Þjóðviljinn - 14.10.1979, Blaðsíða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 14. október 1979
GET ENN
HÆLUNUM
UPP I RASS
Oddur Jónsson: „Og þó er
ekki næsta iangt síöan ég
lærbrotnaöi. Eftir öllum
eðlilegum lögmálum ætti
ég þvi að vera farlama
núna. En sýnist þér þaö?
Sýnist þér ég vera það?
Það er seigt i þessum
gömlu bolshévikum. Það
er eins og það sé sama
þótt þeir brotni þvers og
krus, þeir skriða alltaf
saman aftur."
Enn hefur mig borið að
dyrum Odds á Hrafnistu,
því mig grunar fastlega að
hann haf i ýmsu við það að
bætasem okkur fór á milli
á dögunum.
Ég banka á hurðina.
„Kom inn, hver er þar?"
er kallað innan úr her-
berginu, heldur hvat-
skeytslega. Ég áræði þó
innfyrir og geri Oddi Ijóst,
hver gesturinn sé.
„Já, komdu blessaður. Ert það
þú? Hverju á ég nú að ljúga i þig
núna? Eruð þið ekki alltaf að láta
ljúga i ykkur einhverju, þessir
blaðamenn? Er það ekki orðin
heil stétt, sem bara lifir á þessu?
Jæja, það verður vist að halda i
ykkur liftörunni eins og öðrum.”
Ég segi að hann verði sjálfur aö
ráða því hverju hann „ljúgi” að
mér þvi „mitt er að skrifa, þitt að
tala”.
/ bil á klósettið
„Jæja, ég var að koma inn”,
segir Oddur. „Ég fer i göngutúr á
hverjum degi hvernig sem viðrar.
Það heldur i mér lifinu. Ég
dræpiststrax ef ég gæti ekki farið
undir bert loft á hverjum degi.
Heldurðu að þaö sé ekki munur að
hafa sjálfan himininn yfir hausn-
um á sér eða loftið hérna i her-
bergiskytrunni? Og svo stunda ég
leikfimi. Alltaf i leikfimi á
hverjum degi. Ég get enn slegið
hælunum upp i rass. Heldurðu að
þeir leiki það eftir þessir istru-
magar sem aldrei stiga i fæturna
og liggur við að geti ekki gengiö
fyrir bölvaðri istrunni. Það lætur
nærri að þeir stigi ofan á hana.
Mér list annars ekkert á þessa
þjóð ef hún hættir að komast
nokkuð nema i bilum. Ætli þetta
endi ekki meö þvi, að enginn
komist á klósettiö nema i bil?
Hvað heldur þú?
Það er náttúrlega verra að vera
blindur þegar maður er á göngu-
túr. 1 leikfiminni gerir það ekkert
til. Þaö er bara betra. Þá er
ekkert til að horfa á, sem glepur.
Maður iifir bara i leikfiminni og
slær hælunum upp I rassinn eins
og ekkert sé.
Það er seigt í þessum
bolshévikum
— Og þó er ekki langt siöan ég
lærbrotnaði. Eftir öllum eðli-
legum lögmálum ætti ég að vera
farlama núna. En sýnist þér það?
Það er seigt i þessum gömlu
bolsévikum. Það er eins og það sé
sama þótt þeir brotni þvers og
krus, þeir skriöa alltaf saman
aftur, þótt þeir séu molaðir mjöl-
inu smærra. Liklega eru
kommúnistarnir lélegri. Þeir
komu seinna. Þeir þurftu minna
að hafa fyrir lifinu. Þessvegna
eru þeir slappari, held ég. Ég
hallast helst aö þvi, að fátt sé
mönnum hættulegra en þessi svo-
kallaöa velmegun. Það er eins og
hún drepi i mönnum kjarkinn,
þróttinn, hugsjónirnar.
