Þjóðviljinn - 29.07.1979, Page 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN' Sunnudagur 29. júlf 1979.
STJÓRNMÁL A SUNNUDEGI
Heit svœði og köld
Kjartan Ólafsson
skrifar
Mismunurinn er sjö
mánaða verkamannslaun
Það kostar 8 sinnum meira a6 kynda með oliu á ísafiröi heldur en meö
hitaveitu i Reykjavík. Þennan mismun veröur aö jafna — segir Kjartan
ólafsson.
Bandarikjamarkaður-
inn dugar vart fyrir
oliunni
Rifjum fyrst upp nokkrar al-
mennar staöreyndir um oliumál-
in.
A siöasta ári fluttum við
íslendingar inn oliuvörur fyrir 28
miljarða króna. í ár er reiknað
með að við þurfum aö borga 74
miljarða fyrir innfluttar olluvör-
ur. Þessi hækkun nemur 46 mil-
jörðum króna. Til samanburöar
skal haft i huga, að á siðasta ári
fengum við 46,6 miljarða króna
fyrirallan Utflutning okkará fryst-
um fiski til Bandrikjanna, sem er
okkar langstærsti ótflutnings-
markaður. Meö öörum oröum: —
A árinu 1979 verðum viö
Islendingar að borga svo miklu
hærra verð fyrir oliuvörurnar
heldur en árið áður, aö hækkunin
ein nemur sömu upphæö og viö
fengum I fyrra fyrir allan okkar
fiskiitflutning til Bandarlkjanna.
Hvað halda menn svo að hefði
gerst i islenskum þjóðarbúskap,
ef oliuverðiö heföi nústaöið i stað,
en i stað þess hefði veröið á öllum
þeim fiski, sem fluttur er héðan
til Bandarikjanna hruniö niður
undir ekki neitt?
Heldur máske einhver, að við
heföum eftir sem áöur getað lifað
og leikið okkur eins og ekkert
hefði skeð? Svo er varla. Freð-
fiskmarkaðurinn i Bandarikjun-
um skilaði okkur á siðasta ári
milli 26 og 27% af öllum tekjum
okkar fyrir útfluttar vörur, en
samtals námu útflutningstekj-
urnar 176,3 miljöröum króna á
siðasta ári.
Nú er gert ráö fyrir aö viö þurf-
um aö borga 74 miljarða á ári
bara fyrir oliuvörurnar, og aö
þær gleypi a.m.k. um fjóröung
allra útflutningstekna okkar i ár.
Miðaö viö núverandi innkaups-
veröá oliu þurfum viöum þrisvar
sinnum fleiri fiska fyrir hveit
tonn af ollu en á sibasta ári.
Fyrir oliukreppuna fyrri, sem
hófst siðla árs 1973, þá þurftum
við Islendingar aö borga innan
við 10% útflutningsteknanna fyrir
oliuvörur. A árunum 1974 og 1975
fór þetta hlutfall upp undir 20%,
en var komið niður I 12,3% á ný á
slöasta ári. Nú er reiknað meö að
ollureikningurinn muni gleypa 25
— 30% af útflutningstekjunum I
ár og á næsta ári, enda eru við-
skiptakjör okkar nú orðin nær 15%
lakari en þau voru á sföasta ári.
Það þarf þvi engan aö undra
þótt rlkisstjórnin hafi talið óhjá-
kvæmilegt að gripa til sérstakra
ráöstafana vegna olíumálanna
eins og nú hefur veriö gert, þótt
að sjálfsögðu megi lengi um það
deila hvernig þeim ráöstöfunum
ætti að haga.
Ráðstafanir
rikisstjórnar
I staö tillagna Alþýöubanda-
lagsins sem ekki er rúm til aö
rifja upp hér um stórfelldar
niöurgreiðslur á ollu og tekjuöfl-
un I þvi sambandi, varð niöur-
staöan hjá rikisstjórninni sú að
hækka gasolfuliterinn nú úr kr.
103,- i kr. 137,- og væntanlega mun
hann hækka i kr. 155,- þann 1. okt.
n.k., og verða þá i fullu samræmi
við innkaupsverð erlendis. Jafn-
framt var ákveðiö að hækka oliu-
gjald til fiskiskipa úr 7% i 15%,
enþóþannigaðþaraf komi 3% til
skipta til sjómanna samkvæmt
sérstakri kröfu Alþýðubanda-
lagsins. Þá hefur rikisstjórnin
einnig lýst þvi yfir, aö sú hækkun
sem núhefur siöast orðiöáoliu til
hitunar íbúðarhúsnæðis verði aö
fullu bætt.
Ekki kemur til greina að láta
útgerðina og þann hluta þjóð-
félagsþegnanna, sem kyndir hý-
býlisin meðolíu, bera hinar nýju
olíuverðhækkanir ofan á aðrar
fyrri bótalaust.Afleiðingum oliu-
verðhækkananna verður að jafna
niður á þjóöfélagsheildina, og það
er krafa Alþýðubandalagsins að
þaö veröi gert með þeim hætti, að
þeim sem við kröppust kjör búa
verði hlift, en hinir sem betur
mega axli hver sinn skammt og
þeir mest sem næst allsnægta-
borðinu sitja.
