Þjóðviljinn - 31.08.1979, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 31. ágúst 1979.
Jóhann J.E. Kúld
fískimá1
grunni okkar. Eftir útfaerslu fisk-
veiöilandhelginnar Ur fjórum
milum i tólf milur og siöan i
fimmtiu milur og að siðustu i tvö
hundruð milur, þá er fyrst feng-
inn góður grundvöllur til að
byggja á bæði fiskveiðar og fisk-
vinnslu hér á landi.
Til þess að fólk sem ekki þekkir
nógu mikið til þessara mála átti
sigá þessum staðreyndum, þá vil
ég benda á að langstærsti hluti
allra framfara á Islandi allt frá
aldamótum, hefur verið kostaður
með arði frá sjávarútvegi. Og þó
réðum við ekki, lengst af,nema
litlu brotabroti af þeim fiskimið;
um sem við ráöum nú. Fram á
allra síöustu ár urðum við að
keppa viðstóraerlenda veiðiflota
sem tölduhundruð skipa og fluttu
árlega heim af miðum okkar
mörg hundruð þúsund smálesta
af fiski.
Menn þurfa að átta sig á þvi, að
skilyrðin til fiskveiða og fisk-
iðnaðar á Islandi eru stórbreytt
til hins betra fyrir IbUa landsins,
eftir að hinir stóru erlendu veiði-
flotar eru farnir héðan. Viljum
við halda áfram að vera sjálfstæð
þjóð, þá verðum viö að gera okk-
ur það ljóst, að undirstaða þess
um langa framtíð er og verður
þróttmikill sjávarUtvegur. Við
verðum að nýta vel og skynsam-
lega alla fiskistofna á landgrunni
okkar, og vinna úr þeim fiski,
sem á land berst, eftirsótta
manneldisvöru.
Margt hefur verið gert,
en þö þarf að gera betur
1 fiskveiðum okkar og fisk-
vinnslu hefur margt veriö gert á
slðustu áratugum, en þó þarf að
gerabetur, ogá það jafntvið á sjó
og landi. Ennþá hendum við dýr-
mætum hráefnum i sjóinn á fisk-
veiðiflota okkar, svo sem lifur og
slógi. úrlifrinni mætti vinna dýra
og eftirsótta manneldisvöru með
því að sjóöa hana niður fyrir er-
lenda markaði. Og Ur skíginu er
hægt að vinna verömæta fóður-
vöru með þvl að safna þvf á
geyma og blanda I ákveðnum efn-
um. A þessu s viöi skortir hagsýni
og framtak.
Ég sagði frá því I slðasta þætti
mínum, að í aflahrotum að
sumrinu þá færu stór verðmæti I
fiskvinnshinni forgörðum sökum
þess að ekkert samræmi væri á
er undir-
staðan í
íslenskum
nútíma
þjóðarbúskap
milli veiða og vinnslu. Hvaða vit
er I þvi að taka ekkert tillit til
þess þó stórir hópar fiskvinnslu-
fólks séu I sumarleyfi og vinna
liggi niðri yfir helgar á fisk-
vinnslustöðvum. Náttúrlega þarf
aðdraga úrsókninnihjá flotanum
sem nemurminnkuðum afköstum
I landi þegar svona stendur á, eða
að öðrum kosti að breyta yfir á
veiðar I salt hjá nokkrum hluta
flotans, á meðann þannig er
ástatt. Enda ætti það ekki að vera
nein vandræði að salta fisk um
borð I skipum þegar góðan salt-
fisk vantar á markaðina.
Hér er um mikla vanstjórn að
ræða, sem kemur þvert á öll
friöunarsjónarmið gagnvart
fiskistofnum, en veldur um leiö
ómælanlegu miljónatjóni i fram-
leiöslunni og getur sett markaði
okkar i' hættu verði áfram haldið
á þessari braut. En fyrst ég er
farinn að benda hér á galla sem
verðurað lagfæra, þá getég ekki
gengið fram hjá þeirri staðreynd
að afturför er nú á blóðgun fisks
um borð I flotanum, en það getur
orðið okkur hættulegt ef þannig
verður haldið áfram.
Þessiafturför i blóðgun fisksins
er fólgin i þvf að menn eru farnir
að skera fiskinn á kviðinn sam-
timis þvi'sem hanner blóðgaður.
Þetta er röng blóðgun þvi á þenn-
an hátt tæmast ekki æðar fisksins
og flök af slikum fiski verða dökk
á útsiðu þegar þau eru roðflett.