Þetta segi ég þó að ég hafi unnið
lengi hjá bænum, ihaldsbænum,
eins og Reykjavik hefur lengst af
verið. En þú skalt ekki halda, að
ég kunni ekki að meta menn, þótt
þeir séu mér andstæðir i pólitik-
inni. Sumir minir bestu vinir og
velgerðarmenn hefðu heldur
framið kviðristu en gerast
bolsévikar. En það breytti engu.
Ég hafði minar skoðanir og þeir
sinar. Við þvi varekkert að segja.
En nú eru þeir farnir til betri
heima, velflestir; friður sé með
þeim.
Ekki kynnst elskulegra
fólki
— Sem dæmi um það hvað gott
efni er i bolsévikum skal ég segja
þér að ég lærbrotnaði eftir að ég
var blindurorðinn og örvasa, eins
og sagt er. Engum kom til hugar
að ég gæti stigið i lappirnar
framar að neinu gagni. I hæsta
lagi staulast áfram við hækjur.
Ég var lagður inn á Grensás-
spitalann. Ég hefi ekki kynnst
elskulegra fólki en læknum og
hjúkrunariiði þar. Þjálfarinn þar
var Englendingur. Hann fór einu
sinni með mig heim til sin og þar
var mér tekið eins og ég væri
týndi sonurinn. Þú hefur heyrt
talað um hann, er það ekki?
Læknarnir töluöu við mig eins
og hvern annan strák. Þarna var
eilifur veisluglaumur, söngur og
gamanmál. Auðvitað átti þetta
lika sinn þátt i þvi hvað ég hresst-
ist fljótt. Maður varö bara blátt
áfram að trúa þvi, að maöur væri
ennþá kornungur. Ég kunni betur
við að kveðja þetta fólk og setti
undir kveðjuna þessa visu:
Ég lá þarna blindur og brotinn
og bað um margt, mér i hag.
Allt var það undireins komið
alveg jafnt nótt sem dag.
Englendingurinn ætlaði að
koma til min á jólunum, en gat
það ekki vegna anna. En hann
sendi konuna sina með stórkost-
legar jólagjafir til min og hún sat
hjá mér i 3 kiukkutima. Blessuö
manneskjan.
Hvað eru þeir að gera
í pólitíkinni?
— Jæja, eigum viö nú ekki að
hætta og fá okkur kaffi, ég er
búinn aö bulla svo helviti mikið
við þig, ertu ekki búinn að fá nóg
af þessu? Hvað eru þeir annars að
gera i pólitikinni núna? Jón
Ólafsson sagði einu sinni: „Hann
leit yfir þaö, sem hann haföi gert
og sjá, það var harla illt”.
Vonandi þyrfti hann ekki að segja
þaö núna. Og Oddur réttir mér
hitabrúsann.
„Þú vilt ekki mjólk i kaffið, þú
sagðir mér það um daginn, en
hér er einhver sykurlús”.
Við sötrum kaffið.
„Biddu við, ég ætla að fá mér i
nefið. Hvar er nú pontufjandinn?
Viltu ekki korn?”
Og ég fæ mér korn hjá Oddi.
Henda fiskinum en
hirða hrygginn
— Þegar við spjölluðum saman
um daginn Oddur, þá sagðirðu
Magnús H. Gislason blaðamaður spjallaði við
Odd Jónsson fyrir skömmu og birtist fyrri hluti
viðtalsins i Sunnudagsblaðinu þ. 23. september.
Ræddi Oddur þá m.a. um uppvaxtarár sin á Kjalar-
nesinu, kynni sin af Stefáni á Reykjum, vist sina á
skútum og togurum, slagsmál, slysfarir og sitthvað
annað.