Ljóst er aö hækkun oliugjalds-
ins tíl útgeröarinnar mun þrengja
að fiskiðnaðinum i landinu og
þrýsta á um hraðara gengissig.
Afleiðingar þess verða allveru-
legar verðhækkanir á innfluttum
vörum. Með efnahagslögunum,
sem samþykkt voru á Alþingi i
vor, var hins vegar kveðið á um
aö verðbætur á laun skerðist
sjálfkrafa vegna versnandi við-
skiptakjara og mun það lagaá-
kvæði aö sjálfsögöu segja alvar-
lega tii sin við útreikning verð-
bóta á laun siöar á þessu ári og i
framtiðinni, nema viðskiptakjör
batni á ný. Og vegna þess að i
efnahagslögunum var ákveðið aö
miða hreyfingu viðskiptakjar-
anna á hverjum tíma út frá
meðaltali ársins 1978, þegar við-
skiptakjörin voru einna best, þá
skerðast kjörin um nær 3% meira
en veriö hefði, ef reiknað væri út
frá viðskiptakjaragrundvellinum
einsoghann var siöasta hálfa ár-
ið áöur en efnahagslögin voru
sett.
Þaö mun þvl vanta allmikið á,
aö verkafólk fái að fullu bættar
þær veröhækkanir, sem gengið
hafa yfir aö undanförnu og sem
framundan eru.
Ekkert svigrúm fyrir
brask og bruðl
Aúðvitaö væri fjarstæða að
krefjast þess, að allt launafóik
héldi óskertum kjörum, þegar
þjóðarbúiö veröur fyrir sliku á-
falli, sem ollukreppan er. Hins
ber aö krefjast, aö þeim sem
lægst hafa launin veröi hlift og að
álögunum, sem óhjákvæmilegt er
að leggja á, verði jafnað niöur i
anda þeirrar jafnaðarstefnu, sem
ein getur reist mynd rikist-
stjórnarinnar úr þeirri þoku mála-
miðlana, sem sú mynd er nú hulin
i.
Við núverandi aöstæður er ekk-
ert svigrúm í islensku þjóðfélagi
fyrir afætulýö, ekkert svigrúm
fyrir brask og bruöl og margvis-
lega þjóöfélagslega sóun, ekkert
svigrúm fyrir óhæfilega auðsöfn-
un fárra einstaklinga. Allt slikt
ber aö uppræta og stöðva, svo
sem framast er unnt. Þvi aðeins
aö i þeim efnum sé rösklega tekið
til höndum er meö góðri sam-
visku hægt að leggja óhjákvæmi-
legar byrðar á fólk með mið-
lungslaun eða jafnvel lægri.
Viö þær aöstæður, sem nú hafa
skapast, þegar 25 — 30% allra
okkar útflutningstekna ganga til
kaupa á oliuvörum, þá má það
t.d. kallast næsta fjarstæöukennt,
að sérhver prangari i heildsala-
stétt skuli eiga þess kost að ganga
hömlulaust i þaö litla sem eftír er
af gjaldeyrissjöðnum, þegar oliu-
reikningurinn hefur veriö greidd-
ur og ausa þaöan gjaldeyri til
kaupa á hverju þvi, sem nokkur
leið er að nota alveldi auglýsing-
anna til að pranga inn á saklaust
fólk. — En i þessum efnum og
fleirum verður að sjálfsögðu litlu
breytt, hvaða rikisstjórn, sem i
landinu situr, nema á Alþingi sé
pólitiskur meirihlutavilji fyrir
skýrum breytingum. Sá vilji er
enn dtki fyrir hendi.
Það er slæmt, aö enn skuli
rikisstjórnin ekki hafa komiö sér
saman um þá tekjuöflun, sem ó-
hjákvæmileg er vegna olfuvand-
ans. Oliureikninginn verður að
borga og þvi lengur sem niöur-
jöfnunin dregst þeim mun verra
verður við málin aö eiga. Nú
reynir á, hvort jafnréttishug-
myndir verkalýöshreyfingar-
innar og samvinnuhreyfingar-
innar ná að segja tilsin i verkum
rikisstjórnarinnar, svo að munur-
inn á hennar úrræðum og úrræð-
um Sjálfstæðisflokksins verði
allri alþýöu ljós.
Þvi ber aö fagna, að rlkis-
stjórnin hefur heitiö þvi aö bæta
siöustu oliuhækkuninaaö fullu þvi
fólki, sem kynda verður hýbýli
sin meö ollu. Þetta fólk er um
það bil einn fjórðungur þjóöar-
innar og vinnur margt langan
vinnudag að hinum mikilvægustu
framleiðslustörfum, sem eru
undirstaða okkar þjóðarbúskap-
ar.