Fiskur sem er meðhöndlaður á
þennan hátt, hann þolir af
framangreindri ástæöu allt að
þriðjungi styttri geymslu i is,
heldur en fiskur sem ekki er
slægður fyrr en hann er örugg-
lega dauður eftir blóðgun. Þetta
þurfa sjómenn aö vita, þvi röng
meðferð á fiski getur grafið und-
an lifskjörum þeirra. Og þvi að-
eins er hagkvæmt að spara sér
handtök við fiskinn að það leiði
ekki til verri vörugæða. Það má
vel vera að þaö sé ekki beinlinis
vinsælt að vera meö umvandanir
og aðfinnslur af þessutagi, en það
verður aö gerast. Gömlu togara-
sjómennirnir,allt frá skipstjóra til
háseta, vissu að góð blóðgun á
fiski var undirstaða þess að góður
afli, sem þyldi vel hæfilega
geymslu i is, kæmiuppúr skipi að
endaðri veiðiferð. Þessi undir-
stöðuþekking byggö á langri
reynslu á sjónum, má ekki niður-
falla, því þetta eru visindi, stað-
reyndir sem ekki er hægt að vikja
frá, án þess að það valdi skaða.
Sjávarútvegur og verð-
bólga
Alversti óvinur sjávarútvegs á
Skattlagning
á olíuvörur
Ég tel þaö vera mikil mistök í
stjórnsýslu þegar rikisvaldiö
grfcur til þess ráðs að hækka upp
úr öllu valdi verð á bensíni og ollu
til ágóða fyrir rikissjóðinn. Allir
sem eitthvert skyn bera á sam-
setningu nútfma þjóðfélags, þeir
ættu að vita að framleiðsla, sam-
göngur og flutningur á sjó og
landi eru aö stærsta hluta háð
notkun á oliu eða bensúii. Hækkun
á þessum vörum fram yfir það
sem ekki veröur undan komist
vegna hækkunar á heimsmarkaöi
erþvivanhugsuðaögerð, þarsem
aðrir vöruflokkar verða tæp-
lega fundnir, sem eru jafn verö-
bólguhvetjandi eins og bensln og
Lega lands okkar,á skilum
kaldraog hlýrra hafstrauma með
stóru landgrunni, gerir það að
verkum að hér eru góö fiskimið,
hringinn I kringum landið. Nýting
þessara fiskimiða er undirstaðan
i islenskum nútima þjóðarbúskap
i dag. Við nýtingu þessara miða
er okkur óneitanlega ýmis vandi
á höndum, sem taka verður tillit
til. Þessi vandi er tvíþættur. Ann-
ars vegar eru breytingar á haf-
straumum, veöurfari og’lifsskil-
yrðum á miöunum, sem virðast
hafa valdið talsverðum sveiflum
á stærö fiskistofna við landið1
gegnum aldir I okkar sögu. Þetta
er ennþá ekki á okkar valdi, en
við verðum að taka tillit til þess-
ara staðreynda.
Hinsvegar er svo nýting fiski-
stofnanna sjálfra á hverjum
tima, burtséðfrá þvihvernig llfs-
skilyrðum þeirraer háttað á mið-
unum. Hér kemur aðal vandinn til
sögunnar. Liffræöi hafsins er
ennþá á bernskuskeiði og þar er
mikið ólært. 1 þessu sambandi
kemur mér i hug okkar saga.
Hlunnindajarðir sjávarsiðunnar
sem vel voru setnar og skynsam-
lega nýttar gegnum ár og aldir,
þær héldu sinum hlunnindum,
varpi og veiöum, með ótrúlega
litlum sveiflum. En strax og hætt
er að nýta þessi hlunnindi, þá fer
þeim að hraka og verða ekki svip-
ur hjá sjón eftir að þær leggjast I
eyðioghlunnindineruekkilengur
nýtt. A likan hátt þarf og verður
að nýta okkar fiskimið, þanning
aðfiskistofnar séu á öllum timum
i sem mestu jafnvægi á land-
Af innlendum
vettvangi
tslandi á siðustu áratugum er og
hefur verið sú óðaveröbólga sem
hér hefur riðið húsum i Islensku
þjóðli'fi, og alltaf hefur haldið
áfram aðmagnast.einsogpúkinn
á fjósbitanum forðum i Odda,
sem nærðist og fitnaði á bölvi
fjósamannsins. Þessi islenska
óðaverðbólga er alveg sérislenskt
fyrirbrigði, þar sem hún er i
miklu ósamræmi við verö-
hækkanir þær sem orðið hafa á
sama tima íöllum öðrum löndum
á norðurhveli jarðar. tslensk
verðbólga verður þvi að skoðast
sem heimatilbúin að meirihluta,
mögnuð vitandi vits af sérgróða-
stéttum þjóðfélagsins með aðstoð
sérfræðinga um stjórnsýslu
landsins, sem hefur skort þrek og
vilja til raunhæfra aðgerða gegn
vágestinum.
