Þjóðviljinn - 16.04.1977, Side 15

Laugardagur 16. aprll 1977 ÞJÓÐVILJINN — IS
um veröi ekki minni en i Japan og
svigrúm þeirra til aö bjóöa undir-
málsverö þvi einnig talsvert.
Þaö er vægast sagt undarlegt,
aö opinberir aöilar sem huga aö
uppbyggingu klsiljárnverksmiöju
I Hvalfiröi, skuli ekki hafa taliö
þaö rétt aö skýra frá þessum mál-
um, jafnvel þótt þau snerti mjög
rekstrargrundvöll verksmiöjunn-
ar.
Tryggingar ES á sölu kísil-
járns
Hiö hrikalega markaöaástand
hefur ekki fariö fram hjá fulltrú-
um ES, sem stóöu i margra mán-
aða samningum viö fulltrúa isl.
rikisins. I þessum samningum
tryggir ES sig rækilega gegn
marðaksáföllum en isl. Járn-
blendifélagiö er látiö súpa seyöiö
af.
Tólfta (12.) grein aðalsamn-
ingsins fjallar einmitt um sölu-
samning ES og Járnblendifélags-
ins og segir ennfremur frá sölu-
tryggingum ES.
Skv. þeirri grein er mat ES á
söluhorfum ekki bjartara en svo,
aö sölutryggingum auöhringsins
lýkur tveim árum eftir aö áætlaö
er aö reisa siöari bræösluofninn,
eöa 1. júli 1982. Þessar sölutrygg-
ingar eru með þeim hætti aö ES
tryggir sölu á framleiöslu sem
samsvarar 80% af afkastagetu
verksmiöjunnar meö einum ofni
(20.000 tonn) og 70% af
afkastagetu verksmiöjunnar með
tveim ofnum (35.000 tonn).
Þegar ofangreindum trygging-
um lýkur, taka viö einkar flóknar
reglur varöandi sölu á fram-
leiöslu verksmiöjunnar. Skv.
greinargerö með frumvarpinu
eiga þessar reglur aö tryggja
„jafnréttisaöstööu milli verk-
smiöju Járnblendifélagsins og
eigin verksmiöja ES i Noregi,
sem stunda útflutning á Evrópu-
markaö og aöra markaöi.”
En er hér um aö ræöa raun-
verulega jafnréttisaöstööu?
1 12. gr (2c) aöalsamningsins
kemur fram aö „niöurjöfnun á
vörusendingum á þeim timabil-
um, þegar ekki má búast viö aö
unnt sé aö selja alla framleiösl-
una vegna neikvæöra aöstæöna á
markaönum” veröi sem hér seg-
ir:
„Vörusendingar á þessu tima-
bilum skulu skornar niöur I hlut-
falli viö reiknaöa afkastagetu
Jarnblendifélagsins og reiknaöa
afkastagetu ES”.
Forvitnilegt niý'ur aö vera.
hvernig afkastageta ES er reikn-
uö út. 1 3. og 5. liöum 12. gr. kem-
ur visir aö svari:
...hin reiknaða afkastageta
ES(skal) ákvöröuö árlega fyrir
hvert komandi almanaksár á
grundvelli meöalársframleiöslu á
söluhæfu kisiljárni hjá ES á næst-
liðnum fjórum almanaksárum
(....). Afkastagetan skal reiknuð
sem heildarframleiösla að frá-
dregnum framleiösluvörum, sem
afhentar eru til notkunar i eigin
Ásmundur
Ásmundsson,
yerkfrædingur
Elías Daviðsson,
kerfisfræðingur
8. apríl 1977
vinnsluverksmiðjum ES eöa
verksmiöjum, sem dótturfélög
ES eiga og reka.”
„Þegar rætt er um reiknaöa af-
kastagetu ES (...) er hvarvetna
átt við afkastagetu (...) kisiljárn-
verkmiöja, sem ES á aö öllu leyti
eöa aö hluta i Noregi eöa öörum
löndum utan Islands, en þá jafnan
aö þvi tilskildu, aö sala á kisil-
járni frá viðkomandi verksmiöju
fari fram gegnum sama sölukerfi
og sala frá kisiljárnverksmiöjum
ES i Noregi, sem þaö á aö öllu
leyti”.
Þaö er greinilegt aö niöurjöfn-
un á vörusendingum frá Járn-
blendifélaginu er háö ákvöröun-
um, sem Járnblendifélagiö hefur
ekki áhrif á, s.s. stefnumörkun
ES varöandi nýtingu og fram-
leiösluskipan eigin verksmiöja,
lagalegri skilgreiningu þeirra
innan ES samsteypunnar og viö-
skiptum sem verksmiöjur og
dótturfélög ES hafa milli sin.
