Þjóðviljinn - 13.06.1978, Page 5

Þriöjudagur 13. júnl 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Kjartan
Thors
skrifar
UM OLIUL
Af frásögnum Þjóðvilj-
ans og Morgunblaðsins
s.l. laugardag má ráða,
að nokkur tímamót séu
framundan. I fyrsta sinn
skal nú hleypa erlendum
olíuleitarfyrirtækjum inn
á íslenskt hafsvæði.
Hugsanlegt er, þótt raun-
ar sé það ekki líklegt, að
þetta sé upphaf mikilla
tíðinda í íslensku efna-
hagslífi. Af öllum sólar-
merkjum má þó ráða, að
viðbúnaður okkar sé ekki
í neinu samræmi við til-
efnið, og að hér skuli
framvinda mála stjórn-
ast af öðru en fyrir-
hyggju eða íslenskum
hagsmunum.
Forsögu þessa máls þekkja
flestir. Bandariskir visinda-
menn hafa leitt rök aö þvi, aö
Jan Mayen-hryggurinn, norö-
austan tslands sé sneiö úr meg-
inlandi Grænlands og athuganir
sovésks leiöangurs nokkru siöar
gáfu tilefni til hugleiöinga um
aö þarna kynni olia aö finnast.
Siöari tima athuganir hafa ekki
gefiö endanleg svör um oliu-
möguleika á þessu svæöi, enda
hafa þær rannsóknir ekki beinst
aö oliuleit. Ariö 1973 barst
stjórnvöldum tilboö frá norska
fyirtækinu Geoteam - Computas
Ltd. A/S um aö framkvæma
oliuleit hér viö land. Þetta tilboö
var af ýmsum ástæöum taliö
mjög álitlegt, en viröist hafa
vafist yrir stjórnvöldum, þó aö
þvi hafi veriö „svaraö”, eins og
skýrt var frá I Þjóöviljanum.
Litil hreyfing veröur siöan á
oliuleitarmálum fyrr en i vor, er
tilboö berst frá tveimur af
stærstu oliuleitarfyrirtækjum
U.S.A. Þá hrekkur rikisstjórnin
upp af blundi og heimilar iönaö-
arráöherra aö hefja viöræöur
viö Amerikumennina um ollu-
leit viö island. A þvi fjögurra
ára timabili, sem liöiö er frá þvi
aö tilboö Norömannanna barst,
hafa engar forsendur breyst;
eini sjáanlegi munurinn er sá,
aö nú eiga Bandarlkjamenn hlut
aö máli, áöur Norömenn. Er þaö
sú staöreynd, sem ræöur hugar-
farsbreytingunni?
Nú er þaö min skoöun, aö vis-
indarannsóknir séu æskilegar
og öll viöbót viö þekkingu okkar
á Islensku umráöasvæöi sé vel
þegin. Þetta á ekki slst viö, er
erlendar visindastofnanir. gera
hér rannsóknir og skila okkur
niöurstööum sinum. Höfum viö
enda fengið meö sliku fyrir-
komulagi miklar upplýsingar
án mikils tilkostnaöar. En olíu-
leitarfyrirtæki eru ekki visinda-
stofnanir og viöhorfin ólik. Hér
er þaö arösemissjónarmiðiö
sem ræöur rikjum en ekki vis-
indasjónarmiö. Eftirlit meö
starfsemi slikra fyrirtækja hlýt-
ur þvi aö veröa aö vera meira,
og þess vandlega gætt, aö hlutur
Islendinga sé ekki fyrir borö
borinn. An eftirlits er ljóst, aö
erlend fyrirtæki geta mataö
okkurá þeim upplýsingum, sem
þeim sýnist, án þess aö viö fáum
viö ráöiö.
