Þjóðviljinn - 02.03.1979, Blaðsíða 7

Föstudagur 2. mars 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Ríkjandi stefna í íslenskum efnahagsmálum þýðir
að íslenskt efnahags- og félagsmálakerfi verður í
framtíðinni ennþá ólíkara en það nú er
þeim samfélögum, sem einkum laða til sín ungt
fólk frá landinu.
(iisli
(iunnarsson
Samnorræni vinnu-
málasamningurinn og
íslendingar erlendis
1 Þjv. 14. febr. sl. var at-
hyglisvert vibtal viö deildar-
stjóra viö útlendingaeftirlitiö I
Reykjavik um rétt Noröur-
landabúa til atvinnu á Islandi og
um rétt Islendinga til atvinnu á
Noröurlöndum. Viötaliö sýnir
mjög greinilega þá þekkingu og
þau viöhorf sem einkenna al-
mennt starf útlendingaeftirlits-
ins, meö öörum oröum: Van-
þekking og hleypidómar yfir-
gnæfa. Þjv. þurfti þegar daginn
eftir aö koma meö leiöréttingar
en þó duga þær nær engan veg-
inn til eins og vikiö veröur aö
hér á eftir.
Nokkur gullkorn
deildarstjórans.
Ég tel ekki ástæöu aö fara
ýtarlega i saumana á ummæl-
um viömælanda Þjv. (Karls Jó-
hannssonar). Þó verö ég um-
ræöunnar vegna aö geta þeirrar
röngu fullyröingar hans, sem
Þjv. leiörétti, aö „enginn
Noröurlandasamningur um
vinnumarkaö hafi veriö gerö-
ur”. (Allar tilvitnanir i viötaliö
eru aö sjálfsögöu meö oröalagi
blaöamanns Þjv., en ég treysti
þvi aö ummæli deildarstjórans
hafi veriö efnislega rétt fram
sett).
Einnig er rétt aö birta hér
ummæli Karls um réttlætingu á
þvi aö ekki er frjáls vinnumark-
aöur fyrir Noröurlandabúa á ls-
landi, þvi aö ummælin eru
dæmigerö fyrir þá fordóma og
vanþekkingu sem hafa orsakaö
aö islensk stjórnarvöld hafa
ekki staöfest samnorræna
vinnumálasamninginn. „Karl
sagöi einnig aö lltil þjóö sem viö
gæti naumlega tekiö viö þvf flóöi
sem gæti streymt hingaö frá at-
vinnulausum Noröurlöndum.”
En siöan heldur deildarstjórinn
áfram meö rökfestu embættis-
mannsins: ,,.. nokkur þúsund
Islendinga væru i Danmörku
þótt þar riki atvinnuleysi og
fengju jafnvel atvinnuleysis-
styrki”. Siöar kom fram i viö-
talinu aö núverandi atvinnu-
leysi á Noröurlöndum heföi ekki
aukiö straum Noröurlandabúa
til Islands „enda er ekki fýsilegt
fyrir t.d. Dana aö fara i vinnu
hingaö ef hann fær mun hærri
atvinnuleysisstyrk i landi sinu”.
Leiörétting leiðrétt
I leiöréttingu Þjv. á viötalinu
15. 2.sl. er þess getiö aö vegna
sérstakrar löggjafar i Dan-
mörku hafa Islendingar þar i
landi nákvæmlega sama rétt á
atvinnumarkaönum og Danir
hafa. En siöan er sagt „aö Is-
lendingar þurfa atvinnuleyfi i
Sviþjóö, Noregi og Finnlandi...
Þegar Islendingar þyrptust til
Sviþjóöar fyrir nokkrum árum,
var þaö i samráöi viö viökom-
andi verkalýösfélög I þvi landi”.
Ég þekki ekki nógu mikiö til
Noregs og Finnlands til aö segja
til um réttmæti þessarar .skýr-
ingar fyrir þessi lönd, en viö-
vikjandi Sviþjóö er hún alls ekki
rétt. Þar i landi þurfa Islend-
ingar ekkiaö sækja um sérstakt
atvinnuleyfi. Meirihluti Islend-
inganna sem flutti þangaö 1968-
1970 fór ekki á vegum verka-
lýösfélaga og i þeirri nýju
bylgju Islendinga sem flutt hafa
til Svlþjóöar frá 1975 hefur varla
nokkur haft samráö viö verka-
lýösfélög viö flutninginn.
