Þjóðviljinn - 05.11.1978, Blaðsíða 17

Sunnudagur 5. nóvember 1978 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 17
Sadat og Begin: Aö áliti margra norskra fjölmiftla heföi Sadat einn átt aft hljóta friöarverölaun Nóbels
„Sadat áttí að sitja að
óskiptum verðlaunum”
mjög vantrúaöur á sannleiksgildi
sögunnar um orrustuna miklu á
Fögrueyri viö Fáskrúösfjörö, en
þar er Færeyingum aöallega
kennt um óspektir. Ég sá aldrei
Færeyinga fara i illt saman, hins-
vegar áttu þeir stundum i oröa-
hnippingum sin á milli. Margri
kexkökunni stungu þeir aö manni
velsmuröri. Þeir drukku mikiö te
og notuöu dósamjólk úti. Þeir
voru mjög hreinlegir og ætiö
þokkalega til fara.Klæddust
svörtum lokubuxum og fallega
útprjónuöum og heimaunnum ull-
arpeysum. Þeir gengu yfirleitt i
landi á töflum og voru þá meö
bátahúfurnar rauöröndóttu. Þeir
voru trúhneigöir og frændræknir
menn. Meö Jóhanni Bekk reru
jafnan tveir synir hans, þeir
Jóhannes og Carles. Jóhannes
var lista harmonikkuleikari og
lék oft fyrir almennum dansi.
Hann var leikari I eöli sinu.
Carles var hægari og alvörugefn-
ari.
Ég má ekki skiljast svo viö
þessa ritgerö aö ég minnist ekki á
Emil Peterssen frænda minn,
sem var mér jafnan hugstæöur.
Hann var maöur þrekvaxinn,
þykkur um brjóst og iieröar, and-
litiö blóömikiö. Hann var mjög
trúhneigöur og alvcrugefinn.
Faöir hans haföi hrapaö og slas-
ast mjög illa viö eggjatöku. Emil
Peterssen reri meira meö Islend-
ingum en Færeyingum. Hann reri
frá Búöum i Fáskrúösfirti á bát
sem hét Svanur meö þeim bræör-
um Stefán og Guölaugi Agústs-
sonum. Hann giftist isleaskri
konu, Margréti Jónsdóttur, .Jóns
Daviössonar konsúls og sýslu-
mannsfulltrúa. En sýsluman.is-
embætti hefur alltaf veriö á Esi;i-
firöi.
Færeyingar munu einnig hafa
veriö á Skálum á Langanesi, en
þar var gott útræöi. Færeyingar
voru nosturssamir viö veiöarfæri
sin, enda öfluöu þeir vel. Þá
sjaldan þeir notuöu lóöir, beittu
þeir kuöungsfiski eöa kúffiski.
Þeir blótuöu sjaldan en báöu oft
Jesúm fyrir sér. Fæöi þeirra
bygöist mikiö á fiskmeti og fugla-
kjöti. Kex höföu þeir meö sér aö
heiman á tunnum.
Mig langar til gamans aö segja
eina sögu af Jóhanni Bekk. Þaö
var eitt sinn er hann var viö skál
aö hann brá sér á hestbak. Reiö
hann troöninga nokkuö djúpa, en
gáöi ekki aö sér er reiöskjótinn
skaust undan honum og hann stóö
einn eftir. Jóhann hló mikiö aö
þessu og sagöi: Faninn gali, en
þaö var nokkurs konar málstæki
eöa blótsyröi, sem Færeyingar
notuöu stundum ef eitthvaö
spaugilegt kom fyrir þá.
Oft var gaman er þeir deildu.
Aldrei var um hörku og þaöan af
siöur handalögmál aö ræöa.
Tónninn minnti frekar á aöfinnsl-
ur meö sérkennilegum radd-
brigöum. Þeir Færeyingar, sem
ég þekkti, bæöi frændur minir og
siöar þeir sem ég reri meö í Vest-
mannaeyjum, voru friösældar
menn og seint egndir til reiöi.
Einn minnisstæöasti Færeyingur,
sem ég reri meö frá Vestmanna-
eyjum, hét Emil. Hann var mjög
ölkær, en góömenni og trygglynd-
ur. Aldrei setti hann upp sjóhatt
né vettlinga hvernig sem viöraöi,
samt rauk af höndum hans. Um
trýgglyndi hans vil ég segja eina
sögu. Þaö var um voriö rétt fyrir
vertiöarlok aö hann varö aö
hætta, þvl þannig stóö á feröum
út. Viö fórum I llnuróOur þá um
kvöldiö. Emil stóö þá á bryggj-
unni og var vel viö skál. Þegar
báturinn var kominn út á höfnina
sáum viö aö hann stakk sér til
sunds og stefndi á eftir okkur. Var
þvi hægt á vélinni og beöiö. Þaö
siöasta sem viö sáum til hans var
aö hann var innbyrtur af árabát
sem reri á eftir honum. Emil
drukknaöi siöar meö togara á
Færeyingabanka. Sagt var aö
togarinn heföi farist á tundur-
dufli. Emil var hraustmenni, en
drykkfelldur og hélt ekki þvagi
sökum drykkju. Hann fylgdi allt-
af fjölunum og var úrvals sjó-
maöur og drengur góöur.
