samræðna.
Tiltölulega margirvoru frá þriðja
heiminum og það gat verið
áhrifamikið að heyra frá fyrstu
hendi frásagnir frá ástandi i
löndum sem maður þekkir ekki
mikið. Ég tek til dæmis ungan
höfund og blaðamann þeldökkan
frá Suöur-Afriku, einmitt frá
Soweto sem var svo mjög i
fréttum i fyrra. Rétt áður en hann
fór var brotist inn i ibúð hans og
öllum farangri hans stolið, öllum
bókum og minnisblöðum, sem
hann ætlaði að hafa með sér
vestur. Og hann þurfti ekki að
vera i neinum vafa um að þaö var
lögreglan sem hafði framið inn-
brotið — og sagði frá þvi eins og
sjálfsögðum hlut, að liklega yröi
hann settur i fangelsi um leið og
hann kæmi heim. Indónesi var
þarna, sem gerði sér far um að
vera ópólitiskur og þó helst með-
mæltur Vesturveldum. En þegar
betur var að gáð hafði einnig
hann setið inni tvisvar i hálft ár —
vegna þess, eins og hann sagði i
einrúmi, að við stjórnarfar eins
og I Indónesiu verða rithöfundar
sjálfkrafa tortryggilegir.
Þarna voru og nokkrir
höfundar frá Austur-Evrópu,
enginn hefur þó fengist til að
koma frá Sovétrikjunum.
Ungverjinn og pólverjinn voru
gagnrýnir á ástandið hver heima
hjá sér, en svo brá við aö tvéir
júgóslavar, sem þarna voru,
gengu mjög hnarreistir og
spönuðu hvorn annan upp i þvi, að
Júgóslavia væri frjálsust landa.
Ég lenti i að striða þeim, rifast
við þá um þessa sjálfumgleði.
Einhvernveginn fór það svo bæði i
þvi tilfelli og ýmsum öðrum að ég
tók að mér hlutverk ,,mál-
flutningsmanns andskotans”.....
Þess má að lokum geta, að
Sigurður lauk einnig meö aðstoð
Mick Fedullos (sem skrifar for-
mála) við úrval ljóðaþýðinga úr
eigin verkum, nánar tiltekið úr
þrem siöustu bókum sinum. Þá er
rétt i þessu að koma á markaö rit
eftir Sigurð sem kemur út i
London og Montreal og heitir
„Sfinxinn i norðri” — ísland og
íslendingar frá landnámsöld til
vorra daga... _AB
Auglýsingaplakat um fyrirlestur um islenska ljóðlist fyrir Háskólann I
Wisconsin.
THE COMMITTEE 0N UNIVERSITYLECTURES
.... A*/NOL/fi/CE£ A LECTL/ae sy. , , ,
SIGURDUR A.MAGNUSSON
IfOVBNALfST, Poer, anc/ LITERARY Cfí/T/C
fíEYKJAVIK, /CELAND
MODERhT
ICELANDIC
■p©ETRy
MONDAYt8 OOptn
DECEMBER 6,1976
W/SCONS/N CENTER.
OPEN TO THE PU BLIC =====
(UNDEP THEAU&P/CES Of THEDEPARTMENr OFSCANO/NAV/AN STUD/E^
' //c Unive.hsity oP Wisconsin