Og þótt 12. gr (7) aöalsamn-
ingsins skipi svo fyrir aö
„ES beri aö halda Járnblendi-
félaginu svo vel upplýstu sem
unnt er um ástand á markaönum
fyrir kisiljárn, og aö meta sölu-
getuna bæöi til skamms og langs
tima”, þá kemur niðurlag þessar-
ar greinar i veg fyrir aö meiri-
hluta eigandi Járnblendifélagsins
— þ.e. islenska rikiö geti endur-
skoðaö útreikninga og spár ES,
t.d. varöandi umrædda niöurjöfn-
un á sendingum, en þar segir orö-
rétt:
„Allar markaðsupplýsingar,
sem Járnblendifélagiö fær frá ES
eöa sölufyrirtækjum þeim, sem
ES notar, skulu einvörðungu vera
til notkunar fyrir Járnblendi-
félagið sjálft og eigi látnar uppi vii
utanaökomandi aöila.”
Af framangreindu má sjá aö
fram til 1. júli 1982 treystir ES sér
aöeins tii aö tryggja sölu á 70% af
framleiðslu járnblendiverksmiöj-
unnar þegar báöir ofnarnir eru
starfræktir. A sama tima gerir
frumv. ráö fyrir 100% afköstum
verksmiöjunnar. Eftir 1. júll 1982
lýkur þessum takmörkuöu trygg-
ingum, en þá treystir ES sér ekki
lengur til að tryggja ákveöna lág-
markssölu. Þrátt fyrir þaö reikn-
ar frumvarpiö meö sölutekjum er
samsvara 100% afköstum á ári.
Verulegt ósamræmi virðist þvi
vera milli forsenda frumvarpsins
annars vegar og ákvæöa samn-
ingsins hins vegar. Flókin ákvæöi
um svokallaöa jafnréttisaöstööu
hafa hér engin áhrif á, nema þá ef
til vill þau, aö skapa grundvöll til
ágreinings I framtiöinni.
Raf magnssamningur og
afkastageta verksmiðj-
unnar
Hiö óvissa markaösástand
endurspeglast einnig I rafmagns-
samningi, þvi þar kemur enn einu
sinni I ljós, aö samningamenn
hafi ekki reiknaö meö fullum af-
köstum verksmiðjunnar.
Skv. þessum samningi , sem
gildir milli Járnblendifélagsins
og Landsvirkjunar, veröur
Landsvirkjun aö tryggja félaginu
488 Gigawattsstundir á ári aö
meöaitali yfir allt samningstima-
biliö. Samkvæmt upplýsingum
sérfræöinga Járnblendifélagsins
myndi þessi orka nægja til fram-
Framhald á bls. 16
heimsins
ur á stáli minnkar á kostnað
aukins innflutnings), og þvi má
búast viö aö samdráttur veröi,
sem nemi 100-150 þúsund vinnu-
plássum næstu 10 árin.
En hvaö er þá til bragös?
Innan Efnahagsbandalagsins
hafa stálframleiöendur bundist
samtökum um hina svokallaöa
Simonet-áætlun, sem miöar aö
sameiningu og samræmingu
markaösaöstööu landanna. En
ósamkomulag rikir innan
bandalagsins. British Steel
Corporation, sem er I eigu
breska rikisins, hefur tilkynnt
verölækkun á framleiöslu sinni
til þess aö endurheimta áöur
glataöa markaöi, þrátt fyrir
ströng tilmæli bandalagsins um
aö foröast öll veröstrlö (geta
skal þess, aö British Steel
Corporation mun vera einn af
stærstu kaupendum á kisiljárni
frá Elkem-Spigerverket —
Innskot höf.).
Og þaö sem gerir ástandiö enn
verra er þaö, aö stáliönaöur
Efnahagsbandalagsins starfar
aöeins meö 60% afköstum miö-
aö viö heildarframleiöslugetu.
Samkvæmt Metal Bulletin
dags. 4. febr. 1977 eru birgöa-
geymslur klsiljárnframleiðenda
I Noregi vlöast hvar yfirfullar
eöa I óöa önn aö fyllast.
Le Monde Diplomatique, sem
kemur út I Paris mánaöarlega á
vegum samnefnds dagblaös,
hefur á undanförnum mánuöum
birt Itarlegar fréttir um aögerö-
ir og samþykktir evrópska kol-
og stálsambandsins (CECA).
Skv. þeim fréttum hafa tugþús-
undir starfsmanna I evrópskum
stálverum þegar misst atvinnu
sina. Hugmyndir eru uppi um aö
láta menn hætta störfum fyrir
aldur fram og greiða þeim
skaöabætur. Stjórnvöld Efna-
hagsbandalagsrlkja hafa gert
CECA aö umsagnaraöila varö-
andi byggingu nýrra stálvera og
stækkun hinna eldri, til aö tak-
marka þessa útþenslu.
1 Bandarikjunum hafa verka-
lýðssamtök (The United Steel
Workers) farið fram á æviráön-
ingu, enda óttast þeir aö stál-
kreppan versni enn um ófyrir-
sjáanlega framtiö.
Hliðstæðar upplýsingar viö
þær, sem hér koma fram, hafa
birst aö undanförnu i öörum er-
lendum ritum, s.s. Business
Week, Le Monde, Le Nouvel
Observateur o.fl.
