Þjóðviljinn - 14.10.1979, Side 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 14. október 1979
SjálfstæOkvikmyndagerO hefur reynst mörgum fslenskum kvikmyndageröarmanninum þung byröi.
Sjálfstæðir kvikmynda-
gerðannenn verða enn
að stunda auglýsingagerð
segir Þorsteinn
Jónsson formaður
Félags kvik-
myndagerðar-
manna
Það hefur sjálfsagt
varla farið framhjá nein-
um. að mikill fjörkippur
hef-ur færst i íslenska
kvikmyndagerð á þessu
ári. Stafar þetta fyrst og
fremst af því/ að í vor leið
lét alþíngi lokstil leiðast að
samþykkja lög um kvik-
myndasjóð og kvikmynda-
safn og var i fyrsta skipti
veitt úr sjóðnum á þessu
ári.
Þeim myndum/ sem
styrki hlutu/ hefur verið
gerð all góð skil bæði í
þessu blaði og öðrum f jöl-
miðlum. Því fannst okkur
tími til kominn að leita
nánari upplýsinga um
stöðu kvikmyndagerðar-
manna almennt og helstu
baráttumál þeirra og sner-
um okkur því til formanns
Félags kvikmyndagerðar-
manna, Þorsteins Jónsson-
ar.
— Félag kvikmyndageröarmanna
var stofnaö i febrúar 1966, en
fyrsta áriö hét það Hagsmuna-
samtök kvikmyndageröarmanna.
1 dag eru i félaginu 44 aöalfélagar
og 33 aukafélagar. Lauslega áætl-
að munu á milli 15 og 20 aðalfé-
lagar starfa sjálfstætt að kvik-
myndagerö, en álika margir fé-
lagsmenn vinna hjá sjónvarpinu.
Nær allir aukafélaganna eru utan
af landi, en þeir taka m.a. frétta-
myndir fyrir sjónvarpið.
1 lögum Félags kvikmynda-
geröarmanna segir svo um til-
gang þess og markmið, að það
skuli „stuðla að skapandi, list-
rænni og menningarlégri kvik-
myndagerð, standa vörð um
hagsmuni og höfundarrétt félags-
manna gagnvart öllum notendum
islenskra kvikmynda, stuðla aö
náinni samvinnu við menningar-
stofnanir og stjórnvöld um þessi
efni, vera samningsaðili við hiö
islenska sjónvarp og aöra þá að-
ila, er islenskar kvikmyndir nota
til fjölmiðlunar.”
Þá eru þau skilyrði sett fyrir
inngöngu i félagiö, að umsækj-
andinn hafi lokiö prófi frá viöur-
kenndum kvikmyndaskóla eða
hafi haft kvikmyndagerð að aöal-
starfi i a.m.k. þrjú ár. Kvik-
myndageröarmenn eru þeir tald-
ir, sem vinna skapandi störf við
kvikmyndagerö, s.s. kvikmynda-
stjórar, kvikmyndatökumenn,
tónsetningarmenn og klipparar,
segir ennfremur i lögum félags-
ins.
Stjórn félagsins skipa nú eftir-
taldir einstaklingar: Þorsteinn
Jónsson, formaöur, Águst Guð-
mundsson, tsidór Hermannsson
og Þórarinn Guðnason.
— Fyrstu afskipti félagsins af
þessu máli má rekja til þess, þeg-
ar samningar stóðu yfir við sjón-
varpið árið 1975, og kvikmynda-
gerðarmenn höfðu lýst yfir banni
á vinnu fyrir sjónvarpið. Mennta-
málaráöuneytið reyndi að greiöa
úr þeirri flækju með loforði um,
að nefnd yrði skipuð til að undir-
búa löggjöf um kvikmyndasjóð og
-safn. Félagiö átti mann i þessari
nefnd, sem siðar skilaði svo af sér
tillögu að frumvarpi. Við ákváð-
um að berjast fyrir samþykkt
þessa frumvarps, jafnvel þó fjár-
mögnunin væri heldur rýr, enda
var aö okkar dómi mikilvægt, að
koma hreyfingu á málið.
Frumvarpid aðeins
fyrsta skrefið
Félagið hefur aldrei litið á þetta
frumvarp nema sem fyrsta skref,
því tilviljanakenndar fjárveiting-
ar á fjárlögum eru ekki nægjan-
leg trygging fyrir öflugu starfi
sjóösins I framtiöinni, Næsta
skref er að tryggja sjóðnum fast-
an tekjustofn og þaö verður best
gert meö þvi, að hluti skattheimtu
á kvikmyndahúsunum renni til
kvikmyndasjóðsins. 1 þessu sam-
bandi má geta þess, að félagið
hefur sent greinargerð til
menntamálaráðuneytisins, þar
sem stungið er uppá þvi, aö 10%
af brúttótekjum seldra aðgöngu-
miða gangi til sjóðsins. Sú hug-
mynd kemur reyndar heim og
saman viö það, sem núverandi
menntamálaráöherra, Ragnar
Arnalds, setti fram i þingsálykt-
unartillögu, er hann flutti á sinum
tima.