Atvinnuréttindi eru fé-
lagsleg réttindi.
Aöalástæöan til þess aö Is-
lendingar þurfa almenntekki aö
sækja um atvinnuleyfi i Sviþjóö
felst i samnorræna samningn-
um um félagslegt öryggi og sem
islensk yfirvöld hafa undirritaö.
Skv. þessum samningi hafa Is-
lendingar búsettir I Sviþjóö
sömu félagsleg réttindi og Svi-
ar. (Noröurlandabúar búsettir á
íslandi eiga og aö hafa þar sömu
félagsleg réttindi og Islend-
ingar, en þvi miöur reyna
stundum einstök sjúkrasamlög
á Islandi aö sniöganga þennan
samningi og er þaö i samræmi
viö allan annan lágkúruhátt
Islendinga i umgengni viö aöra
Noröurlandabúa.)
Meöal gagnkvæmra félags-
legra réttinda eru atvinnuleys-
isbætur. (Þetta viröist koma
starfsmanni útlendingaeftirlits-
ins kynlega fyrir sjónir!)
Þannig er hægt aö skylda is-
lensk yfirvöld til aö veita at-
vinnulausum Noröurlandabúa
alls kyns nauösynlega félags-
lega aöstoö en hins vegar ekki
atvinnu!
Frá sjónarmiöi nútima vel-
feröarrikis eins og Sviþjóöar er
ekki hægt aö aöskilja vinnu-
markaö og félagsleg réttindi.
Þess vegna merkja félagsleg
réttindi í Svlþjóö ekki aöeins
rétt til atvinnubóta heldur einn-
ig til atvinnu.
Fleiri ástæöur en Félags-
málasamningurinn valda þvi aö
lslendingar þurfa almennt ekki
aö sækja um atvinnuleyfi i Svi-
þjóö og eru þær einkum tvær. 1)
Afnám vegabréfaskyldu milli
Noröurlanda. 2) Samningur
samnorrænn um lögheimili frá
1969 en skv. honum veröur
Noröurlandabúi aö eiga lög-
heimili á þvi Noröurlandanna
sem hann er búsettur i án tillits
til rikisfangsins og án tillits til
þess hvort hann er búsettur i
dvalarlandinu vegna starfs eöa
náms. Þessi samningur, sem Is-
land hefur undirritaö, grund-
vallast á samnorræna vinnu-
málasamningnum, sem Island
hefur ekki undirritaö!
Ein af mörgum afleiöingum
samnorræna lögheimilissamn-
ingsins er aö fjölgun islenskra
rikisborgara á hinum Noröur-
löndunum er talsvert meiri en
niöurstööur þjóöskrár gefa til
kynna, einkum þó siöustu 3—4
árin eftir aö Islendingar fóru aö
flytja aftur I stórum stfl til Dan-
merkur og Sviþjóöar. Agiskun
min er aö ekki minna en 3%, ef
til vill allt aö 5%, islenskra
rikisborgara eigi nú lögheimili
erlendis. Þetta hlutfall stækkar
mjög ört án þess aö nokkur yfir-
völd á tslandi viröist gerá sér
grein fyrir þróuninni.
En þaö er vissulega hægt i
Sviþjóö aö útiloka tslendinga
frá ákveönum störfum ef vilji er
fyrir hendi. Hér er um aö ræöa
eftirsótt störf sem krefjast
góörar menntunar. Sjaldgæft er
aö þessum möguleika sé beitt.
En mér skilst aö „frændur vor-
ir” Norömenn séu ófeimnir viö
aö gera slikt.
