Þjóðviljinn - 06.05.1979, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJOÐVILJINN Sunnudagur 6. mal 1979.
UOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
tJtgefandi: tltgáfufélag ÞjóBviljans
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Umsjónarma&ur Sunnudagsblaós: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóósson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphé&insson
Afgreiðslustjóri: Filip W. Franksson
Blaóamenn: Alfhei6ur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón
Friöriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór
Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Halldór Gu6mundsson. fþróttafréttamaöur:
Ingólfur Hannesson. Þingfréttamaöur: Siguröur G. Tómasson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Utlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Gu&björnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigrtöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson.
Skrifstofa: Gu6rún Guövaröardóttir, Jón Asgeir Sigurösson.
Afgrei&sla: Gu&mundur Steinsson, Hermann P. Jónasson, Kristfn Pét-
ursdóttir.
Sfmavarsla: ölöf Halldórsdóttir, Sigrföur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Gu&mundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Sf&umúla 6, Reykjavfk, sfml 8 1313.
Prentun: Blaöaprent hf.
Dýrmæt réttindi i
„félagpmálapakkanum ”
• Þrátt fyrir eftirrekstur hefur gengið hægt á Alþingi
að afgreiða þær félagslegu réttindabætur sem ríkis-
stjórnin hét í desember sl. og gengið hafa undir nafninu
„félagsmálapakkinn ". Þó er nú svo komið að heita má
að búiðsé aðtaka utan af honum að f ullu og innihaldið sé
að mestu komið í lög og reglugerðir.
• Eitt mikilsverðasta réttindamálið er lengdur
uppsagnarfrestur og aukin réttindi í veikinda- og slysa-
tilfellum. Verkafólk sem unnið hefur í eitt ár hjá at-
vinnurekanda innan sömu starfsgreinar hefur nú eins
mánaðar uppsagnarfrest, en áður var þetta bundið þvi,
að unnið hefði verið í eitt ár hjá sama atvinnurekanda.
Nýmæli er, að þeir sem unnið hafa í þrjú ár hjá sama at-
vinnurekanda fá tveggja mánaða uppsagnarfrest, og
þeir sem unnið hafa samfellt í fimm ár hjá sama at-
vinnurekanda eiga rétt á þriggja mánaða uppsagnar-
fresti. Þessi nýmæli bæta mjög úr því algjöra réttleysi
sem verkafólk hefur búið við í þessum efnum, sem m.a.
hefur komið fram í því, að hægt hef ur verið að kippa af-
komugrundvellinum undan verkafólki, sem unnið hefur
tíu til tuttugu ár á sama stað, með fyrirvaraIítiIli upp-
sögn.
• Þá hef ur verið lögfestur réttur verkafólks til þriggja
mánaða dagvinnulauna í þeim tilfellum að slys verði í
vinnu eða á leið til og f rá vinnu, eða vegna atvinnusjúk-
dóma sem stafa af atvinnunni. Þetta er hrein viðbót við
gildandi rétt, en áður hafði verið samið í samningum um
f jögurra vikna sérstakan rétt. Þeir sem starfað hafa eitt
ár samfellt hjá sama atvinnurekanda eiga nú rétt á
óskertum launum í einn mánuð í veikinda- og slysatil-
fell.um en áður höfðu flest verkalýðsfélög samið um 14
daga óskert laun.Hafi verkafólk verið ráðið í þrjú ár hjá
sama atvinnurekanda, á það rétt á einum mánuði að auki
á daglaunum, og eftir 5 ára starf á það rétt á samtals
þriggja mánaða daglaunum. Þetta þýðir að verkafólk
getur átt rétt á allt að sex mánaða launum í veikinda- og
slysatilfellum í stað sex vikna hámarks áður.
• Þá er nú gert ráð fyrir allt að 18 mánaða ríkisábyrgð
á laun, verði fyrirtæki gjaldþrota, en reynslan sýnir að
þeir sex mánuðir sem fyrir voru nægðu ekki til þess að
fólk næði út peningum sínum við hin tíðu gjaldþrot ís-
lenskra atvinnurekenda, sem oft á tíðum skilja eftir sig
stórfelldar upphæðir í vangreiddum launum. Félags-
málaráðuneytið hefur og gefið út reglugerð um fulla
vexti af launakröfum í þrotabú fyrirtækja.