TAFLA II
Tekjur eigenda járnblendiverksmiðjunnar af
rekstrinum (i millj. n.kr.)
Tekjureins Tekjureins
árs miðaö viö árs miöað við
50.000 tonna 40.000 tonna
sölu og áætl. sölu og áætl.
verðlag 1978 verölag 1978 1
TEKJUR ELKEM-SPIGERVERKET
Þóknun o.fl. 3.9% af sölunni... 6.6 5.3
Verðjöfnunargjald
40n.kr./tonn Hráefnasala til Járnblendi- 2.0 1.6
félagsins (rafskaut) 6.0 (3) 4.8 (3)
Aröur 2.3 (1,2) 0.0 (1.2)
Tekjur islenska rikisins Skattar og opinber gj. utan 16.9 11.7
tekjusk 2.1 1.7
Hafnar- og lóðarleiga 1.2 1.2
Tekjuskattur 1.0 (1,2) 0.0 (1,2)
Aröur . 2.8 (1,2) 0.0 (1,2)
7.1 2.9
Tekjur ísl. rikisins vegna hlutdeildar I Landsvirkjun *
(raforkusalan) 9.0 7.2
16.1 10.1
Athugasemdir
1. Ofangreind tafla byggist á forsendum rekstraryfirlits, sem
Þjóöhagsstofnun gerði i febr. s.l. og merkt er Tafla 2a.
Samkvæmt þvi yfirliti yröi hagnaður fyrir skatta, miöaö við
50.000 tonna sölu, 7 milíj. n.kr. en miöaö viö 40.000 tonna sölu
(sjá töfiu I sem hér fylgir) yröi tapið 8 millj. n.kr.
2. Tekjuskattur og aröur voru áætlaöir i samræmi viö „áætlaöan
rekstrarreikning Islenska járnblendifélagsins 1978—1995”,
dags. 26.11.76
3. Skv. tæknisamningi (3. kafli 2c) mun ES annast ráðgjöf um
„val og útvegun hráefna”. Hér er ekki gert ráö fyrir að ES
noti sér þessa aöstööu sina til þess að auka tekjur sinar með
hráefnissölu. Um þaö hefur verið talað, aö járngrýti og kvars
veröi keypt i Noregi. Fari svo aö ES selji Járnblendifélaginu
viökomandi hráefni frá sinum eigin námum, veröa tilsvar-
andi tölur 24.0og 19.2 m.n.kr. en tilsvarandi heildartekjur ES
veröa þá 34.9 og 26.1 m.n.kr.
TAFLA III
Ahættufjármagn, sem eigendur Járnblendifélags-
ins leggja fram (i millj. n.kr.)
FRAMLAG ELKEM-SPIGERVERKET
Hlutafjárframlag i reiöu fé.............. 40.2 (sjá ath. 1)
Hluthafa lán............................. 19.8 (sjáath.2)
60.0
FRAMLAG ÍSLENSKA RIKISINS
Hlutafjárframlag i reiðufé............... 70.0 (sjá ath. l)
Hluthafa lán............................. 24.2 (sjáath.2)
Bygging hafnar aö Grundartanga........... 13.9 (sjáath. 3)
Kaupá jarönæðiviöGrundartanga ............ 0.3 (sjáath.4)
Þegarbókfæröurkostnaður við framkv........ 26.4 (sjáath.5)
134.8
Hiutdeild isl. rikisins i Landsvirkjun
Hluti af þegar bókuöum kostnaði sem
bókfæra má á járnblendiverksmiðjuna....... 103.6 (sjáath.6)
Kostnaöur vegna byggöalinu Geitháls-
Grundartanga ............................. 6.9 (sjá ath. 7)
245.3
Athugasemdir:
1. Sjá 4. gr. aöalsamnings milli isl. rikis og ES.
2. Sjá 5. gr. (3) aðalsamningsins.
3. Skv. skýrslu Þjóðhagsstofnunar frá þvi i febr. s.l.
4. Skv. bréfi frá Járnblendifélaginu til iön. n. alþingis dags.
11.2.77
5. Skv. bréfi frá Járnblendifélaginu til iðn.n. alþingis dags.
11.2.77
6. Skv. ársreikningi Landsvirkjunar 1976 hefur kostnaður viö
Sigölduvirkjun numiö 16.7 milljöröum króna (þ.e. 45.74
miljónir norskra króna) i árslok 1976. Þar sem afl virkjunar-
innar er 150 MW en meðaltals aflþörf járnblendiverksmiðj-
unnar er 68 MW, er hlutdeild verksmiöjunnar I stofnkostnaöi
virkjunarinnar 45.3% (207,2 miijónir' norskra króna) Jafn-
framt er hlutdeiid rikisins i Landsvirkjun 50%.
7. Aætlaður kostnaöur byggöalinunnar um 1 milljarð isl. kr.
Aætl. hlutdeild verksmiöjunnar i þessari linu um 50%, en hlut-
deild rikisins i Landsvirkjun er 50%.
NB (þ.e. 457,4 miljónir norskra króna).