Þjóðviljinn - 12.11.1977, Síða 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 12. nóvember 1977
Lúdvík Jósepsson:
þingsjá
Flokkarnir sjálfír ákvardi
val frambjóðenda
A fundi neöri deildar Alþingis á
miðvikudag var til umræöu frum-
varp Jóns Skaftasonar um
breytingar á kosningalögum.
Felur frumvarpið í sér að kjörlisti
verði settur fram I stafrófsröð og
kjósendur raði frambjóðendum i
sætaröð listans eftir eigin höfði.
Auk Jóns tóku ólafur Jóhannes-
son, Benedikt Gröndal og Lúðvik
Jósepsson til máls um þetta
frum varp og voru þeir ekki á einu
máli um ágæti þess, t.d. lýsti Lúð-
vik Jósepsson yfir andstöðu sinni
við. hugmynd þess.
Númeri frambjóðendur
I ræðu Jóns Skaftasonar kom
fram að frumvarpið gerir ráð
fyrir að kjósandi krossi við flokk
og númeri einstaka fram-
bjóðendur, þ.e. númeri jafn-
marga og hann vill. Hins vegar sé
ekki nauösynlegt að kjósandi
þurfiað marka við tiltekinn f jölda
frambjóöenda. Ef kjósandi noti
ekki réttinn til röðunar þá kjósi
hann bara flokkirui.
Þá ræddi Jón einnig fyrirkomu-
lag uppbótarþingsæta, sagði að
þingmenn Reykjaneskjördæmis
hefðu hug á að flytja frumvarp til
laga þess efnis að reglunum yrði
breytt á þann veg að sætunum
verði ekki úthlutað eftir hlutfalls-
tölum, heldur aðeins atkvæða-
magniá bak viðhvern þingmann.
Sagði Jón að við siðustu kosning-
arhefðu slikar reglur leitttil þess
að uppbótarþingmennimir hefðu
flestir komið frá þéttbýlissvæðum
en engin röskun orðið á þing-
mannafjölda flokkanna.
Kjósendur breyti flokks-
lista
Benedikt Gröndal tók næstur U1
máls og sagðist sammála megin-
tilgangi frumvarpsins sem fæli i
sér aukinn rétt kjósandans. Hins
vegar teldi hann að heppilegra
væri að lagöur væri fram flokks-
listi en siðan gætu kjósendur
breytt þeirri röðun og fullt tillit
yrði tekið til allra breytinga. Þá
lýsti hann sig andvigan hug-
myndum um breytingar á reglum
um úthlutun uppbótaþingsæta.
Ólafur Jóhannesson dóms-
málaráðherra sagðist telja kerfi
það sem Jón Skaftason hefði sett
fram væri helsttil of einföld lausn
og auðsætt væri að betra væri að
heita Benedikt en Vilmundur i
sliku stafrófskerfi! Menn gætu al-
veg eins farið út i það að láta hlut-
kesti ráða i hvaða röð þeir séu
settir á lista eða þá t.d. öfuga
stafrófsröð.
Benti Ólafur á að samkvæmt 4.
gr. frumvarps Jóns þá sé listinn
eins og hann er i stafrófsröð
lagður til grundvallar við úthlut-
un þingsæta, en si'ðan er athugaö
hvaða breytingar kjósendur hafi
gert. Veruleg hætta sé þvi á þvi
að þeir frefnstu i stafrófinu velj-
ist á þing.
Prófkjör verði lögboðin
Sagðist Ólafur telja betra að
prófkjör yrðu lögboðin og um þau
sett reglur og niðurstaða próf-
kosninga látin ráða röðun á lista.
Væri slikt öllu heppilegra en til-
laga Jóns. Taldi Ólafur að allar
framkomnar hugmyndir um
breytingar á kosningaskipan
þyrfti að skoða vel i nefnd.
Árásir á frjálst flokka-
kerfi
Lúðvik Jósepsson tók næst til
máls ogsagðistvilja ræða þau tvö
meginatriði sem umræðan á Al-
þingi um kjördæmaskipan og
kosningalög hefði snúist um, þ.e.
persónubundnarakjörog misrétti
Afnám söluskatts á
kjötvöru og raforku
Garðar Sigurðsson hefur lagt
fram á Alþingi lagafrumvarp
þess efnis að afnuminn verði sölu-
skattur á kjöti og kjötvörum sem
og raforku. Frumvarp þetta var
flutt á siöasta þingi en hlaut þá
ekki fullnaðarafgreiðslu.