• Stór réttarbót hef ur átt sér stað í orlofsmálum. Nú er
reglugerð að sjá dagsins Ijós þar sem kveðið er á um að
Póstgíróstofan greiði viðkomandi fólki orlof, þó að um
vanskil sé að ræða há atvinnurekandanum. Þannig
greiðir hún höf uðstólinn strax, en vexti þegar innheimta
hefur farið fram. Þá hefur Póstgíróstofan fengið
heimild til þess að fara í bókhaldsgögn fyrirtækja til að
staðreyna orlofsgreiðslur. Loks er ríkisstjórnin búin að
samþykkja vaxtahækkun á orlofsfé úr5% i 11,5% og hef-
ur til athugunar að hækka vextina á því enn meir.
• Það er mikilvægt fyrir öryggi sjóða verkalýðs-
félaganna að nú hefur verið heimilað að taka beint lög-
tak án undanfarandi dóms eða sátta hjá atvinnurekanda
vegna vanskila á umsömdum greiðslum í sjúkra-,orlofs-
og stéttarsjóði verkalýðsféiaga, svo og iðgjaldagreiösl-
um í lífeyrissjóð. Þá er nú á lokastigi hjá Alþingi
f rumvarp um að næturvinna skuli hef jast að lokinni dag-
vinnu á föstudögum, en beðið er með að fella eftirvinnu
algjörlega niður þar til séð verður hvernig þessi breyting
kemur út í raun.
• Að lokum má geta þess, eins og Þjóðviljinn hefur
áður minnt á, að viðamikið frumvarp um aðbúnað,
hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum liggur nú hjá
ríkisstjórninni, en endurbót á því sviði var eitt af
loforðum í „félagsmálapakkanum". í þessu frumvarpi
eru geysimiklar úrbætur um öryggi á vinnustöðum, svo
sem um ókeypis læknisþjónustu fyrir verkafólk á
tveggja ára fresti, öryggistrúnaðarmenn og öryggis-
nefndir, lágmarks hvíldartíma, vinnueftirlit ríkisins og
heimildtil vinnustöðvunar, skorti á öryggi á vinnustað.
• Þessar réttindabætur eru almennu verkafólki í
landinu mjög dýrmætar, enda hefur það búið við mest
félagslegt óöryggi ails vinnandi fólks. Þjóðviljanum
þykir ástæða til þess að minna á hlut Alþýðubandalags-
ins i gerð „félagsmálapakkans", en öll forvinnan að
honum fór fram í stofnunum flokksins, eins og fram
kom í viðtali við Eðvarð Sigurðsson í blaðinu 1. maí.—ekh
Úr almanakinu
Eitt þeirra orða, sem hvaö
oftast er nefnt nú um stundir,
bæði i ræðu og riti, er frelsi. Og
ekkert orö er meira misskilið,
meira misnotað, og af ýmsum
vitandivits. Frjálsþjóö, frjálsir
einstaklingar, frjáls blöð. Já,
vel á minnst, frjáls blöð. Ekki
má gleyma þeim. Okkur er
nefnilega sagt þaö sýnkt og heil-
agt að á Islandi séu gefin út tvö
„frjáls” dagblöð. Og hverjir
segja það? Jú, þessi blöð segja
það sjálf og hverjir ættu svo
sem aðvita þaö betur? Andstaö-
an er svo auðvitaö hin dagblöð-
in, þessu öfrjálsu.
Nú verö ég að játa það, aö
mér hefur alltaf gengið dálitið
erfiölega að greinaþarna á milli
þegar um er að ræöa Islensku
dagblöðin. Og blessuð „frjálsu”
blöðin gera fremur litið til þess
verandi eiganda þess og útgef-
anda, Vilhjálms Finsens.
1 stjörn Árvakurs sitja ýmsir
helstu liðsoddar Sjálfstæðis-
flokksins. beir móta að sjálf-
sögðu pólitlska stefnu blaðsins I
slnum anda. Ritstjórarnir,
Styrmir og Matthías, eru bara
óbreyttir hásetar á skútunni.
