Þjóðviljinn - 11.06.1977, Blaðsíða 11

Þjóðviljinn - 11.06.1977, Blaðsíða 11
Laugardagur 11 júnl 1*77 ÞJÖÐVILJINN — StÐA 11 Umhverfisráðstefnan Á umhverf isráð- stefnunni alþjóðlegu sem lýkur í dag er saman- kominn mikill fjöldi þekktra vísindamanna á hinum ýmsu sviðum sem lúta að umhverf ismálum. Eðlisf ræðingar, líf- fræðingar, veður- fræðingar, haffræðingar, jarðfræðingar osfrv. í þessari viku hafa þeir setið úti á Hótel Loft- leiðum og miðlað hver öðrum af fróðleik sínum og reynt að samhæfa þekkingu sína til heildar- skilnings á því flókna fyrirbæri sem umhverfi mannsins er. Blaðamaður Þjóð- viljans fór á stúfana á f immtudaginn og tók þrjá úr þessum hópi tali. Þeir eru prófessor Reid A. Bryson frá Bandaríkj- unum, landi hans og kol- lega Edward D. Goldberg og dr. Michael G. Royston frá Bretlandi sem nú starfar í Sviss Frá blaðamannafundinum sem forsvarsmenn á alþjóölegu umhverfisráOstefnunni héldu aO Hótel Loftleiöum I fyrradag. - Frá vinstri: bandarfski prófessorinn Edward D. Goldberg, hollenski prófessorinn Donald J. Kuenen, bandariski prófessorinn Reid A. Bryson, indverj- inn Fatehsingrao Gaekwad, Gunnar G. Schram og Sturla Friöriksson. —Ljósm. gel. Reid A. Bryson: ELDGOS BREYTA VEÐURF ARl MFJST Fyrstan tókum viö tali Reid A. Bryson sem hefur lagt stund á rannsóknir á andrúmsloftinu og veöurfari. Þaö lá beint viö aö spyrja hvort hann væri fær um aö sjá fyrir einhverjar stór- breytingar á veöurfari og and- rúmslofti næstu áratugi. — Nei, viö höfum ekki enn aflaö okkur þeirrar þekkingar sem þarf til aö sjá fyrir meö vissu hvaö gerist næstu árin og áratugina. Þaö má eiginlega skipta þeim sem viö þessi visindi fást i tvo hópa: annars vegar eru þeir sem segja aö aldrei veröi hægt aö spá um breytingar á andrúmsloftinu, hins vegar þeir sem vilja reyna þaö. Ég tilheyri seinni flokknum, bæöi vegna þess aö annars yröi ekkert reynt og lik' vegna þess aö minar rannsóknir hafa veriö árangursrikar viö aö spá 3-5 ár fram í timann. — En hvaö er þá vitaö? — Viö vitum nokkuö um það hvaö veldur breytingunum. Ef viö tökum siöustu þúsund árin þá vitum viö aö flestar breyt- ingar á andrúmslofti og veður- fari hafa stafaö af eldfjalla- virkni. Eldgos hafa áhrif á gegnumstreymi andrúms- loftsins, þá dregur úr áhrifum sólarljóss á jarðskorpuna. Þess vegna veröum viö aö geta spáö um eldfjallavirkni, vinna að þvi aö það verði kleift. En breytingarnar sem nú veröa eru ööruvisi vegna áhrifa mannsins. Þau eru þekktust sem koltvisýringur, td. út- blástur bifreiða. En margt fleira kemur til. Þessara áhrifa verður vart i hvert skipti sem menn þyrla upp ryki, þannig hefur bill hér uppi á tslandi svipuð áhrif og þegar uxa- kerru er ekið eftir þurrum moldarvegi á Indlandi. Flestir telja útblástur verk- smiöja vera stærsta vanda- máliö i þessu efni. En allir er koma til hitabeltislandanna þekkja þá svækju sem þar rikir oftast. Hún stafar ekki af út- blæstri verksmiðja heldur af ýmiss konar brennslu sem fram fer i tengslum við landbúnaöinn, menn brenna gras, stöngla af kornplöntum, skóga þar sem ryðja þarf fyrir akra osfrv. Þetta er fullt eins gildur þáttur. Svo er það lika að þessi ryk- blástur hefur slæm áhrif á jarö- veginn. Ég gekk eitt kvöldiö hér upp i hliöina og sá þá álengdar nokkra stráka á mótorhjólum sem voru aö reyna með sér. Þeir þyrluöu upp miklu ryki. Með þessu eru þeir aö eyöa jarðveginum, þeim eina sem þiö hafið. Ég get nefnt annaö dæmi að i auöugasta og frjósamasta landbúnaðarhéraði Bandarikj- anna eyðast 3 kiló af jarövegi fyrir hvert kiló af korni sem er ræktaö. — Bryson var umræöustjóri þegar ráöstefnan fjallaöi um dagskrárliö sem nefndist „Umhverfisstjórnun sem tæki til aö ná lifrænu jafnvægi”. Viö spurðum hann aö lokum hvort hann teldi raunhæft aö koma á einhverri alheimsstjórn á umhverfismálum. — Ég tel þaö ekki vera réttu leiðina. Það er brýnast aö gera hverjum einstaklingi ljóst hvaö hann er aö gera. Rikisstjórnir geta sagt: Gerið þetta! En þaö er aöeins fólkiö sem getur gert þaö. Þaö væri td. hægt að setja lög um athæfi mótorhjólastrák- ana og sekta þá um stórfé en þá þurfið þiö að koma ykkur upp öflugri lögreglu til að fylgjast með þeim. Þaö eina sem getur stöövað þá er sterkt almenningsálit sem er meövitaö um hættuna, sagöi Bryson. -ÞH Næstur varö á vegi okkar Edward D. Goldberg sem er prófessor I efnafræöi viö