Þaö hefur verið yfirlýst stefna
og vilji islenskra stjórnvalda, aö
ef til oliuleitar kæmi, skyldi is-
lenskur visindamaður meö sér-
þekkingu á þvi sviöi vera um
borö I leitarskipum og fylgjast
meö gagnasöfnun. Afráöiö hefur
verið að þaö skuli vera hlutverk
Orkustofnunar aö annast þessa
hlið málsins. Þrátt fyrir þessa
afstööu hefur Orkustofnun þó
ekki veriö gert kleift aö koma
sér upp þekkingu á þessu sviöi,
né sérfræðingi til aö annast
þessa hliö málsins. Þrátt fyrir
þessa afstööu hefur Orkustofn-
un þó ekki verið gert kleift að
koma sér upp þekkingu á þessu
sviði, né sérfræöingi til aö ann-
ast þessa starfsemi. Viö erum
þvi ekki enn tilbúnir aö taka á
„Af öllum sólarmerkjum að dæma má þó
ráða, að viðbúnaður okkar sé ekki í neinu
samræmi við tilefnið og að hér skuli f ram-
vinda mála stjórnast af öðru en f yrirhyggju
eða íslenskum hagsmunum."
„En olíuleitarfyrirtæki eru ekki vísinda-
stofnanir og viðhorfin ólík. Hér er það arð-
semissjónarmið sem ræður ríkjum en ekki
vísindasjónarmið. Eftirlit með starfsemi
slíkra fyrirtækja hlýtur því að verða að
vera meira, og þess vandlega gætt, að hlut-
ur fslendinga sé ekki fyrir borð borinn."
„Olía og olíuleit eru viðkvæm málefni og
vandasöm. Ef við íslendingar hættum okk-
ur inn á þau svið erum við komnirí frum-
skóg stórfyrirtækja og einkagróða og þar
gilda lögmál frumskógarins."
„...mér er óskiljanlegt, hve mikið liggur á
að ræða við Ameríkanana úr því við gátum
saltað Norðmennina i mörg ár."
þessum málum. Þaö er ótima-
bært aö hleypa erlendum fyrir-
tækjum inn á islenskt yfirráöa-
svæöi.
•
Olla og oliuleit eru viökvæm
málefni og vandasöm. Ef viö
Islendingar hættum okkur inn á
þau sviö, erum viö komnir I
frumskóg stórfyrirtækja og
einkagróöa og þar gilda lögmál
frumskógarins. Fyrr eöa siöar
hlýtur aö þvi aö koma aö viö
viljum fá svar viö þvi, hvort hér
sé oliu aö finna eöa ekki. En
þegar sú ákvöröun veröur tekin
aö hér skuli leitað aö oliu, þá
veröum viö aö vera i þeirri aö-
stööu aö viö getum haft full-
komna stjórn á atburöarásinni.
Viö megum ekki flýta okkur um
of, og viö megum ekki láta
framkvæmdahraöa verkefn-
anna taka af okkur völdin, likt
og gerst hefur við KrÖflu. Viö
veröum aö afla okkur þekkingar
á öllum hliöum olluleitar og þá
ekki siöur fjármálahliö en
tæknilegri hliö hennar. Náttúru-
verndarsjónarmið koma e.t.v.
ekki mikið viösögu I fyrstu þátt-
um olíuleitar. En viö verðum
einhverntlma aö gera upp viö
okkur hvaöa áhættu viö viljum
taka I sambandi viö boranir og
hvort viö viljum yfirleitt olíu
eöa ekki.
Ég vil Itreka þá skoöun mina,
aö viö séum ekki tilbúnir aö láta
hefja hér oliuleit, og mér er ó-
skiljanlegt, hve mikiö liggur á
aö ræöa við Amerikanana úr
þvi aö viö gátum saltaö Norö-
mennina i mörg ár. úr þvi að
rikisstjórnin hefur gefiö iönaö-
arráöherra grænt ljós, heföi
mér fundist rétt af honum aö
snúa sér aö þvi að byggja upp
áðurnefnda starfsemi á Orku-
stofnun. Siöan heföi mátt senda
sérfræöinga til þess aö kynna
sér fjármálahliö oliuleitar og
oliumála almennt. Loks heföi
veriö eölilegt aö hefja upplýs-
ingasöfnun um mengunarmál
og önnur umhverfisvandamál
tengd oliu. Aö þessu loknu heföi
svo mátt ræöa við Norömenn,
Bandarikjamenn og fleiri, og
spyrja hvort þeir hefðu enn á-
huga á aö leita. Velja siöan hag-
kvæmasta tilboöið og hefja hér
oliuleit undir öruggu eftirliti ls-
lendinga, sem vissu hvaö þeir
væru aö gera.
