Þjóðviljinn - 31.08.1979, Blaðsíða 7

Föstudagur 31. ágúst 1979. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Keppst viö I bónusvinnu.
Finnur Magnús Gunnlaugsson:
BÓNUSVÍRUS
A Vestfjöröum hefur nú í nokk-
ur ár veriö unniö skv. bónuskerfi i
flestum frystihúsum. Viröast þau
öfl sem á bak viö iaunasamninga-
boröin sitja (þar af helmingurinn
verkalýbsleiötogar) hafa sætt sig
viö bónustilhögun sem eitt aöai
framtiöareinkenni fiskvinnslu i
hraöfrystihúsum. Töluveröur
mismunur rikir þó á milli hús-
anna á Vestfjöröum, hvaö varöar
fyrirkomulag og framkvæmd
vinnunnar.
Af viðhorfum þorra þess fólks
sem hér hefur unnið i bónus um
einhvern tima erþesssiður en svo
að vænta að likindi séu fyrir and-
stöðu við bónusinn, sem stöku
sinnum er kallaður „kjarabót
tuttugustu aldar”. Hér er þó ekki
ætlunin að ræða ítarlega galla eða
kosti þessarar tegundar fram-
leiðnihvetjandi vinnu, heldur
reynt að nota tækifærið til að
vekja athygli á stöðu verkalýðs-
mála á Vestfjörðum.
Nýir bónus-
samningar
Nú siðan I júni hefur örlað á
vangaveltum um aðgerðir af
hálfu verkalýsðfélaganna með
það fyrir augum að knýja fram
nýja bónussamninga i stað þeirra
sem unnið er eftir I dag („skv.
venju”). Þeir samningar hafa þó
verið formlega marklausir siðan i
júli ’78 en þá var þeim sagt laus-
um af hálfu Alþýðusambands
Vestfjarða.
I júni s.l. slitnaði endanlega
uppúr samfundum og viðræðum
samningsaðila. Að sögn strönd-
uðu samningatilraunir á ósam-
vinnuþýðum atvinnurekendum,
en það er (einnig skv. venju)
undanfari hugsanlegra aögerða
verkafólks i frystihúsum á Vestfj.
nú. Það sem hel*t hefur til tals
komið (forystuhugmynd) er svo-
kallað bónusverkfall, en það er
hægt að setja á með sólarhrings-
fyrirvara. Þá yrði einungis unnið
skipulega undir og upp að þeim
hámarkshraða sem grunnpunkt-
ar bónussamninganna segja til
um,þeas. þeim hraða sem viður-
kenndur er sem „eðlilegur” hraði
verkafólks i timavinnu. (Hér má
gjarnan varpa fram þeirri spurn-
ingu, hvaða aðili það var sem í
upphafi reiknaði þann hraða út og
fékk hann viðurkenndan).
Afleiðingarnar af „verkfalli” af
þessari tegund verða liklega þær
að atvinnurekendur,vegna auka-
gróða af bónusvinnu og svo-
kallaðarar þjóðarverðmæta-
björgunar, gangi glaðari til
samninga en áður og viðurkenni
formlega getu sina til að borga
betri bónus, greiða hærra hlutfall
aukagróðans til handa þeim sem
býr hann til.
Hér er i rauninni ekki verið að
ræða aðgerðir sem i skilningi at-
vinnurekenda varða beint lág-
launastéttir þjóðfélagsins. And-
rúmsloft vestfiríkra frystihúsa er
e.t.v. rúið þeirri staðreynd að
bónus er heiti á umframvinnuaf-
köstum en ekki eðlilegum vinnu-
brögðum fólks einsog þau gerðust
áður en náttúrulögmál ákvæðis-
vinnunnar héldu innreið sina i
islenzka fiskvinnsupólitik.
Getur verið, að ekki riki
almennur skilningur á þvi, að i
spor óhóflega langrar vinnuviku
og vinnuþrælkunar fyrstu ára-
tuga þessarar aldar hafa atvinnu-
rekendur sáð sinni einu lækningu
sem þá gat staðist vaknandi
stéttarvitund verkalýðsins?