háskól- ann i San Diego i Kaiiforniu. A ráöstefnunni flutti hann erindi um mengun hafsins og saitra innhafa. Viö báöum hann aö segja frá þvi helsta sem þar kom fram. — Ég fjallaöi einkum um þaö sem kalla má timatal sjávarins. í þvi efni má skipta hafinu i tvennt. Annrs vegar er það grunnsæviö með ströndum fram. Þar getum viö mælt i ára- tugum þann tima sem þaö tekur þjóðfélögin að gera sér grein fyrir menguninni og vinna gegn henni. Það er ekki allt sem veldur mengun sem fer i hafið en sumt er mjög áhrifarikt, eins og kvikasilfurslausnin sem rann úr i Minimata-flóa i Japan og drap yfir 100 manns. Hins vegar er þab úthafiö. Þar mælist timinn i öldum og ár- þúsundum. Ef við förum að hafa áhrif á úthafið getur það reynst --------_ — Meöan viö vorum aö ræöa viö þá Bryson og Goldbcrg var bretinn Michael G. Royston aö flytja erindi sem hann nefndi „Valkostur i iönabi: Tækni sem ekki byggir á sóun”. Aö flutningi þess loknum króuöum viö Royston af og báöum hann aö segja okkur hvaö hann meinti meö þessum valkosti. — Jú, ég á við svokallaö lokaö framleiðsluferli. Þar er öllum hráefnum og orku sem afgangs veröa viö framleiðsluna beint inn i aöra framleiðslu, þe. þaö er notað til aö framleiða aöra vöru. Þetta eyðir mengun og Rætt við EDWARD D. GOLDBERG NIOSNASTOFNUN VÍSINDAMANNA? okkur dýrkeypt. Bæöi vitum viö mjög litiö um áhrifin og svo veldur stærð þeirra þvi að svo til ógjörlegt reynist að eyöa mengunaráhrifunum. Ég get nefnt þaö dæmi aö iðnrikin dæla út i andrúmsloftiö gifurlegu magni af ýmiss konar efnum úr verksmiöjum oþh. Þetta hleöst upp i náttúrunni, lika i úthöfunum. Þetta er mjög lítið orðið ennþá en þetta gæti hrint af stað einhverri þróun i lifriki úthafanna sem við sjáum ekki fyrir endann á. — Minnist þú ekki á áhrif kjarnorkunnar i erindi þinu? — Jú, ég minntist á þaö hversu hættuleg vinnsla úr þeim úrgangsefnum sem veröa til við kjarnorkuframleiðslu getur reynst strandhöfunum. En á þessu sviði háir upplýsinga- skortur okkur mjög. Bestu upplýsingarnar koma frá Bret- landi en þar fer einnig mikill hluti af þessari vinnslu fram. Stærsta verksmiðjan er viö írlandssundið og fiskimönnum við sundið stafar mikil hætta af þessu. Þar hefur mælst i fiskum Framleitt án sóunar Krafan verður að koma frá fólkinu, segir MICHAEL G. ROYSTON leiöir til stórbættar nýtingar hráefna og orku. Ég get tekið dæmi sem ykkur islendingum er nærtækt. í álverksmiðjunni sem hér er rekin eru notuð tvö efni sem þið þurfið aö flytja inn: súrál og kriólit. Það siðarnefnda er notað til að sporna við yfirhitun við vinnsluna en siðan er þvi hleypt út i andrúmsloftið sem flúor þar sem þaö veldur mengun. t þessu tilviki gætuð þið lokaö kerfinu, þ.e. beint flúornum inn i verksmiðjuna og notað það aftur. Við þaö sparaöist mikib i innflutningi á krióliti. Þannig gæti ég nefnt mörg dæmi um að þessi abferð er full- gild og arðbær. Leiðin til að framkvæma þetta er aö tengja saman sem flest framleiöslu- ferli, þvi fleiri, þvi betra. Þetta er svipað og i lifrikinu þar sem allt vinnur saman Ef viö tökum 3% af þvi sem taliö er hættulegt magn af ákveðnum isótópum. Flestum finnst þetta litið en svo er ekki um mig. Viö veröum aö hafa i huga að kjarnorkuvinnsla er nýhafin og við höfum enn mjög litla reynslu af henni. En það sem er verst er aö önnur riki sem stunda þessa endurvinnslu á úrgangi úr kjarnorkuverum neita alger- lega að veita nokkrar upplýs- ingar um hana og sama máli gegnir um allt sem lýtur aö kjarnavigbúnaöi. Ég hef þvi sett fram þá skoðun að viö visinda- mennirnir þurfum aö koma okkur upp einhvers konar njósnastarfsemi til þess aö afla upplýsinga um þetta. Þaö var reynt fyrst þegar baráttan gegn DDT var aö hefjast, þá vildu stjórnvöld engar upplýsingar gefa um framleiöslu á þessu efni. Þá snerum við okkur til neytendanna og leituöum upplýsinga hjá þeim. —ÞH eina plöntu og einangrum hana þá framleiðir hún ónothæf úrgangsefni en i náttúrunni nýtast bau. — Af hverju hefur þetta ekki verib gert? — Aðalástæðurnar eru póli- tiskar og skipulagslegar. Þetta er óframkvæmanlegt hvort sem er i auðvaldsrikjum þar sem hvert fyrirtæki tekur sinar eigin ákvarðanir eba i rikjum þar sem miðstjórnarvald er mjög sterkt. Krafan um þessa breytingu á tækninni veröur aö koma frá fólkinu á hverjum stað, ekki aö ofan. —ÞH

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.