í siðari hluta viðtalsins sem hér birtist, segir
Oddur frá verunni i Vestmannaeyjum, venkstjórn-
inni við fiskaðgerð á Hánefsstöðum i Seyðisfirði,
dvöl sinni á Grensásdeildinni þegar hann lá þar i
lærbroti og öðrum eftirminnilegum atburðum.
mér frá hörmulegu slysi, sem þú
varöst vottur að i Vestmanna-
eyjum. Hvað geturðu að öðru
leyti sagt mér frá þessari Vest-
mannaeyjadvöl?
— Og það er nú kannski ekki
svo mikið af henni að segja. Já,
ég flutti til Vestmannaeyja.
Konan min var úr Eyjum og vildi
gjarnan vera þar. En mér hálf
leiddist þar. Fannst einhvern-
veginn of þröngt um mig. Konan
fór seinni part sumars,en ég ekki
fyrr en um haustiö.
Ég hafði nú litið að gera til að
byrja meö þvi allir voru búnir að
ráða til sin nóga menn. Þá sagði
einhver:
„Talaöu við hann Gisla, hann
getur lengi bætt við sig manni”.
Þetta var Gisli Magnússon, út-
gerðarmaður og formaður. Hann
byrjaði blásnauður en reif sig upp
úr öllu valdi. Jú, ég lét mér þetta
að kenningu verða og arkaði á
fund Gisla.
„Hvað hefurðu gert?” spurði
hann.
„Hef verið bæði til sjós og
lands”, svaraði ég.
„Hefurðu verið á trolli?”
„Já, komið hef ég þar viö”.
„Mig vantar góðan flatnings-
mann. Þeir eru æriö misjafnir.
Sumir henda kannski fiskinum en
hirða hrygginn, en ef ég fæ góðan
flatningsmann þá borga ég
honum vel. Ég þekki þig ekkert
en ég þekki konuna þina og það er
afbragðs manneskja. En þú ert
nú kominn og ég skal borga þér
900 kr. til loka en góðum flatn-
ingsmanni borga ég 1000 kr. En
mundu það, að ég vil engan fisk
hafa eftir á hryggnum. Og svo
færð þú I soðið þegar farið verður
aö róa. Ég get kannski látið þig
hafa eitthvað aö dunda við strax.
Ég þarf að láta gera ýmislegt
áður en vertiöin byrjar. Þú getur
byggt fyrir mig kofa”.
„Nei, kofa kann ég ekki að
byggja”.
„Jú, þú getur það vist, þú hefur
unnið við holsteinagerð.”
Jú, ég hafði nú gert það en það
var nú kannski annað en að
býggja. Og svo sýnir hann mér
hvar kofinn eigi að standa og
hvernig hann eigi að snúa.
Hann gægðist svo einu sinni eða
tvisvar á þessa kofabyggingu hjá
mér en sagði aldrei nokkurt
skammaryröi. Annars gat hann
vist orðið æði grimmur ef honum
likuðu ekki vinnubrögðin.
Er ég hafði lokið kofa-
byggingunni sagði GIsli að ég
skyldi hjálpa netamanninum. Ég
gerði það. Þetta var kátur maöur
og skemmtilegur, var i tilhugalif-
inu og leið vel. Hann var frá
Akureyri. Hann sagði að ég hefði
kennt sér að bæta. Ég hafði þann
háttinn á að fella heilu stykkin inn
i netin I stað þess að vera að
rimpa i þau hér og þar.
Aðgerðin hefst
Svo var farið að róa upp úr
nýárinu. Þá byrjaði aðgerðin. Viö
hana vorum viö i einskonar kró og
bara sjórinn undir. Ég var fyrst
einn við flatninguna og annar
hausaði. Nú var ég búinn aö fletja
andskoti mikla hrúgu. Þá kemur
karlinn allt i einu hlaupandi, —
hann var alltaf hlaupandi — tekur
upp einn hrygg, skoðar vandlega,
fleygir honum, tekurannan, siöan
þann þriðja, og segir svo:
„Þú ert andskoti góður að fletja
og eldfljótur”.
Heidurðu ekki að það hafi
hlakkað i mér görnin?