Þannig hafa kynni min veriö af
frændum mlnum Færeyingum og
munu fleiri hafa sömu sögu aö
segja. Lýk ég þar meö ritgerö
minni af Færeyingum fyrir
Austfjöröum.
Veiting friðarverð-
launa Nóbels til þeirra
Sadats og Begins hefur
valdið miklum deilum og
blaðaskrifum i Noregi.
Friðarverðlaunanefndinc
sem er skipuð Norðmönn-
um hefur hlotið mikla
gagnrýni fyrir að veita
Begin verðlaunin# í stað
þess að láta þau ganga
óskipt til Sadats/ sem að
mati flestra Norðmanna
hef ur unnið mun meira til
verðlaunanna en mót-
herji hans Begin.
Þetta er ekki i fyrsta skipti,
sem friöarverölaunanefndin er
ásökuö fyrir rangar úthlutanir.
Sérstaklega hefur formaöur
nefndar friöarverðlauna Nó-
bels, Aase Lionæs, veriö gagn-
rýnd harkalega i norsku press-
unni á undanförnum árum.
Þannig lýsir norska blaðiö
„Dagbladet” ferli hannar og
nefndarinnar á siöustu árum,
undir fyrirsögninni „Nefnd meö
afleita fortiö”:
//Afleit fortið"
„Verölaunaúthlutunin I ár, er
sú siðasta sem Aase Lionæs
veitir forgöngu. Einnig rennur
út tima tveggja annara nefndar-
manna, i ár. Hinir tveir, sem
eftir sitja, ættu einnig aö hætta i
nefndinni, þvi þeir hafa einnig
tekiö þátt i úthlutunum, sem
einkennast af hneykslum,
stjórnmálalegri vankunnáttu og
málefnalegu skilningsleysi.
Listinn yfir vitleysurnar er
langur. Þó tók út yfir allan
þjófabáld, þegar nefndin veitti
Henry Kissinger verölaunin,
aö ónefndum Le Doc Tho. Þetta
varö til þess að nefndin klofnaöi,
þarsem tveir nefndarmanna,
sem ekki féllust á verðlaunahaf-
anna, sögöu sig úr nefndinni,
sjálfum sér til heiöurs.
Gagnrýnin og mótmælin, sem
sigldu I kjölfar verölauna-
veitingarinnar höföu þó litil
áhrif á þá, sem eftir sátu i
nefndinni, né hina nýju, sem
bættust viö. Næsta ár var út-
hlutunin enn voöalegri, eöa þeg-
ar japanski forsætisráöherrann
hlaut verölaunin eftir mikiö þref
innan nefndarinnar, sem loksins
kom sér saman um aö skipta
þeim milli hans og Sean
MacBride i Amnesty Inter-
national. Þegar Sato fékk verö-
launin uröu menn fjúkandi illir
eöa hlógu uppgefnum hlátri.
Hugrakkasta úthlutun núver-
andi nefndar átti sér staö, þegar
Andrej Sakharov hlaut friöar-
verölaun Nobels 1975'1,
Álit þingleiðtoga
En vikjum aftur að Sadat og
Begin. Formenn flokkanna voru
spuröir álits á verölaunaút-
hlutuninni og voru skoöanir
þeirra skiptar. Viröist vera aö
hægri menn séu fylgjandi þvi,
aö báöir hafi hlotiö verölaunin,
en vinstri menn hneykslast
óspart á tilnefningu Begins til
friöarverölauna. Kare Willoch
þingleiötogi Hægriflokksins
sagöit.d.: „Friöarviöleitni Sad-
ats ber vitni um mikið hug-
rekki, og sýnir að hann hefur
pólitiskt þor til aö berjast á móti
striösæsingum i Egyptalandi.
En viö veröum aö hafa þaö i
huga, aö þaö þarf tvo aöila til aö
koma á friöi, og þaö var afger-
andi aö stjórn Israels vildi koma
á móts viö Sadat”. Forsætisráö-
herra, Odvar Nordli, svarar af
alkunnri pólitiskri varfærni:
„Ég óska hinum tveimur stjórn-
málamönnum til hamingju meö
verölaunin. Enn hefur ekki tek-
istaö koma á varanlegum friöi i
löndunum fyrir botnum
Miöjaröarhafs en vonandi á
þessi úthlutun friöarverölauna
Nóbels eftir aö stuöla aö þvi”.
Lars Korvald, þingleiötogi
Kristilega þjóöarflokksins segir
hins vegar: „Það er ekki auö-
velt aö veita þessi verölaun.
Sjálfur heföi ég valiö þá Begin
og Sadat, ef að friðarviöleitni
þeirra heföi boriö einhvern
sjáanlegan árangur. Um þaö er
hins vegar of snemmt aö spá.
ÞesS vegna heföi átt aö velja
einhverja stofnun eöa félags-
samtök og þá heföi Hjálpræöis-
herinn komiö sterklega til
greina”.
