Þjóðviljinn - 14.10.1979, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 14. október 1979
DJOÐVIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
t’tgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Franikvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Harðardóttir
l msjónarmaöur SunnudagsblaÖs: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéöinsson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiður Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón
Friöriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gíslason, Sigurdór
Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Halldór Guömundsson.
íþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
I.júsmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
-t tlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guðbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigríöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir ölafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jón Asgeir SigurÖsson.
Afgreiösla: Guömundur Steinsson, Kristín Pétursdóttir.
Sfmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, SigriÖur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna SigurÖardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6, Reykjavik, sfmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
íhaldið er þríeitt
• Staðan í íslenskum stjórnmálum hefur skýrst.
Gamla íhaldið stendur ekki lengur eitt og einangrað.
ihaldið í landinu er orðið þríeitt og samstætt í þremur
flokkum. Það er gamla íhaldið, krataíhaldið og Fram-
sóknaríhaldið. I megindráttum sameinast hið þríeina
íhald um kauplækkun, eflingu einkagróða, óhefta
markaðshyggju, erlenda stóriðju og aukið hermang.
Gamla íhaldið, krataíhaldiðog Framsóknaríhaldið bjóða
að vísu enn f ram í þremur f lokkum, en hið þríeina íhald
býður fram sömu meginhugmyndirnar sem tefla munu
efnahagslegu og pólitísku sjálfstæði þjóðarinnar í tví-
sýnu.
• Gamla íhaldið gengur nú til kosninga með hug-
myndasjóð járnfrúarinnar, Margaret Thathcher, að
leiðarljósi. Hin járnhörðu lögmál óheftrar markaðs-
hyggju skulu ríkja ein á Islandi. Ekki aðeins í atvinnu-
starfsemi heldur í heilbrigðiskerfinu, skólamálum,
menningar- og félagslífi. Gamla ihaldið ætlar sér að
efna til stóriðju í félagi við erlenda aðila og pumpa inn
erlendu f jármagni í íslenskt atvinnulíf. Þaðætlar sér að
tengja ísland órjúfanlegum böndum við alþjóðlegt f jár-
málaauðvaldog bandaríska hervaldið. Til þessara verka
nýtur það fulltingis krataíhaldsins og Framsóknar-
íhaldsins.
• Krataíhaldið gengur nú til kosninga grímulaust. Hin
nýju andlit Alþýðuf lokksins hrósa sér nú af því að hafa
beygt verkalýðssinnana í flokknum í duftið. Kjörorð
krataíhaldsins nú er kauplækkun og aftur kauplækkun.
Benedikt Gröndal kvittar fyrir þjónkun sína við Banda-
ríkjastjórn á sama degi og hann rýf ur stjórn launafólks
á íslandi með því að leggja f ram skýrslu um stórkostleg-
ustu aukningu umsvifa Bandaríkjahers hér á landi í
seinni tíð. Ofanjarðar á flugstöðin nýja á Keflavíkur-
f lugvelli, sem Bandaríkjastjórn hyggst kosta að veruleg-
um hluta, að vera íslensk, en neðanjarðar mun banda-
ríski herinn eiga sitt stærsta athvarf á Islandi. Þetta er
sá grunnur sem krataíhaldið ætlar að reisa starf sitt á.
Og undir aronskusöng Gröndals spilar garmurinn Ketill,
fyrsti þingmaður hernámsins á Islandi Karl Steinar
Guðnason, með tollf rjálst iðnaðarsvæði fyrir útlendinga
á Kef lavíkurf lugvelli og drauma um erlenda stóriðju á
Suðurnesjum.
• Framsóknaríhaldið gengur nú til kosninga vígreift
undir merkjum einkaframtaksins. Framsóknarfólkið
sem átti rætur sínar í ungmennafélagshreyfingunni,
bændasamtökunum og samvinnuhreyfingunni ræður
ekki lengur för. Til forystu eru nú komnir fulltrúar
einkaframtaksins Steingrímur Hermannsson, Tómas
Árnason og Guðmundur G. Þórarinsson. Sá síðastnefndi
hefur unnið sér það til ágætis að vera eini nefndar-
maðurinn í þeirri nefnd sem nú undirbýr byggingu
skipaverkstöðvar í Reykjavík sem lagst hefur gegn því
að hún verði reist á félagslegum grunni. Fulltrúi Fram-
sóknarflokksins hafnar því að nokkur samvinnufyrir-
tæki, ríkisfyrirtæki eða önnur samtök fólksins komi ná-
lægt því að gera við skip og smíða í Reykjavík. Allt á að
vera í höndum einkaframtaksins. Sjálfur forsætisráð-
herrann lét sig og hafa það að leggja fram í rfkisstjórn í
síðustu viku hugmynd um að mæta orkukreppunni með
sióriðju í samvinnu við útlendinga.
