Þjóðviljinn - 25.03.1979, Qupperneq 7

Sunnudagur 25. mars 1979. ÞJÓDVILJINN — SIÐA 7
mannvirki Evrópu
i ráöi er að reisa stærsta
iðnaðarmannvirki Evrópu
í Gorleben austan Hann-
over í Vestur-Þýskalandi. -
Þar mun úrgangur frá
k jarnorkuverum verða
tekinn til frekari vinnslu
og endanlegrar geymslu.
Þegar eru hafnar tilrauna-
boranir og hafa fimmtán hundruö
varömenn veriö kallaöir til aö
bægja mótmælafólki frá. Enda
mun aöstandendum þessa óska-
barns kjarnorkuiönaöarins vera
mikiö i mun þvi áætlaöur
kostnaöur viö verkiö er um 2500
miljaröar islenskra króna. Ekki
eru allir á eitt sáttir um afleiö-
ingar þessara tilraunaborana.
Andvigismenn nýtingar kjarn-
orku telja aö meö þeim sé
bygging hafin, enda hefur rikis-
stjórnin keypt allt þaö land sem á
þarf aö halda og um margra ára
skeiö hefur ekki veriö rætt um
aöra valkosti.
Ákvarðanir
teknar síðar
Rikisstjórnin heldur þvi fram
aö hér sé aöeins veriö aö rann-
saka jaröveginn og aö þing Niöur-
saxa muni taka ákvöröun um
hvort lengra skuli haldiö meö
vorinu.
Ætlunin er aö vinna úran og
plútoníum úr úrgangi frá kjarn-
orkuverum og nýta á ný.
Úrgangnum veröur svo komiö
fyrir 200 metrum undir yfirboröi
jaröar. En þaö er bráöeitraö og
mjög geislavirkt. Gorleben er
austast i Vestur-býskalandi og
nærri landamærum Austur-
Þýskalands. Staöur er valinn meö
þaö i huga aö þar eru saltlög i
jöröu og þykir jaröfræöingum þau
hentug hvíla fyrir kjarnorku-
úrgang. Þá er þetta landssvæöi
strjálbýlt á Vesturþýskan mæli-
kvaröa.
Mannvirkin munu veröa risa-
stór og allt aö 60 metra há.
Umhverfisverndarmenn um allt
Þýskaland óttast þó meir þaö sem
fram á aö fara þar innan veggja.
Má minna á aö nýveriö lét
Alþýöusambandiö Vesturþýska i
ljósi aö réttast væri aö láta alla
frekari vinnslu á margnefndum
úrgangi eiga sig og grafa hann
heldur eins og hann kemur fyrir
niöur genginn af kjarnorku-
verunum, þannig sé hann hættu-
minnstur.
Leynimakk
Grátbroslegt kann aö þykja aö
þyngstu gagnrýnina og þá sem
byggö er á mestri þekkingu, kall-
aöi fylkisstjórn Niöursaxlands
yfir sig upp á eigin spýtur meö þvi
aö kveöja til hóp gagnrýninna
sérfræöinga og fá þá til aö gera
úttekt á fyrirhugaöri starfsemi
vinnslustöövarinnar. Hæfa þótti
aö banna birtingu á niöurstööum
þessarar athugunar, visinda-
mönnunum til sárrar gremju.
1 gagblaöinu Frankfurter
Rundschau má lesa, aö skýrslan
sem aldrei birtist leiöi i ljós aö
stórslys i Gorleben gæti valdiö
háska um stóran hluta Evrópu. I
versta tilviki yröi aö flytja fólk oe
! ÞRÝSTIHÓP AR
■ Útvarpsmöstrin á Vatnsenda-
I hæð eru nú orðin hálfrar aldar
" gömul. Ef til þess kæmi aö ein-
I hver lægöin yrði svolitiö krapp-
I ari og betur staðsett er allt sem
J bendir til að þessi gömlu möstur
| myndu falla. Þá yröu dálitil læti
■ i þjóðfélaginu og kannski
I myndu einhverjir lenda i
a hrakningum vegna þess aö stór
■ þáttur I öryggiskerfi lands-
' manna yrði óvirkur um tima.
En af hverju eru möstrin
1 svona gömul og fúin? Þeirri
■ spurningu er útilokað aö svara
| rétt frekar en öörum spurning-
■ um um orsakir og afleiöingar
■ aöskiljanlegra þátta rikis-
2 rekstursins.