Þræöir verðbólgu á tslandi
fram yfir verðbólgu i viðskipta-
löndum okkar eru margslungnir
og liggja sem vel riðið net um
þjóðlífið. Égætla mérekki þá dul
að reyna að rekja alla þessa
þræði hér, en þó vil ég nefna að
þeir sameinist i einum marg-
slungnum hnút, yfirbyggingu
þjóðfélagsins, sem eri engu sam-
ræmi við undirstööu þess. Hér
eiga gróðastéttir landsins og
stjórnsýslan sameiginlega sök.
Þeir sem vinna aröbær fram-
leiöslustörf i þjóðfélaginu á sjó og
landi eru og fáir, miðað við þann
mikla fjölda sem vinnur þjón-
ustustörf, þörf eða óþörf,og lifa á
framleiðslunni. Þetta er likast
þvi, ef maður.sem er að byggja
hús, vanrækti algjörlega að
ganga sómasamlega frá undir-
stöðu þess, en leggði i staðinn alla
áherslu á að flýta byggingu þess
sem mest upp i loftið. íslenskt
þjóðfélag likist óneitanlega mikið
slikri byggingu I dag.
Ég skal góðfúslega viðurkenna
að þeim sé mikill vandi á hönd-
um, sem taka viðslikribyggingu i
smiðum, og gildir þá einu hvort
um er að ræða venjulegt hús eða
sjálft þjóðfélagið. En frá mínum
sjónarhól séð, þá er það aðeins
eitt sem hægt er að gera af viti i
sliku tilfelli og það er að treysta
undirstöðuna áður en lengra er
haldið áfram.
Þegar litið er ýfir islenskt verð-
bólguþjóðfélag nú, þá verður eitt
mjög áberandi og miða ég þá við
vestræn þjóðfélög sem islenskt
þjóðfélag er sniðið eftir, og það
sem sker sigúrhérmester þetta :
Verkalýðshreyfingin á tslandi
hefur borið mjög skertan hlut frá
borði i viðskiptum sinum við
rikisvald og atvinnurekendur á
undangengnum áratugum.
Þetta kemur fram i lengri vinnu-
tlma hér heldur en I öðrum vest-
rænum löndum, þar sem verka-
maður lifir sæmilegu lifi með þvi
að vinna átta stunda vinnudag.
Hér er það hinsvegar útilokaö i
þeirridýrtið ogóðaverðbólgu sem
hér rikir.
Of langur vinnutími, sérstak-
lega I framleiðslunni, svo og
öðrum störfum, veldur ekki að-
eins skaða þvi verkafólki sem
störfin vinnur, heldur er þetta
orðið að þjóðfélagslegum sjúk-
dómi sem verður þvl erfiðari við-
fangs sem þetta ástand varir
lengur.
Það er slæmur og þrálátur mis-
skilninguraðmeðsllkri vanstjðrn
sé veriö aö bjarga verðmætum.
Það er áreiðanlega hagur, ekki
bara verkafólksins heldur jafn-
framt framleiöslufyrirtækjanna
sjálfra, að af þessari braut verði
snúið hið snarasta, áöur en þetta
slæma ástand veldur meiri skaða
en orðið er.
Röng stefna að skattleggja bensln
og oliuvörur umfram erlendar
hækkanir.
olía. Frá minum sjónarhóli rétt-
lætir vöntun á fé i rikissjóð ekki
slika álagningu, og er þá sama
hvað þessum peningum er ætlað
að fara. Þar var alla vega hag-
kvæmara fyrir rfkið sjálft og
rekstur þess, svo og þjóöfélagið i
heild, aö peninganna væri aflað á
annan hátt. Vill ekki Þjóðhags-
stofnun reikna út og birta þann
skaða I tölum, sem þjóðfélagið
verður fyrir vegna framan-
greindra mistaka i álagningu á
bensmi og ollu? Þá væri einnig
fróðlegt að fá frá sérfræðingum
útkomu úr þvi dæmi,hvaö mikið
væri eftir af oliu- og
bensins-álagningu rlkisins þegar
rikið er búið að greiða þá hækkun
á útgjöldum slnum sem álagning-
in beinlinis veldur.
27. ágúst 1979.
Liffræði hafsins er enn á bernskuskeiði og þar er anargt ólært.
Auðæfi hafsins og
nýting þeirra