Neyðarkostir —
sundrung
Þær aðgerðir sem nú þykja lik-
legastar til að knýja fram endur-
bætur á bónuskerfinu eru neyðar-
kostur. Neyðarkostur sem aðeins
i augnablikinu tilheyrir verka-
lýðsstétt á Vestfjörðum. 1 Dags-
brún er róðurinn erfiðari fyrir
bónusverkafólk af þvi að þar er
heildin ráðandi. Stærra hlutfall
timavinnufólks i Dagsbrún en
A.S.V. er liklegra til að tefja
framfarasókn bónusfólks þar,
sem eins og hér og annarsstaðar
hefúr tilhneigingu til að heyja og
„sigra” sina baráttu á kostnað
baráttu timavinnufólks og auka
þannig tekjumismun innan A.S.I.
Að auki gefur auga leið að þetta
sundrar beinlínis samstöðunni
með láglaunafólki. Hér er rétt að
taka fram að gengið er út frá þvi
að almennasta skilgreiningin á
hugtakinu láglaunamaður sé sú,
að tekjur séu lægstar allra tekju-
hópa án tillits til afkasta eða
lengdar vinnudagsins sem að
baki tekjunum liggur.
Ráðgert er að baráttan fyrir
betri bónussamningum á Vestfj.
verði fólgin i þvi að breyta eðli
vinnunnar um tima „aftur” á stig
timavinnu og treysta þvi þá um
leið að vinnubrögðin séu ekki
orðin það mötuð af bónus-
hraðanum að sóknin leiði til stór-
felds viðbótargróða hjá frysti-
húsunum.
Fyrr i sumar lét fólk sér detta
til hugar að einfaldara gæti verið
aðnota aðrar leiðir m.t.t. þessað
sagt var að þorskveiðibann
myndi rikja i ágúst hjá skut-
togurunum og þess vegna yrði
bónusverkfall kærkomin lausn
fyrir atvinnurekendur, á þeim
vanda sem skapaðist við að finna
verkefni fyrir fastráðið starfefólk
húsanna. Öliklegt var að til
fjöldauppsagna kæmi þrátt fyrir
minna hráefni til vinnslu auk þess
sem fyrri reynsla af samninga-
viðræðum vestfirzkra samnings-
aðila gæfi góðar vonir um skjótan
árangur þegar skórinn kreppti i
raun og veru að.
Nú kom hinsvegar i ljós að
júli/ágúst reyndust ddndurafla-
mánuðir. Unnið hefur verið
umfram venjulegan vinnudag
sem að sjálfsögðu var óhóflegur
fyrir. Það liggurþvi ljóst fyrir að
stjórnleysi i vestfirzku verkalýðs-
félögunum hefur enn einu sinni
orðið til þess að kjörið tækifæri til
að knýja fram samninga glat-
aðist.
Skammsýni —
samningaflœkja
Dæmi um svivirðilega meðferð
á verkafólki verða ljósari þegar
mikið liggur við hjá atvinnurek-
endum að „bjarga þjóðarverð-
mætunum”.
Enn hefur ekki verstfirska
vinstrimennskan áttað sig á þvi
að til eru fleiri slæmir atvinnurek-
endur en einungis þeir sem flýðu
og munu flýja þegar illa árar og
skilja eftir sigupplausnarástand i
atvinnumálum sjávarplássanna.
1 dag viröist spurningin eingöngu
súhvort vert sé að fórna „kjara-
bót tuttugustu aldarinnar” i
nokkrar vikur eða jafnvel örfáa
daga og kippa þannig i lag
rómaðri samvinnu atvinnurek-
enda og verkalýðsforustunnr á
Vestfjörðum.
Það er e.t.v. talandi tákn um
afleiðingar bónusvinnu á einstak-
lingshyggju verkafólks, að ótrú-
lega litil umræða um þessar
hugsanlegu aðgerðir á sér stað á
vinnustöðum aðekki sé núminnst
á verkalýðsflokkana blessuðu eða
málgögn þeirra. Þaö má einnig
gera þvi skóna að verkafólk sé i
raun og veru illa i stakk búið til
viðræðna um þá þætti bónuskerfis
sem lúta að útreikningum, rétt
eins og margur bónusverkstjór-
inn ogtrúnaðarmennfyrir bónus-
vinnu á vinnustöðum. Til þess
liggur einfaldlega of lftil vit-
neskja að baki um bónusinn, en
það er rökrétt afleiðing af þeirri
stefnu að gera öll reiknings-
ákvasði og útgangspunkta i samn-
ingum flóknari og óskiljanlegri.