Eðlilegt er, að innlend kvik-
myndagerð njóti skatts, sem sett-
ur er á innflutning á erlendum
myndum, sem i raun er okkar
samkeppnisaðili, þegar til þess
kemur að sýna isl. myndir i bió-
unum. En þá kemur nefnilega I
ljós það hrikalega dæmi, aö bióin
eiga um það að velja, að kaupa
sýningarréttá erl. stórmynd fyrir
kannski 1 milj. kr. á meöan sýn-
ingar á innlendri kvikmynd
þyrftu að skila tugum miljóna til
að hún stæði undir sér fjárhags-
lega.
Sá möguleiki er lika fyrir hendi,
aö auk styrkja veiti kvikmynda-
sjóðurinn lán eöa ábyrgist lán, og
hluti af þvi fjármagni, sem sjóð-
urinn lætur af hendi, sé endur-
greiddur með tekjum af mynd-
inni.
— Þetta er kannski ástæðan
fyrir því, hversu treglega hefur
gengiö að fá isl. kvikmyndir
sýndar í bíóunum?
— Þaö er eflaust ein af ástæð-
unum. Frá sjónarhóli bióeigend-
anna hlytur það að vera miklu
hagstæöara að kaupa sýningar-
rétt á erl. mynd þar sem ágóðinn
er tryggöur en að taka áhættuna
af þvi að sýna isl. kvikmynd. Þaö
er einmitt eitt af okkar baráttu-
málum i framtiðinni, að ein-
hvers konar samkomulag verði
gert viö bióin um sýningar á Isl.
framleiðslu, sem tryggi það, aö
sem stærstur hluti af ágóða vegna
sýningar á Isl. myndum skili sér
aftur til framleiöslunnar og
endurgreiöslu á lánum.
Samstarf kvikmynda-
gerðarmanna
og sjónvarpsins
— Hvernig hefur samstarfi
milli Félags kvikmyndagerðar-
manna og sjónvarpsins veriö
háttað fram tii þessa?
— Að dómi félagsins var sam-
starfið við sjónvarpiö heldur bág-
borið framan af eða allt til ársins
1975, þegar gerður var samningur
viö það. Sá samningur var tvf-
þættur: annars vegar um sölu á
kvikmyndum, sem félagsmenn
gerðu að öllu leyti sjálfir: hins
vegar um samstarf beggja aðila
um gerö mynda, hvort sem sjón-
varpið eða viðkomandi kvik-
myndageröarmenn séu framleið-
endur þeirra. Hvaö snertir hið
slðarnefnda hefur veriöharla litið
um slika samvinnu og mætti hún
að okkar áliti vera miklu meiri.
Fyrsta verkefnið, sem undir sllkt
samstarf gæti flokkast, var sam-
vinna sjónvarpsins og Lifandi
mynda um gerð myndar um
Snorra Sturluson. Nú hafa reynd-
ar komiö upp vandkvæöi i sam-
bandi við þessa mynd, sem ekki
virðast þó eiga sér rætur i skorti á
samstarfsvilja sjónvarpsins við
kvikmyndageröarmenn. Það er
vissulega skaöi, þvi þetta heföi
orðið fyrsta myndin, sem gerö
hefði verið i sliku samstarfi.
Félagið hefur sagt upp núgild-
andi samningi við sjónvarpið og
samningaviöræður standa yfir.
Kröfur okkar eru fyrst og fremst
þær, aö þess konar samstarf, sem
ég gat um áðan, verði aukið. ■
Einnig óskum við eftir þvi, aö inni
samninginn komi ákvæði, er
snertir samvinnu um gerö leik-
inna mynda.
Nordsat
— Nú hefur Félag kvikmynda-
gerðarmanna lýst efasemdum
um hugmyndina að Nordsat. A
hverju byggist þaö?