Samnorrænu samning-
arnir tveir frá 1956
Ég held aö telja megi þaö lög-
leysu aö Islendingar hafa ekki
staöfest samnorræna vinnu-
málasamninginn. Þegar hefur
veriösýnt fram á aö Islendingar
hafa staöfest annan samnor-
rænan samning (þ.e. um lög-
heimili) sem byggöist á vinnu-
málasamningnum. En hér
skiptir þó meira máli tengslin
viö félagsmálasamninginn.
Samnorrænu vinnu- og félags-
málasamningarnir komu til um
svipaö leyti (1956) og voru upp-
haflega hugsaöir sem náskyld
fyrirbæri eöa tvær hliöar á
sömu mynt. Islensk yfirvöld
staöfestu samt aöeins annan
samninginn og vil ég véfengja
aö þau hafi haft rétt á þvi sam-
kvæmt skuldbindingum félags-
málasamningsins. (Þaö er eins
og mig minni aö aöalástæöa
þess aö vinnumálasamningur-
inn var ekki staöfestur hafi
veriö ótti vissra sérhæföra
starfshópa viö aö danskir
starfsfélagar kynnu aö streyma
til landsins. Þá voru kjörin
nefnilega betri á Islandi. En siö-
an hefur dæmiö snúist viö eins
og kunnugt er.)
I formála félagsmálasamn-
ingsins segir eftirfarandi:
„Rikisstjórnir Islands, Dan-
merkur, Finnlands, Noregs og
Sviþjóöar, sem eru þeirrar
skoöunar, aö rikisborgarar sér-
hvers samningsrikis eigi i ööru
samningsrfki aö njóta i megin-
atriöum jafnréttis viö þess rikis
borgara, aö þvi er varöar lög-
gjöf um félagslegt öryggi, vilja
aö þetta jafnrétti taki tii allra
þátta féiagslegs öryggis...".
(Leturbreyting min.)
1 1. grein samningsins er tak-
markiö útlistaö betur. 1 14. og
15. greinum er m.a. sagt frá
sameiginlegum réttindum i at-
vinnuley sistryggingum. 33.
greinin hljóöar svo: „Samn-
ingur þessi leggur engar hömlur
á rétt samningsrikis til þess aö
setja almenn ákvæöi um rétt út-
lendinga til dvalar i hlutaöeig-
andi riki. Slik ákvæöi mega þó
ekki gera mögulegt aö snið-
ganga samning þennan.”
(Leturbr. min.)
Sem sagt: Vanrækslusynd is-
lenskra stjórnvalda aö staöfesta
samnorræna vinnumálasamn-
inginn er aö dómi minum verri
en siöleysi. Hún er lika lögleysa.
Um brottflutning
fólks frá Islandi
Hinn mikli brottflutningur Is-
lendinga af landinu undanfarinn
áratug hefur vakiö minni at-
hygli en æskilegt er. A meö-
fylgjandi töflu má sjá tölu brott-
fluttra umfram aöflutta frá 1871
til 1977.
Fyrsta timabiliö (1871-1915)
einkenndist af Amerikuferöum.
Menn fóru þá frá Islandi skv.
eigin mati fyrir fullt og allt.
Seinasta timabiliö (1968-1977) er
aö visu ennþá nokkuö um
Amerikuferöir, en þó er hér á
flestum sviöum um allt aöra
tegund af brottflutningi aö
ræöa. I fyrsta lagi fór (ferf
meirihlutinn til Noröurlanda,
einkum Sviþjóöar og Danmerk-
ur. I ööru lagi telja flestir brott-
flutninginn aöeins vera tima-
bundiö fyrirbæri, sumir voru
raunar neyddir til þess aö skrá-
setja hann vegna samnorræna
lögheimilissamningsins, og viö-
halda þvi islensku rikisfangi i
lengstu lög.
Einnig má sjá aö brottflutn-
ingurinn stöövaöist i tiö vinstri
stjórnarinnar 1971-1974 og fluttu
þá fleiri til landsins en fluttu út.
En samt voru „endurheimturn-
ar” frá brottflutningnum mikla
árin á undan lélegar.