Sökum þeirrar stefnu er óum-
flýjanlegt að samningsstaða
verkalýðsstéttarinnar siversnar
gagnvart atvinnurekendum
vegna skýrari sameiginlegra
hagsmuna þeirra siðarnefndu og
þ.a.l. betri aðstöðu til allrar
ákvarðanatöku á bak við tjöldin
við samningaborðin.
Þó svo að samtök verkafólks
hafi einhverntima sett stimpilinn
á bónussamninga, kemur I jós, er
ævisaga ákvæðisvinnu á Islandi
er sundurgreind, að áhrif verka-
fólks eruþar jafnlitilsgildandi og
við getnað bónuskerfisins. Þó
þarf sem kunngt er tvo til.
Ekki er úr vegi að nefna,m.t.t.
þeirrar kröfu yfirstéttanna um
aukna ábyrgð verkalýðsstéttar-
innar á þjóðarhag, að itök og
áhrif á meðferðhráefnis i vinnslu
og þar með verndun sölumark-
aðarins,og jafnvel fiskistofna,
gæti einnig verið jafnmikilendur-
bót á bónussamningum og bein
krónutöluh æ kkun kaups.
Atvinnuöryggi yrði með þvi
a.m.k. betur tryggt eftir en áður.
Sá hraði sem vinnsla fisksins ein-
kennist af er nefnilega ein af
meginorsökum lélegrar fram-
leiðsluvöru og ekki siður mi'nus-
þáttur i þvi' bónuskerfi sem
byggir á hinu skammsýna sjónar-
miði að fljótandi nýtingarstuöli
sem notaður er við útreikninga á
bónus sé baktrygging launþegans
gegn þvi að hann tapi hluta
bónusins þegar lélegt hráefni er
til meðhöndlunar. Hvernig fær sú
kenning staðist t.d. fyrir af-
stæðum í vélarsal i frystihúsi þar
sem premía verkafólks er
reiknuð út frá heildarframleiðslu
til frystingar? Flökun og roð-
fletting lélegs hráefnis, sem i
snyrtingu og pökkun rýnrar stór-
lega, hlýtur að vera erfiðari en
vinnsla á t.d. þeim úrvalsfiski
sem auglýstur er vestur i U.S.A.
Afstaða verkakonunnar (verka-
karlar við snyrtingu eru eins og
hvitir hrafnar) til snyrtingar á
fiskiverður neikvæðari þegar um
úldin þorskflök er að ræða en
sömu (eða meiri) orkueyðslu
(vinnuhraði) fyrir minni bónus-
afköst. Nú má reikna með aö
margt bónusfólk afgreiöi ofan-
gefnar fullyrðingar með þeirri
einu fullyrðingu aö sálina skilji
verkafólk yfirleitt eftir fyrir utan
frystíhúsdyrnar.
Vinnan sé og verði ætiö ill
nauðsyn og sé þvi best aflokið á
sem skemmstum tima. Þvi
verður fullsvarað með þeim
sannleika að sálina skilur fólk
ekki við sig nokkurntima svo
sannanlegt sé. Vinnan hefur áhrif
á sálarástand fólks og tilhögun
hennar er samt sem áöur,þó ein-
hverjir geri sér ekki grein fyrir
þvi, mótandi þáttur á sálarlif
verkafólks rétt eins og ráðstöfun
þeirra launa sem fólk vinnur sér
inn. Að ekki sé minnst á þá kúgun
sem „herra timi” beitir til-
finningalif þess manns sem,undir
persónulegum og afkastalegum
þrýstingi frá yfirboðara og sam-
verkafólki, venst á aö lifa hraðar
en honum er eðlilegt og e.t.v.
deyja fyrr.
Alþýðumenning?