— Þau markmið, sem stefnt er
að með Nordsat-áætluninni eru
fyrst og fremst þau, að auka
sjónvarpssamstarf á Norðurlönd-
um og auka dreifingu á norrænu
sjónvarpsefni milli Norðurland-
anna. Félagið er samþykkt þess-
um markmiðum, en meðal kvik-
myndagerðarmanna, bæði hér
heima og á hinum Noröurlöndun-
um, eru miklar efasemdir um að
Nordsat-gervihnöttur sé hentug-
asta tækið til að ná þessum mark-
miðum. Auk þess höfum við
ásamt öðrum listamönnum gagn-
rýnt, að stjórnvöld skuli ljá máls
á þvi, að hundraöfalda þá upp-
hæö, sem fer til dreifingar
sjónvarpsefnis, á meðan slást
verður um hverja krónu til fram-
leiðslu þess. Kvikmyndageröar-
mönnum er þvi spurn: Hverju á
að dreifa, þegar allt apparatið er
komið I gang? Þarna er verið að
byrja á öfugum enda. Auk þess er
skilyrði fyrir Nordsat að okkar
dómi það, að tryggt verði óskert
tjáningarfrelsi og tryggð verði
stórefld innlend dagskrárgerð.
Aðstaða erlendra
kvikmyndamanna hér
— Nú njóta erlendir kvik-
myndagerðarmenn betri aðstöðu
hér á landi heldur en Islenskir,
þar sem þeir síðarnefndu þurfa
aö borga háa toila fyrir tæki og
hráefni á meðan útiendingarnir
eru óháðir sifkum skyldum. Hvert
er áiit ykkar á þessu?
— Félagið hefur gagnrýnt þetta
mjög mikið, vegna þess að það
færist sifellt i aukana, að erl.
sjónvarpsstöðvar og kvikmynda-
félög sendi hingað hópa til að
kvikmynda, bæði myndir heim-
ildarlegs eðlis og leiknar myndir.
Þegar innlendir kvikmyndagerö-
armenn vinna við hliö þeirra er-
lendu aö gerö mynda um svipaö
málefni, þá vekur það eðlilega
reiöi hinna fyrrnefndu að þurfa að
vinna með mun dýrari tækjum og
hráefni. Einnig eru dæmi þess, að
fyrirtæki og stofnanir hér á landi
veiti erl. kvikmyndagerðarmönn-
um þjónustu, sem viö eigum ekki
að venjast, t.a.m. afslátt af flutn-
ingsgjöldum og jafnvel bein fjár-
framlög. Islenskir kvikmynda-
gerðarmenn verða aftur á móti að
greiöa flutningsgjöld af sinum
tækjum, sem gerir það aö verk-
um, að samkeppnisaðstaðan er
þeim erlendu i vil. Við þetta bæt-
ist, aö atvinnuleyfis er ekki kraf-
ist af erl. kvikmyndageröar-
mönnum eins og tiðkast með öðr-
um stéttum. Við teljum eðlilegt,
að sliks leyfis sé krafist og það
veitt i samráði við félagið.
Félagið hefur hins vegar engan
áhuga á þvi að hindra ferðir þess-
ara manna um landiö: markmið-
iö er fremur það, að leita hófanna
um samstarf við þessa aðila eins
og tiðkast annars staðar.
Bjartari horfur
— Að lokum Þorsteinn: Má
ætla, með tiikomu kvikmyndalög-
gjafar, ásamt bættri aöstöðu, að
nú séu bjartari horfur hjá islensk-
um kvikmyndageröarmönnum en
áður?
— Horfurnar eru alltaf að verða
bjartari — annað væri öfugþróun.
Ég er þeirrar skoðunar, að þróun-
in mætti vera örari á sviði list-
rænnar kvikmyndageröar. Vegna
uppkomu kvikmyndasjóðsins
hafa mörg verkefni farið af staö,
þó ekki sé séð fyrir endann á
þeim, bæði hvað varðar fjárhags-
lega og listræna hlið þeirra. Það
fjármagn, sem sjóðurinn hefur
látið ahhendi er engan veginn nóg
til að ljúka öllum þessum verk-
efnum og þá reynir á þaö, hvort
bankar eða aðrar stofnanir vilji
leggja þeim liö. Hinu er ekki að
neita, að sjálfstæöir kvikmynda-
geröarmenn verða enn um sinn
aö stunda auglýsingagerö m.a. til
að geta rekið þau tæki, sem þarf
til að vinna að listrænni kvik-
myndagerö.
Margir telja, að innlend kvik-
myndagerð sé mikil bjartsýni
með tilliti til ibúafjölda. Það kann
vel að vera, en þó held ég, að þaö
sé engin bjartsýni, aö hægt sé aö
standa fyrir gerð tveggja til
þriggja leikinna mynda og ca. 10
styttri á ári, án þess aö setja
þjóðfélagiö á hausinn. Viö verör
um aö líta á það sem nauösyn, ef
takast á að halda uppi sjálfstæðri
menningu með reisn.