I greinargerð með frumvarpinu
segir flutningsmaður m.a.:
„Verðbólgan og lágur kaup-
máttur almennra verkalauna eru
höfuðvandamál þjóðfélagsins um
þessar mundir, og fátt eitt hefur
verið gert til þess að ráðast að
þessum vanda. Með frumvarpi
þessu eraðeins snúistgegn einum
þætti þessa samtvinnaða við-
fangsefnis. Gifurieg gjaldtekja
rikisins með óbeinum sköttum
sem leggjast á vörur og þjónustu
sem allir landsmenn nota, er
mikill verðbólguvaldur og bitnar
auk þess þyngst á þeim, sem
minnst hafa á milli handa.”
Ráðstefna um verkaiýðsmál
verður haldin í Reykjavík 11.-13. nóvember
Benedikt

DAGSKRÁ:
Föstudagur Sunnudagur
11. nóvember 13. nóvember
Kl. 16.00 Selning: Kl. 10.00—12.00 Erindi:
Benedikt Daviösson. Alþvftubandalagift og verkalýös-
Kl. 16.30—18.00 Erindi: hrevfingin: Eövarö Sigurösson og
)>róun kjara- og efnahagsmála og Kjartan ólafsson.
verkalýösbaráUan frá siftasta þingi Kl. 13.30—17.30 Umræöur, niöur-
A.S.i.: Snorri Jónsson og Asmund- stoöur og ályktanir.
ur Stefánsson. Kl. 17.30 Ráöstefnuslit.
-Kl. 20.30 Umræöur: Ráðstefnustaður:
Laugardagur Tjarnarbúð, Reykjavik.
12. nóvember Ráftstefnan er opin öllum flokks-
Kl. 10.00—13.00 Erindi: bundnum áhugamönnum Alþýftu-
Samstarf samtaka launafólks: bandalagsins I samtökum launa-
Guömundur J. Guömundsson, fólks.
Haraldur Steinþórsson, og Ingólfur Skráning þátttakenda fer fram á
Ingólfsson. skrifstofu Alþýöubandalagsins,
Framtiftarstefna og baráttuaftferft- Grettisgötu 3. simi 17500. Starfs-
ir I kjarasamningum : Guöjón maöur verkalýösmálaráös, Baldur
Jónsson, Helgi Guðmundsson og óskarsson, veitir tilkynningum
Kolbeinn Friöbjarnarson. móttöku og gefur allar frekari
Kl. 14.00—18.00 Höpstarf. upplýsingar.
Eftvarð
Guftmundur J.
Ingólfur
Guftjón
Kjartan
Verkalýðsmálaráð Alþýðubandalaqsins
milli einstakra kjördæma
varðandi fulltrúaval á Alþingi.
Varðandi fyrra atriðið að gera
kjör persónubundnara sagðist
Lúðvik vilja leggja áherslu á að i
okkar st jórnskipunarkerfi
hefðum við byggt fyrst og fremst
á þvi að heimila frjálsa flokka-
myndun og gengið út frá þvi að
menn hefðu óskorðaðan rétttil að
skipa sér i samtök um sameigin-
leg áhugamál og á þeim grund-
velli haft áhrif á lagasetningu og
stjórn landsins. Okkar þingræðis-
skipulag byggðist einmitt á
þessu.
Umræöan beri hins vegar keim
af þvi að menn taki undir þann
áróður að ráðast á stjórnmála-
flokka og segja að allt illt stafi frá
þeim, þeir séu klíkur. Með þess-
um áróðrisé veriö að brjóta niður
eða draga úr frjálsu og eðlilegu
flokkakerfi.
Þá sagði Lúövík að það væri
mikill misskilningur að halda að
þingmenn kosnir i einmennings-
kjördæmum væru eitthvað minna
háðir flokkasamtökum eða
flokksstarfi. Um þetta væru fjöl-
mörg dæmi.
Rangar fullyrðingar
Þá sagðist Lúðvik vilja leiðrétta
þær röngu fullyrðingar sem fram
hefðu komið að búið væri aö af-
nema með öllu þann réttað menn
geti haft áhrif á það hver verði
röðun á framboðslista á þeim
mönnum ná kosningu. Þessi rétt-
ur hefði verið afnuminn 1959 segi
menn. Vissulega hafi verið
gerðar breytingar 1959 og þing-
menn úr öllum flokkum verið
sammála um að það þyrfti að
breyta þeim reglum sem þá giltu
um vald kjósenda til að hreyfa til
menn á lista.
Þær reglur sem giltu fyrir
breytingarnar 1959 voru þess
eðlis að i Reykjavik þurfti ekki
nema rétt rúm 4% kjósenda að
beita útstriku.num til að breyta
röðun á lista. Þetta hefði þýtt i
siðustu kosningum i Reykjavik,
að t.d. hefðu um 160 menn getaö
haft áhrif á það að maöur nr. 2 á
lista Alþýöuflokksins hefði frem-
ur náö kosningu heldur en sá sem
var nr. 1.