■ Þaö væri þó skemmtilegt aö
I stinga upp á þeirri ástæöu I
' þessu tilfelli, aö útvarpsstjórar
| Islendinga hafi verið menn hug-
■ visinda fremur en reksturs.
I Þeir hafi veriö siömenntaöir
■ menn, prúöir i framkomu og
■ staöiö á gömlum merg I menn-
® ingu þjóöarinnar. Aö þeir hafi
I" skólast áöur en hugtakiö þrýsti-
hópur varö til.
■ Þaö þarf nefnilega þrýstihóp
I til þess aö fá ný möstur. Og það
■ þarf skynlausan þrýstihóp til aö
I fá fram nánast hvaö sem er.
Þanra er komið að kjarna
] þeirrar geröar þjóöfélags sem
I viö búum i. Þeir þrýstihópar
■ sem sterkastir eru, ganga til
| verks af isköldu raunsæi. Þeir
■ fara yfirleitt ekki gegnum
I framdyr stofnana, heldur vinna
[ eftir fyrirgreiösluleiöum stjórn-
I málanna. Þessi tegund þrýsti-
I hópa eru áhrifamestir um
[ heildarrekstur þjóöfélagsins.
| Og þarna kemst hvorki að
■ venjuleg skynsemi né heldur
I_________________________________
framsýni á eigin hag. Að ná til
sin fjármagninu er takmark út-
af fyrir sig og þaö skiptir ekki
máli hverjar afleiöingarnar
veröa.
Þaö er vegna þessara þrýsti-
hópa aö þjóöfélagið hefur
sveigst frá þvi aö vera reist á
undirstööuatvinnuvegum sem
afla gjaldeyris og I þjónustu-
samfélag sem i stöðugt rikari
mæli byggir á óaröbærri fjár-
festingu. Þeir aöilar á peninga-
markaöi sem leiöa þessa þróun
eru ekki vandir aö meðulunum.
Aö gera bandalag viö sjálfan
fjandann stendur alltaf til boöa.
Veröbólgan er bandamaöur.
Náttúruhamfarir eru banda-
maöur. Eöli bandamanns skipt-
ir ekki máli, heldur sá einhliða
árangur sem næst i þeirri viö-
leitni aö ná út úr samfélaginu
einkagróöa. Og þessu fyrirbæri
hefur veriö gefiö nafniö
„frelsi”. Þar er á feröinni enda-
hnúturinn á þvi að snúa faðir-
vorinu upp á skrattann.
En ef þessar staöreyndir væru
þær einu sem hyggja þyrfti aö
væri málið einfalt.
1 tengslum viö þessa þróun
hefur fariö fram nýtt þjóöar-
uppeldi. Þaö hefur gerst aö
meginhluti almennings hefur
tileinkað sér sjónarmiö
„höföingjanna”.
Þetta er raunar leyndarmál
og þaö er ljótt aö blaðra meö
leyndarmál. Hins vegar má
telja fram ýmsar staöreyndir úr
þessu þjóðaruppeldi. Ef menn
setjast niður og hugs^þá kemulv
i ljós að þræöir flestra hluta
liggja aö einhverju leyti til
„hins opinbera”.
Stærsti þáttur I feröalagi pen-
inganna hefur lengst af legið
milli verkafólks og atvinnurek-
enda. Kjarasamningar þessara
aöila eru nú raunar úr sögunni.
„Hið opinbera” verður alltaf aö
koma til skjalanna. Þessar nýju
aöferöir hafa orðið til þess að
réttindi verkafólks veröa minni
og kjarasamningar halda ekki.
Þetta er ekki vegna afskipta
„hins opinbera” heldur af þvi
hvernig þau afskipti eru. Hinir
svokölluöu atvinnurekendur og
peningamenn standa nefnilega
alltaf meö pálmann I höndun-
um. „Hiöopinbera” hefur séö til
þess aö þeir fá grðöann þegar
vel gengur, en „hið opinbera”
Hrafn
Sœmundsson
skrifar
tekur á sig tapiö og veltir þvl yf-
ir á verkafólkið þegar illa geng-
ur.
Verkalýöshreyfingin hefur
látiö sér þetta nokkuö vel lynda
og viö vissar aöstæöur hefur hún
fengið gúmmltékka sem hún
hefur glaöst yfir eins og barn en
ekki skilið upp eöa niöur þegar
kom aö skuldadögunum.
En innan verkalýös-
hreyfingarinnar eru einnig ótal
þrýstihópar. Um eöli þeirra
mætti skrifa langt mál, þvi
þarna eru á ferðinni bekkjar-
deildir I hinu nýja þjóöarupp-
eldi sem eru vissulega forvitni-
legt rannsóknarefni.