Á ísafirði um kr. 800
þús. á ári
Sá sem þetta ritar kom fyrir
stuttu til gamalla hjóna vestur á
ísafirði, sem hvorugt eru lengur
vinnufær utan heimilis. Égspurði
þau um hitunarkostnaöinn, en
hann reyndist lægri en ég átti von
á. Þegar ég spuröi um skýringu
kom I ljós, aö þau höfðu dregiö
mjög verulega úr oliunotkun,
þegar hækkanirnar fóru aö dynja
yfir.en halda þessistaö á sér hita
með þvf að kynda spýtum og
ýmsu úrgangstimbri, sem gamli
maðurinn dregur aö fyrir litiðfé.
Þetta eru ráðagóð hjón og þannig
bjarga þausér. Ensennilega yrði
spýtnabrakið fljótt að ganga til
þurrðar, ef fjöldinn hygðist
fylgja fordæmi þeirra.
Það vantar stundum nokkuð á,
að allir sem búa á hitaveitu-
svæðinuí Stór-Reykjavik geri sér
fulla grein fyrir hversu hrikalegt
vandamál húsahitunin á ollu-
kyndingarsvæöunum er. Ég tek
hér dæmi frá Isafirði af þvi það
þekki ég einna best.
Aslðasta ári var gasoliunotkun
vegna Ibúöarhúsnæðis 5.178.303
litrar á Isafirði. Nær allir i-
búarnir kynda hýbýli sin með
oliu, eða 3054 einstaklingar. Oliu-
notkunin er þvf réttum 1700 litrar
á ári á hvern Ibúa, sem við oliu-
hitun býr. Þetta er nokkru meiri
oliunotkun, en Þjóöhagsstofnun
reiknar meö sem meöaltali, en
detti einhverjum I hug að það sé
vegna þess, að Isfirðingar búi við
rýmra húsnæðienalmennt gerist,
þá stenstsúskýringekki, þarsem
Þjóðhagsstofnun áætlar 100 rúm-
metra húsnæði á mann, en á Isa-
firði er I ibúöarhúsnæöi tæplega
91 rúmmetri á mann samkvæmt
opinberum gögnum. — Enda er
um þriðjungur Ibúðarhúsnæöis
byggöur fyrir 1930.
1700 litrar af oliu á mann á ári,
— og hvaðkostarþáþessiolia yfir
árið að meðaltali fyrir fjögurra
manna fjölskyldu?
Ibyrjunþessa árs, meðan oliu-
literinn kostaði kr. 57,50 var
kostnaðurinn fyrir fjögurra
manna fjölskyldu kr. 391.000,- þá
var olíustyrkurinn ráðgerður
samkvæmt fjárlögum kr. 60.000,-
fyrir slika fjögurra manna fjöl-
skyldu, og hefði hún þvi sjálf
þurft að greiða kr. 331.000,- i
kyndingarkostnað á ári.
Þegar oliuliterinn kostaði fyrir
20. júli 103,- krónur máttí ætla að
slik fjögurra manna fjölskylda
þyrfti að borga kr. 700.400,- fyrir
ársnotkun af oliu, eða að frá-
dregnum ollustyrk, sem siðast
varhækkaður i kr. 136.000,- á.ári
fyrir slika fjölskyldu, hefði eigin
greiðsla fyrir upphitunina oröiö
kr. 564.400.-.
Nú hefur olíullterinn hækkað i
kr. 137.-og þá verður verðið fyrir
ársnotkun þessarar sömu fjöl-
skyldu kr. 931.600,- eöa kr.
795.600,-aöfrádregnum olfustyrk.
Og fari verðið þann 1. október n.k.
i kr. 155,- literinn kostar ársnotk-
unin af olíu kr. 1.054.000,- fyrm
þessa meöalfjölskyldu á ísafirði,
en það gerir kr. 918.000,- á ári,
þegar frá hefur veriö dreginn sá
oliustyrkur, sem nú er greiddur.
í Reykjavik um kr. 100
þús. á ári
Til samanburöar skal þess get-
ið, að frá Hitaveitu Reykjavikur
kostartonniöaf vatni til neytenda
núkr. 119.- Þjóöhagsstofnun ger-
ir ráö fyrir 2rja tonna vatnsnotkun
á hvern rúmmetra á ári, og ef við
reiknum meö að meðalfjölskylda
iReykjavik búi I 364 rúmmetra I-
búö eins og á Isafirði, þá verður
hitunarkostnaöur meðalfjöl-
skyldunnar I Reykjavik kr.
86.632,- + kr. 12.384,- i mælaleigu,
eða samtals á ári kr. 99.016. Hér
er að sjálfsögðu um ósæmilegan
mismun að ræða, sem gera verð-
ur skýlausa kröfu um að
minnkaður veröi verulega og
helst jafnaður út.
Framhald á 21. siðu.