Skemmtanalif stéttar hefur i
sögunni almennt verið tekið sem
haldgott dæmi um rlkjandi lffs-
viðhorf hennar, möo, siðferðis-
ástand. Ef horft er á eöa þáttur
tekinn i skemmtanalifi verka-
lýðsins t.d. á Vestfjörðum og
Vestmannaeyjum (þessir staöir
þykja hvað „hressastir”) má sjá
að megineinkenni þess eru
handahóf, handalögmál, ótak-
markaöur drykkjuhraði, skyndi-
útrás, peningasóun o.s.frv.,1 heild
eru þessi menningareinkenni
andstæð þeim kristnu eða kapi-
talisku siðferðisviöhorfúm sem
reynt er að viðhalda i þjóðfélag-
inu. Fólk étur jú og drekkur en i
stað gleðinnar kemur þreytan og
vlndauðinn. 1 umhverfi sem
þessu, er litil von um samstöðu
sem sjaldan nær að myndast á
vinnustööum.
I þessu greinarkorni hefur
verið farið töluvert „útfyrir”
umræöuefnið. Hjá þvi verður ekki
komist. Samningar verkalýðs og
atvinnurekenda mega ekki halda
áfram að einangrastfrá vitund og
vilja verkafólks. Þegar aðgerða
erþörfogsigurviljierfyrir hendi,
er frumskilyrði baráttímnar það
að verkafólkið sjálft fái örugg-
lega alla ákvarðanatöku og
skipulagningu i sinar hendur.
Aðgerðir veröa að samræmast
hagsmunum stéttarinnar hvort
sem um löglega eða ólöglega
framkvæmd þeirra er að ræða.
Allt rikisstjórnatal um brot gegn
siðferði laga er út I hött frá og
með þeirri stundu að rikisvaldiö
hefur sjálft sniðgengið sama sið-
ferði eða notfærir sér það til aö
halda verkalýðsstéttinni við
vinnu. An fullrar vitundar og
sjálfstæðrar aðferðafræði verka-
lýðsins er striðið i upphafi tapað,
þvi I þessu sem öðru er rikis-
valdið og dómstólarnir,i fram-
kvæmd, sá aðili sem riður bagga-
muninn. Hingað til sem nú er
þessekki að vænta, að efnahags-
fyrirkomulagið með atvinnurek-
endur og rikisvald að bakhjörl-
um, leggi nothæf vopn f hendur
verkafólks. Þau vopn verða
aldrei smlðuð nema af verka-
fólkinu sjálfu.
Með kveðju og von um aðal-
fund i verkalýðsfélaginu
„Skjöldur” á Flateyri, eftir
nær þriggja ára hlé.
Hvilft 11 ágúst,
Finnur Magnils.
HUSNÆÐI OSKAST
Stúlka óskar að taka á leigu litla íbúð.
Fyrirframgreiðsla. Simi 83593.
Flóttafólk frá
Vietnam
Vegna fl’óttafólks frá Vietnam vantar Rauðakross íslands
allan búnaö, sem þarf til venjulegs heimilishalds svo sem:
a) Nauðsynleg húsgögn, búsáhöld og heimilistæki.
b) Fatnað. Fatnaðurinn þarf að vera I litium stærðum og
barnastærðum, ekki er unnt að taka við fatnaöi nema
hann sé hreinn og í góðu ásigkomulagi.
Móttökustaður er að Skipholti 7, Reykjavik (ekið inn
undirgangí) föstudaginn 31. ágúst og laugardaginn 1. sept-
ember n.k. milli kl. 10 og I6báða dagana.
UTBOÐ
RAFMAGNSVEITUR RÍKISINS
óska eftir tilboðum i oliukatla fyrir kyndi-
stöð Höfn í Hornafirði.
Útboðsgögn fást afhent á skrifstofu Raf-
magnsveitna rikisins, Laugavegi 118, 105
Reykjavik, frá og með fimmtudeginum 30.
ágúst 1979.
Tilboðin verða opnuð mánudaginn 17.
séptember kl. 14:00, að viðstöddum þeim
bjóðendum, sem þess óska.
RAFMAGNSVEITUR RÍKISINS