Nýjasti /, landflóttinn"
Brottflutningurinn frá og meö
1975 hefur vakiö furöulitla at-
hygli. Ekki er hægt aö útskýra
hann með atvinnuleysi eins og
brottflutninginn 1968-1970. Hér
er um áhrif frá beinni kjara-
rýrnun aö ræöa en meira máli
skiptir þó hve illa islenskt þjóö-
félag býr aö ungu fólki i hús-
næöis- og menntamálum sam-
hliöa vaxandi þekkingu fólksins
á aöstæöum erlendis. Bætt
launakjör, skv. mælistiku auk-
innar einkaneyslu almennt,
munu þvi ekki stööva þennan
„landflótta”aöráöi heldur fyrst
og fremst stóraukiö átak i fé-
lags- og húsnæöismálum, þ.e.
aukin samneysla. En rikjandi
stefna i Islenskum efnahags-
málum i dag gerir hins vegar
ráö fyrir minnkandi hlutdeild
opinbera geirans i þjóöartekj-
unum, sem þýöir að islenskt
efnahags- og félagsmálakerfi
veröur i framtiöinni ennþá ólik-
ara en nú er þeim samfélögum
sem einkum laöa til sin ungt fólk
frá landinu.
Lokaorö
Hvaö sem liöur félagslegum,
menningarlegum og efna-
hagslegum afleiöingum Noröur-
landaferða Islendinga undan-
farinn áratug er einn hlutur
ljós: Eins og sakir standa njóta
margar þúsundir islenskra
rikisborgara góös af sam-
norræna vinnumálasamn-
ingnum samtimis þvi sem
stjórnarvöld i fööurlandinu
óviröa þennan samning i oröi og
I lagkúru sinni og hleypi-
dómum láta Island vera hér
ölmusuaðila.
Lundi 23. febrúar 1979
Gisli Gunnafsson
Timabil Brottfluttir frá tslandi umfram aöflutta Alls Aðmeðal- tali ár hvert
1R71-1Q15 15045 334
1916-1967 .. 1815 35
1QRR-1Q77 5347 535
1QfiR-1970 3278 1092
1971-1974 - 282 — 71
1 Q7fi-1Q77 ;-84

Ath.: 1971-1974 voru aðfluttir fleiri en brottfluttir.
Mig grunar að 1978 hafi flutt allmargir frá tslandi, e.t.v. nálægt
1000 brottfluttir umfram aðflutta.
Rafveitustjórarnir dæmdir
fyrir fjárdrátt og brot í opinberu starfi
Tregir
Bandariska hcrliðiö á
Keflavlkurflugvelli fiytur að
mestu inn bandariskar land-
búnaöarvörur til eigin nota,
að undanteknum ferskum
mjólkurvörum, sem það
kaupir hér.
Fulltrúar Markaösnefndar
iandbúnaöarins hafa átt
viöræöur viö forráöamenn
á átíð
hersins, varnarmáladeild og
utanrikssráöherra um aukna
sölu á búvörum en sú
viðleitni hefur engan
árangur boriö.
Ekki er óeölilegt aö herinn
ætti viðskipti viö Islendinga i
mun meira mæli á þessu
sviöi. Mun nefndin áfram ala
á þessu máli.
—mhg.
t fyrra voru rafveitustjór-
arnir i Njarðvik og Grinda-
vik ákærðir fyrir fjárdrátt og
brot I opinberu starfi.
A föstudag var kveöinn
upp yfir þeim dómur i bæjar-
þingi Keflavikur og voru þeir
báöir fundnir sekir. Helgi H.
Hjartarson rafveitustjóri 1
Grindavik var dæmdur I 4
mánaöa fangelsi og Jóhann
Lindal Jóhannsson rafveitu-
stjóriiNjarðvik var dæmdur
i þriggja mánaöa fangelsi,
skilorðsbundiö i 5 ár. Einnig
var þeim gert að greiöa allan
málskostnaö, sem nam um
hálfri miljón króna.
Sannað þótti aö rafveitu-
stjórarnir heföu útbúiö
falska reikninga hvor á ann-
ars rafveitu og hafi andvirði
þeirra runniö i eigin vasa.
Siguröur Hallur Stefánsson
héraösdómari kvaö upp
dóminn.
—eös