Kratinn Knut Frydenlund,
sem er utanrikisráöherra Nor-
egs og Islendingum að góöu
kunnur úr siöasta þorskastriöi,
er hins vegar mjög jákvæöur I
garö Nóbelsverölaunanefndar-
innar: „Sadat forseti hefur sýnt
stjórnmálakænsku á hæsta
plani, og með samvinnu viö
Begin og Carter forseta er búiö
aö skapa umræöugrundvöll.
sem vonandi á eftir aö koma á
endanlegum friði. Úthlutunin
var þvi bæði rétt óg ánægjuleg”.
Ollu haröari i oröum er Stein
örnhöi, þingmaður Sósialiska
vinstriflokksins: „Úthlutunin er
svlvirða gagnvart hinum fjöl-
mörgu verölaunahöfum friöar-
verðlauna Nóbes. Þar aö auki er
úthlutunin i árstaöfesting á þeim
grun, sem læöst hefur aö mönn-
um á undanförnum árum, að
friöarverölaunanefndin norska
viti minna og minna um heim
þann, sem viö lifum i”.
En þaö voru ekki aöeins
stjórnmálamenn vinstri manna,
sem bölvuðu nefndinni I sand og
ösku, þegar verölaunin voru til-
kynnt. Frjálslynda blaöiö
„Dagbladet” i Osló skrifaöi
m.a. i leiöara næsta dag:
„Þaö er sjaldan, aö friöar-
verölaunanefndin hefur haft
jafn sjálfsagöan verölaunahafa
i sjónmáli eins og I ár. Sadat
forseti Egyptalands var sjálf-
kjörinn eftir hina sögulegu ferö
til Jerusalem. Þaö var hann
sem rofið haföi vitahring haturs
og tortryggni i Miöausturlönd-
um. Sadat framkvæmdi þaö,
sem enginn annar arabiskur
leiötogi hefur getaö eöa viljaö
gera. Hann tók gifurlega pólit-
fska og likamlega áhættu. Hann
sýndi mikiö hugrekki og póli-
tiska forsjálni. 1 deilum Israels
og Egyptalands, er þaö fyrst og
fremst Sadat og þjóö hans, sem
sýnt hafa eftirgefni og sáttar-
hug. Þess vegna hefði Sadat
einn átt aö sitja aö friöarverð-
laununum.
En friöarverölaunanefndin
undir stjórn Aase Lions, þoröi
ekki — eöa vili ekki — láta verö-
launin ganga óskipt til Sadats.
Hann varö aö deila þeim meö
Begin forsætisráöherra. Þetta
var aö okkar viti bæöi óskyn-
samleg og óheppileg ákvöröun,
sem mun frekar veikja en
styrkja stööu Sadats i arabisku
löndunum. An Sadats verða
friöarumræöur milli þessara
rikja aö engu. Þess vegna hefði
þaö veriö þýöingarmikið aö
styrkja stööu hans meö veitingu
óskiptra friöarverölauna
Nóbels. Aö veita Begin einnig
verölaunin, leiöir óhjákvæmi-
lega af sér, aö Arabaþjóðirnar
lita á úthlutunina sem ögrun, og
þaö mun aö sjálfsögðu gera
Sadat erfiöara fyrir i framtiö-
inni”.
Þýtt og þjappaö — im
Tvœr
myndir
Mynd þessi birtist nýlega i
„Oggendblad”, en þaö blaö
er gefið út i Suöur-Afriku.
Þarna má sjá hvernig af-
staöa stjórnvalda þar I landi
er túlkuö af inniendum,
bláum augum.
Fimleikamaöurinn til
vinstri á aö tákna kröfur
Sameinuöu Þjóöanna um
framtiö Namibiu.
Sá stolti og öruggi sem til
vinstri er, á aö sýna yfirvöld
I Suöur-Afriku, ekki sist eftir
aö Jóhannes Vorster kvaddi
forsætisráöherraembættiö
og tilkynnti um leiö aö kröfur
Sameinuöu Þjóöanna yröu
hunsaöar.
A hinni myndinni má hins
vegar sjá hvernig danskur
teiknari túlkaöi heimsókn
fjögurra þingmanna frá Suö-
ur-Afrlku, sem átti sér staö
fyrir skömmu.
Minnsta
dagblað
í heimi
Stærsta alþjóölega dag-
blaðasafniö i heiminum er I
Aachen i V-Þýskalandi. Þaö
er til húsa viö hliöina á
húsinu þar sem Reuter stofn-
aöi fréttastofu sina árib 1849.
SafniÖ var stofnað 1885 og
geymir nú yfir 110.000
sýningagripi. Þar á meðal
eru þau blöð sem talin eru
stærst og minnst allra dag-
blaða sem gefin hafa veriö
út. Stærst er blaðiö Constell-
ation, gefiö út 4. júli 1859 i
New York, en minnst er
Diario de Roma, gefiö út 28.
febrúar 1829. Þaö er 12.7x6.8
sm aö stærö.