Þjóðviljinn - 11.03.1978, Side 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 11. mars 1978
Indriöi Aðalsteinsson, Skjaldfönn skrifar
Þá sem sækja móti straumum
bjóðum við velkomna
Peningahákar úr borg og bæjum reyna að ná bestu jörðunum
Þegar segja skal fréttir frá
liðnu ári héðan úr Inn-Djúpinu
og leggja út af þeim, kemur
veðráttan fyrst upp i hugann svo
gildur þáttur sem hún er i lifs-
baráttu fólks i harðbýlu héraði.
Og tíðarfarið lék við okkur á
liðnu ári, vetur snjóléttur og
veðravægur, áfallalaust vor, þó
nokkuð seint gréri. Spretta var
þó orðin með ágætum upp úr
miðjum júlí. Hásumarið var
framúrskarandi hagstætt, að
segja má einn samfeldur
sólskinsdagur og heyskapur
gekk fljótt og vel, heyfengur
mikill og óvenjugóöur.
Um höfuðdag gerði illvigt
kuldakast, með verulegri fönn
til fjalla hér útmeð Djúpinu að
norðanverðu, og tilheyrandi
næturfrostum sem fóru illa með
gróður. Féð sópaðist niður i
byggð og hvarflaði litið frá er
aftur batnaði;og rýrð dilka hér
viða, svosumstaðar munar 1—2
kg. á fallþunga frá meðalári,
mun hvað mest stafa af þessu
hreti. Haustið var gott, nóvem-
ber kaldur, desember mildur,
vegir oftast greiðfærir til þessa.
Eins og vænta mátti, hopaði
skriðjckulstungan i Kaldalóns-
botni um rúma 100 m. Reyndar
er varla hægt að tala um skrið-
jökul lengur, þar sem engin
hreyfing hefur verið á jöklinum
ofani Kaldalón i áraraðir. Með
mesta móti var af rjúpu i haust
og komust kræfustu skyttur i
það að fá yfir 100 stk. á dag.
Litid vatn
Töluverð blaðaskrif urðu i
fyrravetur um orkuskort hér i
Inn-Djúpinu og mismunun, sem
átti að eiga sér stað innan veitu-
svæðis Rafveitu Snæfjalla.
Si'ðastliðið ár var afarslæmt
vatnsár um allt land svo sem
flestir urðu varir við. Blæva-
dalsárvirkjun hér i Nauteyrar-
hreppi sem aldrei var ætlað
annað en duga okkur hreppsbú-
um fékk þaö erfiða hlutverk að
miðla Reykjanesskóla og
meginhluta Reykjafjarðar og
ögurhreppi orku á meðan ekki
var lokið linubyggingu frá
Sængurfossvirkjun i Mjóafirði
sem Rafveita Reykjafjarð-
arhrepps rekur. Að sjálfsögðu
var það hagur Rafveitu Snæ-
fjalla að selja umframorku
þangað, en þegar bera fór á
vatnsskorti hér um áramót
1976-1977 og takmarka varð raf-
magnsnot við brýnustu þarfir
um 4 mánaða skeið, samhliða
strangri skömmtun og jafn-
framt var sölu haldið áfram út
af svæðinu, olli það eðlilega
miklum úlfaþyt. Skömmtunin
reyndist lika miklum vand-
kvæðum bundin, þvi við eigum
ekki neinn kraftaverkamann
sem mettað gæti þúsundirnar
með tveimur brauðum og fimm
fiskum eins og Jesús forðum.
Það hefur verið stefnan með
samtengingu veitusvæðanna og
samrekstri, að hvert hjálpaði
öðru eftir þvi sem þörf krefði.
Okkur hér hefur fundist það
dragast úr hófi að Sængurfoss-
virkiun teogdist linukerfi
RARIK. svo hvort svæðið um
sig gæti farið að búa að eigin
orku að mestu.
Efiir að búið var að gera við
linuslit og staurabrot sem urðu
hér miðsveitis 23. jan. sl. vegna
isingar,hefur rafmagn ekki far-
ið út af veitusvæði Rafv. Snæf j.
hr. enda ekki til skiptanna.