Þannig hefði komiö fyrir 1
kosningum fyrir 1959 að lítill
hópur manna gat breytt þeim
skipan sem meirihlutinn hafði
viljað hafa á listanum.
ftóeytifl'gi* 1960
SU breyting sem gerð var 1959
felur i sér að nú þurfi rétt 12%
kjdsenda til að geta komið fram
breytingum i Reykjavik. Árið
1959höfðu menn taliðaðekki væri
liklegt að 12% kjósenda gætu tek-
ið sig saman og beitt svona út-
strikunarvaldi án þess að menn
væru varir viö slikan samdrátt og
hægtværiað gera gagnráðstafan-
ir. Lúðvik sagðist telja að
reglurnar ættu að vera þannig að
komi fram meirihlutavilji til að
breyta röðun á lista, þá eigi sá
meirihluti að vera gildandi.
Rétt sé að talsvert miklu hærri
prósentutölu þurfti til að koma
fram breytingu i minni kjördæm-
um. 1 5 manna kjördæmi þurfi nú
i kringum 27% og um 23% i 6
manna kjördæmum.
Yfirborðslýðræði en
ekki réttlæti
Lúðvik sagði að það væri stórt
skref aftur á bak ef framboðslist-
ar væru ekki raðaðir. Tillaga
Jóns Skaftasonar væri tákn um
yfirborðslýðræði en ekki réttlæti.
Meirihluti kjósenda hafi ekki að-
stöðu til að leggja persónulegt
mat á hvern frambjóðanda, og
menn myndu I slikum tilvikum
kjósa samkvæmt formúlu klik-
unnar.
Núverandi kosningakerfi hafi
þann kost að það sé einfalt, menn
þurfi ekki annað en að setja einn
kross fyrir framan tiltekinn bók-
staf. Allar reglur sem stefni að
þvi að gera kosningarnar flókn-
ari, sbr. frumvarp Jóns,.séu ekki
til að auka lýðræðið. Sjálfsagt
væri þó að athuga þær reglur sem
nú væru i gildi um rétt kósenda til
aö hafa árif á röðun framboðs-
lista, og þá með það i huga hvort
rétt væri að breyta þeim að ein-
hverju leyti.
Óbreytt kjördæma-
skipan
Varðandi kjördæmaskipanina
sagðist Lúðvik vera þeirrar
skoðunar að halda ætti þeirri
skipan sem við búum viö I dag.
Hins vegar sé það staðreynd að
tala kjördæmakjö’rinna þing-
manna sé ekki i fullu samræmi
innbyrðis, né hafi tala þessi verið
það þegar reglurnar voru settar
1959. En þá hafi mönnum verið
ofarlega i huga að reyna aö gæta
að vissu réttlæti á milli flokka. Nú
tali margir hins vegar þannig
eins og kosningar ættu helst að
vera barátta milli kjördæma eöa
landshluta, að menn þurfi að vera
alveg öruggir um að þessi lands-
hluti sé ekki féflettur af hinum
landshlutanum. Mikilvægara
væri þó að réttlæti sé varðandi
skiptingu þingmanna á milli
stjórnmálaflokka heldur en ein-
hver nákvæm vog á milli lands-
hluta.
40% þingmanna búsettir
i Reykjavik og Reykja-
nesi
Nú sé svo komið að menn eru
famir að telja landskjckna þing-
menn til ákveðinna kjördæma, en
þeir voru hugsaðir til að jafnast á
milli þingflokkanna sem slíkra.
Þannig sé hægt að fá Ut áð 24
þingmenn séu frá Reykjavik og
Reykjanesi. Þetta sé40% af þing-
mannatölunni. Þá séu 36 þing-
menn búettir I Reykjavik eða
Reykjanesi eða um 60% þing-
manna.
Lúðvik sagði að vissulega gæti
komið til greina að taka kjör-
dæmaskipanina til endurskoðun-
ar, en þá sé mikilvægt að tryggja
að flokkarnir búi við jafnræði
varðandi styrk sinn á Alþingi,
m.t.t. kjósendafjölda. Væri slikt
mikilvægara heldur en hvort að
uppbótaþingmenn flokka eigi að
koma eftir ákv. útreikningi úr
þessu kjördæminu eða hinu.
Sagðist hann vilja taka undir
sjónarmið Ólafs Jóhannessonar,
aö þessi mál væru þaö flókin að
rétt sé að þingmenn gefi sér góð-
an tima til aö athuga þau.
Flokkarnirtaki
ákvarðanir am fram-
bjéftendur
Að lokum sagði Lúðvik að hann
aðhylltist ekki frumvarp Jóns
Skaftasonar, það leysti engan
vanda og væri dæmi um yfir-
borðslýðræði. Rétt sé að byggja
áfram á þvi kerfi að stjórnmála-
flokkarnir ákveöi hvaða menn
þeir velji til að túlka sinar
skoðanir.
Er Lúðvik lauk máli sinu voru
margir enn á mælendaskrá, en
umræðum var frestað.