Vel má vera að þeim sé lofaö að
standa í þeirri meiningu að þeir
séu einskonar verkstjórar I sal-
arkynnum Morgunblaðsins, og
er það útlátalaus viðurkenning
en sennilega vel þegin. Hitt vita
allir, að ekki myndu þeir lengi
velgja ritstjörnarstóla Morgun-
blaðsins ef þeim dytti I hug að
beita blaðinu gegn Ihaldinu.
bað sem hér hefur verið rakiö
um Morgunblaðið og bjóövilj-
ann færir okkur heim sanninn
um aösérstök útgáfustjórn, sér-
ýmsir hverjir, bera þess þó ótví-
ræð merki, að vera skrifaöir af
áhugasömum stjórnarandstæð-
ingi. tJtgáfustjórnin getur tek-
ið sér I munn hið fom-
kveðna:„Sýn mér trú þina af
verkunum”, og látið þar við
sitja. Henni verður að ósk sinni.
Jónas Kristjánsson er yfir-
lýstur sjálfstæðismaður og fékk
meira að segja að sitja á þing-
flokksfundum þeirra. Kannski
Frjáls” blöð og
ófrjáls”
55
að hjálpa mér og öðrum til
skilnings á því, á hverju þessi
flokkun þeirra á blöðunum
byggist. bó þykist ég grilla I aö
þau telji að blað, sem stjórn-
málaflokkur gefi út, sé óumdeil-
anlega ófrjálst. Samkvæmt
þeirri kenningu er eitt blað þá
þegar úr leik. bað er Tíminn,
sem gefinn er út af Framsókn-
arflokknum og þvi háöur honum
I einu og öllu. Látum þaö gott
heita, en hvernig er háttað út-
gáfu hinna blaöanna, bjóðvilj-
ans, Morgunblaðsins, Visis og
Dagblaðsins? Hvaða rök liggja
tíl þess, að tvö af þeim teljist ó-
frjáls en tvö frjáls? bar brestur
mig skilning. Aö öllum þeirra
standa sérstök útgáfufélög. 1
þeim öllum tróna pólitiskir á-
hrifamenn. Eru blöð, sem þeir
gefa út, engu háð?
Nú skal ég játa það hrein-
skilnislega, að ég geri ráð fyrir
þvl að bjóðviljinn sé háður Al-
þýðubandalaginu enda þótt
hann sé ekki gefinn út af þvi.
bjoðviljinn er fátækt blað, efna-
minnsta blaðið á Islandi að Al-
þýðublaöinu e.t.v. undanteknu,
sem áhöld eru reyndar um hvort
lengur er þessa heirns eða ann-
ars. bjóðviljinn hefur að ylsu
náð umtalsverðum kaupenda-
fjölda og vaxandi. En hann lifir
fyrst og fremst á framlögum
fórnfúsra stuðningsmanna þvi
auglýsingatekjur hans eru af
eðlilegum, — og sumir telja á-
nægjulegum ástæðum — litlar,
miðað við önnur dagblöð. Auð-
vitað er bjóðviljinn háður þvl
fólki, sem styður hann og gerir
honum kleift aö koma út af þvi
það telur hann eiga erindi aö
rækja. Glati hann tiltrú þessa
fólks, gefist hann upp I barátt-
unni fyrir betra lifi þess f hörð-
um heimi, þá eru dagar hans
taldir, — og eiga að vera það.
Nei, bjóðviljinn er svo sannar-
lega ekki óháð blað I þeim skiln-
ingi, sem Dagblaöið og Visir
virðast leggja i það orð, raunar
án nokkurrar skýringar á for-
sendum sllks skilnings.
Morgunblaðiö er gefið út af
hlutafélaginu Arvakri, ekki
Sjálfstæðisflokknum. Samt sem
áöur hefur þaö verið höfuömál-
gagn ihaldsins allt frá þvi að
danskir kaupmenn settu á það
einskonar auglýsingarhafnbann
og hótuöu aö svelta það með
þeim hætti til bana I höndum bá-
stakt útgáfufélag tryggir það á
engan hátt að blað sé „frjálst”.
En hvernig er þaö þá með hin
dagblöðin, keppinautana á slð-
degismarkaðinum, Dagblaðið
og Visi? Jú, að þeim standa
einnig sérstök útgáfufélög. I
þeim fríðu hópum er að finna
allskonar sómafólk, en ansi er
ég smeykur um, aöþeir sem þar
eru mest áberandi séu eindregn-
ir og yfirlýstir sjálfstæðismenn.