Ínu tyrstu dagana i febrúar
lauk svo tengingu Sængurfoss-
virkjunar við veitukerfi RARIK
og betra er seint en aldrei. Hún
átti að framleiða 450 kw og
orkuþörf undanfarið á svæöi
RARIK er um 100 kw. Það var
þvi eðlilegt að grennslast væri
fyrir um það héðan nú á dögun-
um, er rennslistruflanir urðu
hér, hvort við gætum ekki fengiö
smáneista meðan áin væri að ná
framrás. Svarið var: „Ekki
hægt, ekkert vatn, virkjunin
gengur ekki nema örfáa tima á
sólarhring”.
Þó þetta vatnsleysi sé vafalit-
ið undantekningarástand, er
ljóst að gera þarf miðlunar-
mannvirkivið báð-ar árnar til aö
safna vatni til rennslisjöfnunar.
Þær framkvæmdirstóðu til hér I
sumar, en strönduðu á fjár-
skorti. Með tilkomu Orkubús
Vestfjarða um siðastliðin ára-
mót, breyttust öll viðhorf i
fjórðungnum mjög i orkumál-
um, en forráðamenn Djúpveitn-
anna hafa ekki endanlega gert
upp við sig aðild að þvi.
Garnaveikin
Sem kunnugt er kom garna-
veiki upp i Reykjafjarðarhrepp
haustið 1976 og hefur nú veriö
staðfest i fé á 4 bæjum þar, Þúf-
um, Vatnsfirði, Skálavik og
Hörgshlið. Að vonum þótti okk-
ur hér að norðanverðu við
varnargirðinguna þetta mikil
ótiðindi og i haust voru tekin
blóðsýni úr ásetningslömbum
og veturgömlu fé á þeim 5 bæj-
um i tsafirði og Langadal sem
næst liggja Reykjafj.-hreppi.
Alls voru þetta 6—7 hundruð
kindur og svöruðu 23 jákvætt og
var fargað til rannsóknar.
Gamansamur sveitungi sagði
þá, að misjafnt hefðust þessir
hreppar aö. Við hér miðluðum
þeim rafmagnisem við mættum
ekki missa; þeir okkur i staöinn
garnaveiki.
En sem betur fór reyndist þaö
fuglaberklar sem að þessum
kindum var, en það er meinlaus
kvilli og þvf eru töluverðar likur
á að enn hafi garnaveikin ekki
komist i Mið-Vestfjarðahólf sem
nær yfir N-ís. norðan Djúps,
Gufudalssveit i A-Barð. og
Strandasýslu norðan Stein-
grimsfjarðar.
Bændur á þessu svæði þurfa
þvi að leita allra ráða til að
ver jast þessum vágesti.
Inn-Djúpsáætlun
á lokastigi
Sem kunnugt er var Inn-Djúps
áætlun sem samþykkt var á
Alþingi 1974 fyrsta aðgerð hér-
lendis til að veita afmörkuðu
byggðarlagi sem stóð höllum
fæti, svo jaðraöi við landauðn,
skipulega aðstoð i formi fram-
kvæmdaáætlunar til 5 ára og
með aukini lánafyrirgreiðslu og
staðaruppbót. Fleiri samfélags-
þætti átti að færa tíl betri vegar,
en i reynd hafa byggingarfram-
kvæmdir, vélvæðing og ræktun
verið fyrirferðamestar til
þessa, þó enn sé mjög langt i
land að ræktun hafi aukist nóg.