• Þetta er sá veruleiki sem við blasir í upphafi
kosningabaráttu. Þríeitt íhald stefnir að því að breyta í
grundvallaratriðum íslensku þjóðfélagi. Heil kynslóð Is-
lendinga hefur vanist þvi að líta á ávinninga þá sem is-
lensk verkalýðshreyfing hefur knúið fram, almanna-
tryggingakerfið, samneysluna í menntakerfinu, skóla-
kerfinu og heilbrigðiskerfinu, sem sjálfsagða hluti. Þeir
eru það ekki lengur frammi fyrir sókn hins þríeina
íhalds.
• í stjórnarskrárnefnd hafa fulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins lagt fram tillögur um að
sett verði ákvæði í stjórnarskrá Islenska lýðveldisins
sem banni „óábyrgum hagsmunasamtökum" að setja
stjórnvöldum stólinn fyrir dyrnar. Hér er að sjálfsögðu
átt við verkalýðssamtökin í landinu og í kjölfarið munu
fylgja kröfur um vinnulöggjöf gegn verkafólki.
• Frammi fyrir þessum veruleika stendur Alþýðu-
bandalagið eitt. Aðeins stóraukið fylgi þess í komandi
kosningum getur tryggt íslenskri alþýðu stöðvunarvald
gegn þeirri háskalegu þróun sem nú er komin á f lugstig.
Gegn gamla íhaldinu, krataíhaldinu og Framsóknar-
íhaldinu stendur Alþýðubandalagið eitt.
— ekh
* úr almanakinu /
Byggingabruðl /Jnf/
á Egilsstöðum
Menntaskólinn á Egilsstööum
verður settur i dag i fyrsta sinn.
bessi skóli, sem að öllum likind-
um verður hinn slöasti sinnar
tegundar á landinu, hefur lengi
verið I deiglunni. Bygging hans
tafðist árum saman vegna
hrepparigs á Austurlandi. Sam-
kvæmt lensku deildu menn
grimmt um staðsetningu þessa
helsta menntaseturs I fjórð-
ungnum og stóðu deilurnar
framgangi málsins lengi fyrir
þrifum. En skólinn er nú loks
risinn á Egilsstöðum og tekur
formlega til starfa I dag.
staða fyrir hendi og næg salar-
kynni, svo hér er komið hið
frambærilegasta hótel.
A Egilsstöðum viröast þvi
ætla aö verða þrjú gistihús inn-
an tiðar, og er vandséð hvernig
þau fá borið sig öllsömul. Aö
Laugarvatni voru til skamms
tíma þrjú hótel, eitt þeirra
(Húsmæðraskólinn) byggt eftir
sömu formúlu og Egilsstaða-
«kólinn, en þetta lánaðist ekki til
lengdar einsog gefur að skilja.
Fáein dæmi um ffnheitin á
Egilsstöðum: Punttröppur
miklar eru steyptar utan á hús-
er utan húss og innan og ótrú-
legustu steypuútskot, en hvergi
virðist horft i kostnaðinn.
Skýjaborgir arkitektanna
koma þóbesti ljós þegar skoðuð
er yfirlitsteikning af mennta-
skólasvæðinu. Húsið sem nú er
risiö á nefnilega aöeins að vera
félagsmiðstöö skólans iframtið-
inni. Kennsluhúsnæði er þvi
óbyggt auk þriggja stærðar
heimavistarhúsa, skólameist-
ara- og kennarabústaða. Greini-
legter að skólameistarinnhefúr
enga oftrú á þessum óraunsæju
áætlunum, þvi hann er langt
Hér var reyndar ekki ætlunin
að ræða um skólann sjálfan,
heldur að vikja fáeinum orðum
að umgjörð hans, skölahúsinu.
Þar birtist nefnilega einkar ljós-
lega ein höfuömeinsemd is-
lenskrar byggingarlistar á und-
anförnum árum, — bruðliö, só-
unin, óhófið.
Syndir hins islenska arkitekt-
úrs eru vissulega stórar á um-
liðnum áratugum, — andleysið,
smekkleysurnar, stllleysið og
algjör vöntun á innlendri hefð
— við þekkjum ótalmörg átak-
anleg dæmi um alla þessa hluti.
Enn lengist syndaregistrið þeg-
ar bruðliö bætist við. Ég tala
ekki um kirkjubyggingar, enda
guðshús langt utan viö minn
andlega fókus, llklega æðri mi'n-
um ótútlega skilningi. Bruðlið
og óhófið virðist hinsvegar
blómstra vel i opinberum bygg-
ingum af ýmsu tagi, og arki-
tektar og hönnuðir blóömjólka
kerfið gegndarlaust.