Könnun á Blönduósi
Hvert er
viðhorf
fólks til
sjónvarps-
efnis?
— Eftir siöastliöin áramót
geröum viö félagar I J.C.-klúbbn-
um Húnabyggö á Blönduósi
könnun á viöhorfi fólks hér slóöir
til dagskrár Sjónvarpsins, hvaö
horföu menn helst á, hvað varö
einkum útundan.
Þannig fórust fréttaritara
Þjóðviljans á Blönduósi, Sturlu
Þórðarsyni,orði viðtaliyið blaðið.
Og Sturla heldur áfram:
— Helstu niðurstööur þessarar
könnunar voru þær, að á fréttir og
fréttaefni er yfirleitt horft. Þó má
þar undanskilja Sjónhendingu,
sem fólk almennt virðist ekki
hafa áhuga 'á. I öðru lagi kom i
ljós, að langflestir, sem tóku þátt
i könnuninni, töldu að barna-
þættir, islensk, leikrit, kúreka- og
teiknimyndir væru of sjaldan á
dagskrá. Allir aðrir þættir, virö-
ast samkvæmt könnuninni, vera
hæfilega oft á dagskránni.
Yfirleitt finnst fólki að þeir
dagskrárliöir, sem um var spurt,
góöir eða sæmilegir. Undantekn-
ingar eru Prúðu leikararnir og
kúrekamyndir, sem teljast frá-
bærar en aftur á móti Sautján
svipmyndir á vori yfirleitt léleg-
ar.
Könnunin sýndi, aö fólk horfir
stundum á auglýsingar og iþróttir
en sjaldan er horft á Aö kvöldi
dags, Sjónhendingu og skákfrétt-
ir.
Það efni, sem börnum er ætlað,
nýtur litilla vinsælda hjá fólki,
sem er eldra en 40 ára, en fólk á
aldrinum 18—39 ára virðist fylgj-
ast nokkuö meö sliku efni og sá
aldurshópur gerir talsverðar
kröfur til þess efnis, sem börnum
er ætlað. Aberandi er, aö fólk á
aldrinum 12—17 ára, horfir lítið á
fréttaefni. íslenskt efni nýtur
yfirleitt hvaö mestra vinsælda, þó
aö þættinum Aö kvöldi dags
undanskildum, eins og fyrr segir.
sþ/mhg
Ungmennafélagið
Brúin i Hálsasveit
og Hvítársiðu;
70 ára
afmælí
Ungmennafélagiö Brúin I
Hálsasveit og Hvitársiðu i
Borgarfiröi átti 70 ára afmæli 7.
júni s.l. Félagiö mun minnast
afmælisins meö kaffisamsæti i
félagsheimilinu aö Stóra-Asi
laugardaginn 17. júni n.k. og hefst
samsætið kl. 15. Þar veröur rifjuö
upp saga félagsins úr rituöum
heimildum þess og gamlir og nýir
félagar hittast.
Allir félagar Brúarinnar, fyrr-
verandi og núverandi, eru
velkomnir á þessa samkomu
ásamt mökum sinum, og er þess
vænst aö sem allra flestir geti
þegiö þaö boö.
Stjórn félagsins hefur sent þeim
fyrri félögum,sem hún veit um,
bréflegt boö á afmælissamsætiö,
en hafi einhverjir ekki fengið
boösbréf eru þeir einnig boönir
velkomnir og væntir stjórnin þess
aö þeir láti það ekki hefta för sina
á afmælisfagnaðinn, þótt þeir hafi
ekki fengiö bréflegt boö vegna
vöntunar á nákvæmum upplýs-
ingum um aðsetursstað eöa aö
boösbréf hafi misfarist.
(Frá Ungmennafélaginu Brúin)