Og skyldu ekki hjarðirnar i
heild bera nokkuö einn og sama
litinn? Halda menn virkilega að
þessi blöð séu ekki háð pólitlsk-
um sjónarmiðum útgefend-
anna?
Og hvað um ritstjórana? beir
eru auðvitað hlutlausir I flokks-
pólitlkinni, eða er það ekki?
Maður skyldi nú ætla að svo
væri þegar um er að ræða rit-
stjóra „frjálsra” og „óháðra”
blaða. Ritstjórar Visis hafa
lengstaf, — siðan hann gekk I
endumýjun llfdaganna, — verið
þeir borsteinn Pálsson og Ólaf-
ur Ragnarsson. Eru þeir
kannski utanflokka? ónei. Ég
veit ekki betur en þeir séu báðir
kembdir og þvegnir Sjálfstæðis-
menn, og þeir leiðrétta mig þá,
ef svo er ekki. borsteinn hefur
nú látið af ritstjórninni og er
orðinn innanbúðarmaður hjá
Vinnuveitendasambandinu.Segir
það kannski sína sögu um
pólitlska aftöðu mannsins.
Við starfi borsteins hjá Visi
hefur tekið Hörður nokkur
Einarsson, maður, sem ég
hygg aö mundi lita á það sem
hreina móðgun við sig væri
hann vændur um að vera ekki
Sjálfstæðismaður. Reyndin hef-
ur Uka orðið sú, að siðan Hörður
þessi Einarsson fékk loksins,
„eftir japl og jaml og fuður”
að gera sig gildandi á slðum
Vísis hafa leiðarar blaðsins ein-
kennst af einsýnni og hat-
rammari ihaldsáróðri en aö
jafnaði sést i Morgunblaðinu, —
og þarf töluvert til.
Ritstjórar Dgblaösins eru aft-
ur á móti þeir Jónas bændavin-
ur Kristjánsson og Haukur
Helgason sem telst raunar rit-
stjórnarfulltrúi en skrifar oft
leiðara. Velmávera, að Haukur
Helgason telji það fyrir neðan
virðingu sina aö vera opinber-
lega bendlaður við nokkurn
stjórnmálaflokk.Leiðarar hans.
Magnús H. Gíslason skrifar
hefurhann verið látinn sitja þar
úti í horni, kannski meira að
segja orðiðaö skrifa á hjánum á
sér, en varla hefði hann veriö
hafður þar innan veggja ef ör-
vænt hefði þótt um hið pólitlska
innræti.
Niðurstaða þessara hugleið-
inga er sú, að það sé blekking að
tala um „óháö” blað á Islandi.
Blööin eru alltaf einhverju og
einhverjum háð. Slagorð breyta
þar engu um.
Ég geri að visu ráð fyrir, að
þegar Visir og Dagblaðið aug-
lýsa sig sem „óháð” blöð þá eigi
þau við, að þau séu óháð stjórn-
málaflokkum. Slikt blað er auð-
vitað hugsanlegt að gefa út en
„frjálst” og „óháð” væri þar
samt sem áður ekki. bað væri
háð eigendum sinum og þeirra
sjónarmiðum, kaupendum,
auglýsendum. En jafnvel þótt
fallist væri á þann skilning sið-
degisblaðannaaðhvert það blað
væri frjálst, sem pólitíkusar
heföu ekki fingurna á, þá eru
þau, i þeim efnum, undir sömu
sökina seld og morgunblöðin. I
útgáfustjórnum þeirra sitja
flokkspólitiskir áhrifamenn.
Ritstjórar þeirra eru meðlimir i
stjórnmálaflokki. bessir menn
móta pólitíska stefnu blaðanna
að sjálfsögðu I sinum anda, eins
og dæmin sanna.
„Baráttan um brauðið” hefur
freistað síðdegisblaðanna til
þeirrar viðleitni að sigla undir
fölsku flaggi. Raunin er samt
sem áður sú, að i stað þess að I-
haldið átti áður aðeins eitt
Morgunblaö á það nú orðið þrjú.
MagnúsH. Gislason