Tilraun til þessarar skil-
greiningar veröur þó ekki gerö
hér, heldur drepið á þaö hugar-
far sem aö baki liggur og þá
heildarútkomu sem orðiö hefur
af þessu uppeldi.
Þaö er nefnilega ekki ýkja-
mikill eölismunur á hinum
aöskiljanlegu þrýstihópum
launafólks og þeim þrýstihópum
sem peningamennirnir standa
að. Munurinn er helst sá aö
einingar peningamannanna eru
yfirleitt minni.
Aö baki liggur sama hugar-
fariö, afleiöing þjóðaruppeldis-
ins undanfarinna áratuga. Þaö
er „ég” sem er númer eitt og
„ég” vinn ekki innan ramma
neinnar heildarmyndar. Og sá
er einnig eölismunur á þessu aö
smáfuglarnir hafa abeins einn
kassa aö gramsa i. Það er að
sjálfsögöu rikiskassinn sem
hér um ræöir. Þar endar
kröfugerðin.
Aurarnir I þessum kassa eru
að stærsta hluta fengnir hjá
Búist er við að landslagið við Gor-
leben muni taka á sig mynd svip-
aða þessu. Saltlögunum úr iðrum
jarðar veröur hrúgaö upp til aö
rýma fyrir kjarnorkuúrgangi.
öldum saman mun ekki spretta
stingandi strá á þessum
» hraukum.
fénaö af 40.000 ferkilómetra
svæöi.
Þaö er meö þetta i huga sem
umhverfisverndarfólk i Vestur-
Þýskalandi beinir nú athygli sinni
æ meir aö Gorleben. Þó svo ab
umhverfisverndarhreyfingin af-
neiti beitingu valds i þágu mál-
staðarins, hefur nú 1500 manna
her veriö kvaddur að borhol-
unum.
þb/ Heimild:
Dagens Nyheter.

þeim aöilum sem aö honum
sækja. 1 þennan kassa fer sára-
lítið af þeim gróöa sem verður
þegar vel gengur hjá rlkiskap-
italistunum. Þaö er þessvegna
fyrst og fremst slagur i eigin
eldhúsi sem þarna fer fram.
Þessar staðreyndir eru dálítið
grátlegar. Þær sýna fram á það
aö launþegar hafa enga yfirsýn
og taka raunar fullan þátt i
hrunadansinum.
Hvernig sem aðferöirnar eru vit
að ná sinu fram, þá er eðli
kröfunnar alltaf þaö sama.
Kröfurnar i kassann eru auövit-
að ólikar og I sumum tilfellum
fær ein krafan meiri samúö en
önnur. En eðli þeirra allra er
eins. „Ég” verö að fá mitt úr
kassanum. Hvort kassinn er
tómur eöa fullur skiptir ekki
máli. Og þaö fýlgja aldrei
ábendingar um fjáröflun i staö-
inn.
Þó er þessi marghrjáöi kassi
ekkert annað en kassinn okkar.
Þaö væri þessvegna rökrétt aö i
þessu húshaldi væri hugað aö
debet og kredit eins og verbur
að gera i venjulegum heimilis-
rekstri. Ef allir litlu þrýsti-
hóparnir færu nú aö hugsa og
fengju sér heildarforustu sem
liti upp yfir flatneskjuna, þá
kæmi auðvitað i ljós aö þaö er
mörg matarholan til aö ganga i
og hækka þannig I kassanum
okkar.
Til þess þarf hinsvegar aö
koma til annaö hugarfar en það
sem skapast hefur undanfarin
ár meðal almennings. A þvl eru
þó litlar likur. Eitt stykki
þjóöargjaldþrot virðist ekki
nægja i þessari kennslu. Og eng-
um dettur I hug aö þetta er varla
nema pappirsgjaldþrot. Allir
þrýstihóparnir eru svo upptekn-
ir af sinu aö þeim sést yfir þaö
aö þjóðarframleiðslan er gifur-
leg. Þaö þarf aðeins aö koma
svolitilli reglu á hlutina og ná i
peningana þar sem þeir eru. Til
þess þarf meiri yfirsýn og póli-
tiskt hugrekki sem ekki viröist
vera fyrir hendi.
I
■
I
■
I
■
I
■
r.
I
■
I
■
I
■
i
i
■
I
■
I
i
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
i
■
I
i
■
I
■
Jl