Að mörgu leyti má segja að
áætluninhafi náð tilgangi sinum
og vister að viðhorf fólks hér til
framtiðarbúsetu er allt annað
en var eftir kalárin um 1970 og
fjöldi jarða hefur tekið algerum
stakkaskiptum hvað húsakost og
fleira snertir. 1978 er siðasta ár
áætlunarinnar og i sumar eru á
döfinni miklar byggingarfram-
kvæmdir i' héraðinu. Nú flyst
fólk hingað og i vor komu ung
hjón i Þernuvik i ögurhreppi
sem verið haföi i eyði, eða svo
gott sem, undanfarin ár. Þau
heita Þóra Karlsdóttir kennari
frá Birnustöðum i Laugardal og
Þráinn Arthúrsson. Rikisjörðin
Hafnardalur hér i hrepp byggð-
ist i' vor af hjónum frá Hvera-
geröi. Bóndinn heitir Benedikt
Eggertsson og er húsasmiöa-
meistari og var hann á siðasta
sumri yfirsmiður Húsagerðar-
sambands Inn-Djúps og A-Barð.
sem stofnað var i fyrravor.
Kona hans Anna Jónsdóttir er
hjúkrunarfræðingur og gegnir
nú hálfu starfi sem héraðs-
hjúkrunarkona fyrir Inn-Djúp-
ið. Þau reistu hús fyrir 400 fjár
siðasta sumar og eru með 200
lömb í þeim i vetur. Hlaða er
fyrirhuguð i sumar og siðan
ibúðarhús, og mikið land hefur
verið brotið til ræktunar.
Hverjir eiga landiö?
Þvi miöur fór önnur jörö hér,
Armúli 11, i eyði i haust og fólkið
fluttí til Isafjarðar. Hún var
auglýst til söiu i sumar, og þó að
heimamáður, sem að allra dómi
væri sjálfsagður og eölilegur
kaupandi i þessu tilfelli, biði
hærra verð og meiri útborgun,
en hægt var að krefjast með
nokkurri sanngirni, var þvi
hafnað þó hæsta boö væri og
raunar það eina sem frést hefur
af. Haft er eftir umboösmanni
jarðarinnar i Reykjavik að hann
ætli sér að fá 25—30 miljónir
fyrir hana, sem er rösklega tvö-
falt það verð sem hún er virt til
búskapar. Vegna þessa og
hvernig jörðin hefur veriö aug-
lýst þarsem þeir kostirhennar
eru dregnir fram sem höfða til
peningmanna þéttbýlisins, en
hitt sem að búskap lýtur látið
liggja i þagnargildi, hafa þær
grunsemdir vaknað að reyna
eigi að gera Armúlann að leik-
fangi fyrir „Reykjavikurvarg-
inn”. Það er alkunn sorgarsaga
úr sveitum þessa lands hvernig
jörðum sem komist hala i
hendur borgarbúa hefur verið
haldið i eyði og jarðýtum jafn-
vel att á nýlegar byggingar svo
siður væri hætta á að ábúendur
fengjust. Samkvæmt hinum
nýju ábúðar- og jarðalögum
eiga jarðanefndir og sveitar-
stjórnir nú að hafa þau tök A
þessum málum að ekki á að
þurfa að missa meira land i
klærnar á jarðabröskurum og
peningafurstum. Hinn „land-
lausi múgur” sem stundum er
svo nefndur má vita að það
verða sjaldnast bændur sem
meinahonum eðlilegan og sjálf-
sagðan aðgang að landinu og
umferð um það og við bjóðum
hjartanlega velkomna þá sem
sækja á móti straumnum út i
sveitirnar til varanlegrar bú-
setu.
Hinu er svo reynsla fyrir með-
al annars erlendis frá að þegar
borgarbúar komast yfir land
girða þeir sig oft af til að sýna
eignarrétt sinn og skilti með á-
letrunum svo sem „Einkavegur
og Aðgangur bannaöur” mæta
auganu hvert sem litið er. 1
búnaðarblaðinu „Freyr” febrú-
ar 1975 fjallar ritstjórinn Jónas
Jónsson um spurninguna
„Hverjir eiga landið?” Hann
segir m.a.-. „Vissulega eiga allir
tslendingar tsland sameigin-
lega. En ekki allir á sama hátt.