Menntaskólinn á Egilsstööum
er ekki ósnotur bygging til að
sjá. Að vlsu dálitið ofhlaðin og
margbrotin i orösins fyllstu
merkingu, en glæsilegt hús engu
að siður. En hvað veldur öllum
þeim Iburöi, sem blasir þar við,
einkum þegar inn er komið? Jú,
Ferðamálaráö Islands haföi
hönd I bagga með gerð hússins,
þvl hér á ekki bara að vera
skóli, heldur llka lúxushótel af
fyrstu gráðu. Útlendingar, sem
Flugleiðir flytja um land elds
og ísa, eiga að fá hér fyrsta
flokks þjónustu og nemendur
menntaskólans nýja njdta góðs
af ferðamálastefnu rikisins að
þvi leyti til, að þeir geta farið I
bað hver I sinu herbergi.
Reyndar er gistihús á Egils-
staðabúinu. Það er auðvitað
ekki nógu flnt fyrir háttsettta
túrista úr útlandinu. En einmitt
nú í haust var verið að leggja
siðustu hönd á reisulega við-
byggingu viö félagsheimilið
Valaskjálf, sem allir hrepparnir
á Héraði reka, og eru þar gisti-
herbergi hin vistlegustu. í Vala-
skjálf er prýðileg veitingaað-
inu upp á verönd á annarri hæð,
en aðalinngangur er á fyrstu
hæð hússins. Þetta rándýra
tröppubákn þjónar engum sér-
stökum tilgangi. Þegar inn er
komið, blasir við óhemju stórt
hótelanddyri, sem I vetur verð-
ur notað sem matsalur fyrir 70 -
80 manns!
A annarri hæð er geysistór
matsalur og samkomusalur og
er stór hluti hans upphækkaður.
Ekki er þar þó um að ræða fær-
anlegan trépall, heldur stein-
steypt gólf. Reyndar eru engir
færanlegir hlutar I húsinu, þótt
sllkt þyki nú sjálfsagt I nýjum
skólabyggingum.
A setustofu einni eru gluggar
frá gólfi til lofts á öllum út-
veggnum, nema á miðjunni —
þar er ofn eftir endilöngum
veggnum! Litlir útskotagluggar
eru i hverju herbergi út frá að-
algluggum, — vafasöm prýði en
afar kostnaðarsamir og hafa
ekkert notagildi.
Heimavistarherbergin eru
mörg á tveim hæöum að hluta
til. Beint á móti dyrum inni I
þessum herbergjum kemur
harðviðarhringstigi upp á
„næstu hæð” og kostar 3 miljón-
ir hver stigi. Auk þess þarf
handrið á efri pallinn. Bað og
snyrting fylgir hverju heima-
vistarherbergi.
Sorpgeymsla, mikið glmald,
er á efri hæðinni og tvennar
voldugar dyr að henni, einar út
á pall og aðrar að geymslunni
sjálfri. Stórt herbergi er merkt
„Niðursuöuvörur” á teikningu.
Fyrirhugað eldhús er óhemju
stórt en þó sagt rétt undir staðli
ráðuneytisins. Mikið glerverk
Einar Örn
Stefánsson
skrifar
kominn með byggingu eigin
húss I nágrenni skólans.
— 0 —
Fleyg eru dæmin af feðgunum
fræknu, sem öllu virðast ráða
um iþróttamannvirki á landinu.
Skilyrði þeirra eru svo ströng og
reglugeröarákvæöi svo ramm-
ger, að fátæk hreppsfélög kljúfa
vart kostnaöinn af teikningun-
um einum saman, hvað þá
meiru. Það þurfti gos I Eyjum
til að sýna fram á aö fulltrúar
kerfisins eru hvorki almáttugir
né óskeikulir. Iþröttamiðstöðin I
Vestmannaeyjum er danskt
mannvirki og reyndist þegar til
kom ódýrari, hagkvæmari og
mun fljótreistari en öll þau
steinsteypubákn og bautastein-
ar fordildarinnar, sem risið
hafa á vegum hins opinbera
viösvegar um land.
Vonandi þarf ekki fleiri feikn-
stafi af náttúruvöldum til að
koma fslenskum arkitektum og
embættismönnum niður á jörð-
ina. Ferðamálaspekúlantar
eigaekki að vasast I skólabygg-
ingum. Embættismenn eiga aö
sjá um að halarófa hönnuða og
misviturra ráðgjafa maki ekki
einlægt krók sinn á kostnað hins
opinbera. Arkitektar geta reist
sér minnismerki með tilstyrk
„athafnamanna” og sértrúar-
söfnuða, ef þeim sýnist svo.
Byggingar i þágu fólksins i
landinu eiga að vera ódýrar, en
hagnýtar, — einfaldar, en fal -
legar. Babelsturninn skulum við
byggja seinna, eða um það bil
sem örkin hans Nóa fer aftur á
flot.