Þegar svo mesta fiskiriið
byrjar tekur hann Olduna, all-
stóran bát, og rær honum sjálfur.
Hann átti annað aðgerðarhús og
segir nú við mig:
„Oddur, ég læt þig fara i hitt
húsið og þú tekur á móti fiskinum
af öldunni, ef við fiskum nokkuð,
og sérð um aðgerðina”.
Þaö var einn karl og ein
kerling, sem stöðugt unnu þarna
en að öðru leyti átti ég að taka
fólk eftir þörfum. Theodór heitinn
Friöriksson, rithöfundur, vann
með mér við flatninguna um
tima.
Hausunum og hryggjunum
urðum við að fleygja. Það var
siðurinn. Mér fannst hörmulegt
að fara þannig með góðan mat.
Einhverntima hefði maður nú
þakkað fyrir þorkhausana og
þóst góðu bættur að hafa þá.
Þaö er ekki að furða þótt okkur
hefnist fyrir það hvernig við
förum með fiskinn.
Eltur við borð
— Það var nú ekki verið að lita
á klukkuna þarna. Vinnutíminn
var ótakmarkaður. Bara að
standa við aðgerðina hverju sinni
þar til henni var lokið. Þetta var
ekki ósvipað vinnubrögðunum á
togurunum.
Ég hef fulla ástæðu til að ætla
að Gisla hafi ekki þótt ég sem
verstur flatningamaður. Þegar
upp var staðiö borgaði hann mér
hátt i 2000 kr. fyrir timann sem ég
vann hjá honum. Það var mikið fé
þá. En þetta var nú svona.
Almennt var greitt eitthvert lág-
markskaup. En þegar atvinnu-
rekendur töldu sig hafa náð i
„góða” menn þá var þeim borgað
undir borðið, eins og það er vist
orðað núna. Það gerðu þeir til
þess að halda frekar i þessa
menn. Það var bitist um þá.
Þegar ég hætti hjá Gisla um vorið
komu ýmsir til þess að fala mig i
vinnu, sem ekki vildu lita við mér
áður. En ekki nóg með þetta. Ég
var búinn að taka vatnsföt út i
reikning Gisla. Hann gerði sér
litiö fyrir og gaf mér þau. Bætti
þeim bara ofan á kaupið.
Þegar ég fór frá Gísla um vorið
tók hann af mér hátiðlegt loforö
um að koma til sin aftur. Jú, jú,
ég hét honum þvi. En hann virtist
hafa fengið einhverja eftir-þanka
um það, að ekki væri nógu tryggi-
lega frá þvi gengið þvi hann elti
mig út i skip þar sem ég var að
leggja af stað til Austfjarða og
spurði:
„Er það ekki alveg áreiðanlegt
að ég hafi veriö búinn að biðja þig
að koma til min aftur?”
Jú, ég hélt nú það og þaö mundi
ég gera; ég yrði ekki frekar
annarsstaðar..Hann vildi hafa alit
á hreinu, gamli maðurinn.
Afi „gjaldkerans ”
okkar
— Þú segist hafa verið að
leggja af stað til Austfjarða.
Hvert var erindi þitt þangað?
— Ja, það var nú svona að
menn trúðu þvi að ekkert væri
hægt að fiska við Vestmanna-
eyjar yfir sumarið. Þessvegna fór
það vertiöarfólk, sem var á
lausum kili, gjarnan burtu i at-
vinnuleit yfir sumartímann. Það
tiðkaðist mjög að fara til Aust-
fjaröa. Og ég var falaður i vinnu
þangaö, austur að Hánefsstöðum
I Seyöisfirði, að vinna þar hjá Vil-
hjálmi. Hann rak þar töluverða
útgerð og átti ég aö sjá um aðgerð
og beitingu. Og ég sló til og fór
austur aö Hánefsstööum. Réði
Framhald á bls. 21.