Það gildir öðru máli um þá sem
yrkja jörðina, hafa gert það að
lifsstarfi sinu að nytja gæði
gróðurmoldarinnar og sækja
önnur verðmæti til landsins og
færa þau þjóðinni — og hinna,
sem horfiö hafa úr sveitinni, oft
til meiri uppgripa og hægari
starfa. Þeir siðarnefndu geta
ekki komiö aftur til sveitanna,
sem þeir yfirgáfu og sagt: Við
viijum eiga þetta lika. En það
eru þeir að gera, ekki til að taka
ásig erfiði, ábyrgð og áhyggjur
búskaparins á hverju sem geng-
ur, — heldur vilja þeir hirða það
auögripnasta, laxveiði, silungs-
veiði og önnur hlunnindi og
njóta lystisemdanna, — þegar
„frelsarinn gefur veðrið blitt”.
Þeir sem hafa það að lifsstarfi
að nytja landiö, verða að hafa
öll gæði þau, sem jörðinni
fylgja, þau má ekki undan
skilja. Það er ckki hinn almenni
borgari eða bæjarbúi, sem
sveitirnar þurfa að varast,
heldur peningahákarnir sem
smjúga um byggðir og gleypa
bestu jarðirnar sem falbjóðast,
til að leggja þær í eyði. Þeir hol-
grafa byggðirnar.”
Slysagildrur
vegageröarinnar
Það væri synd að segja að
stjórn og starfshættir vegagerð-
arinnar hér við Djúp njóti virð-
ingar og álits i byggðarlaginu.
Það er nær sama hvar og við
hverja þau mál berast í tal,
mennhrista höfuðið eða láta sér
eitthvað óprenthæft um munn
fara. Þeirra 40 miljóna, sem
veittar voru til þessa svæðis á
slðasta ári til viðhalds og ný-
bygginga vega,sér litinn stað.og
stundum virðast framkvæmdir
ganga í þveröfuga átt við það
sem á vist að vera markmiðið,
betriog öruggari vegir. í sumar
tókst t.d. að koma i lóg 3 miljón-
um við að ýta upp 300 m vegar
kafla í Hamarsbrekku í Langa-
dalsströnd og komu þó aðeins að
því verki 1-2 ýtur sem áttu hægt
um vik að rusla möl, að mestu
undan brekku, i vegarstæðið,og
engan ofaniburð þurfti í kafl-
ann. Þetta er mun kostnaðar-
samara en lengdarmetrinn
kostar i uppbyggðum veg með
varanlegu slitlagi, enda undrar
engan þó vegagerðin hér væri
búin með fjárveitinguna fyrri
partínn í ágúst og hætti þá en i
Austur-Barðastrandarsýslu var
vegagerðarflokkurinn að með
miklum umsvifum fram á vet-
ur, enda eru þar stórkostlegar
vegabætur árlega, hverjum
manni augljósar. Er fjárveiting
til þessara tveggja umdæma
svona misjöfn eða veldur þarna
hver á heldur?
Við heimamenn sem gjör-
þekkjum vegakerfið hér af ára-
tuga reynslu, vörumst blind-
beygjurnarog hæðirnar, þröngu
ómerktu ræsin, hvörfin og
stokksteinana upp úr vegunum,
úrrennsiið sem heflað er ofani
ár eftir ár i stað þess að setja
ræsi. Við slömpumst þetta
slysalaust oftastnær, en ,,um-
renningarnir” sem halda að hér
séu vegirog umsjón þeirra svip-
uð, og i öðrum héruðum, geta
farið illa út úr þessu svo sem
átakanlega sannaðist aðfara-
nótt 20. ágúst i sumar i hliðinni
utan við Kaldalón er bill með 3
ungum mönnum lenti i úr-
renslisskarði, endastakkst og
valt eftir veginum,en fór þó ekki
fram af, enda óvist að nokkur
hefði þá orðið til frásagnar.
Tveir sluppu með skrámur, ai
sá þriðji lamaðist fyrir neðan
mitti og allar likur á aö hann
verði bundinn við hjólastól
framvegis.
Þetta skarð gekk nær inn að
vegarmiðju, svo til ómerkt, og
var i slakka sem leyndi þvi að
Bærinn á Skjaldfönn
Fréttir frá árinu1977\
ogfleira frálnn-Djúpi