Þjóðviljinn - 30.10.1979, Blaðsíða 5

ÞriAJudagur 30. obtóber 1H»I
’JÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Carter Bandaríkjaforseti:
Olíufyrirtækin græda
1.000 miljarda dollara
Rhode Island, USA (Reuter)
Carter Bandarlkjaforseti sagði
I gær að bandariskir olfuhringar
myndu græða 1.000 miljarða doll-
ara i ár, ef þingið samþykkti ekki
stóraukinn skatt á gróðann, sem
orðið hefur vegna afnáms á verð-
lagseftirliti með olíuframieiðslu
innanlands.
Bandarikjaforseti sagði á
orkumálaráðstefnu i Providence,
Rhode Island, aö hinn sttíraukni
oliugróði á þriöja ársfjóröungi
þessa árs væri ástæða þess að
Bandarikjaþing þyrfti að
samþykkja frumvarpCarters um
stórgróðaskatt. Hann gagnrýndi
öldungadeildina fyrir að vilja
V innusly s
alltof tíð
Iðnvæðingin og sá lélegi að-
búnaður á vinnustöðum sem
hennifylgdi, hófst I Evrópu. Það
ereinnigi Evrópu, sem viðleitni
er hafin til að bæta aðbúnað á
vinnustöðum. En — samkvæmt
nýbirtri skýrslu Alþjóða vinnu-
málastofnunarinnar, er enn ó-
farin löng leið til fullnægjandi
aðbiinaðar og heilsugæslu á
vinnustöðum.
„Þrátt fyrir framfarir og við-
tæka viðleitni, hefur árangurinn
ekki orðið að vonum, vinnuslys
og vinnusjúkdómar er enn út-
breidd”, segir I skýrslunni.
Flest ríki vestur. og austur-
evrópu skýra frá fækkun dauðs-
falla á vinnustöðum, enl skýrsl-
unni er þó taliö að um 15 miljón
vinnuslys sem valda örorku eigi
sér stað á hverju ári I Evrópu.
Hversvegna?
Hluti skýringarinnar er aug-
ljóslega sá, að vinnandi ftílki fer
sifellt fjölgandi. önnur ástæða
er sú, að tækniframfarir og
breytingar á starfsháttum
valda auknum hættum. Þar er
um aö ræða flóknari vélar og
aöferöir, aukna notkun iðnaðar-
efna, háværa og mengaöa
vinnustaöi, notkun geislavirkra
efna,hætturnará oliupöllum, og
breytta aðstöðu á vinnustað
vegna tölvuvæðingar.
Þrátt fyrir útskýringarnar
stendur eftir sú staðreynd að
slys og heilsut jón eiga sér stað i
ógnvekjandi mæli, og i
skýrslunni segir að „það sem
goldiö sé I þjáningum þeirra
sem verða fyrir heilsutjóni, og
fjölskyldna þeirra, sé óþol-
andi”.
Fækkun slysa
Arið 1976 uröu i Frakklandi
1.072.345 slys I iönaði, þar af
1.907 dauðsföll. A Spáni uröu
1.003.369 slys og 2.084 dauösföll,
en þar fækkaöi slysum um
60.440 frá árinu áður. 1 Bret-
landi varð einnig fækkun slysa,
úr 378.028 árið 1974 i 324.034 árið
1976.
Slysum i iönaöi hefur einnig
fækkaö i nokkrum öðrum lönd-
um, segir i tittnefndri skýrslu. í
Vestur-Þýskalandi áttu sér stað
1.942.000 vinnuslys og 4.572
dauðsföll árið 1974. Það var i
fyrsta skipti i 20 ár, að vinnuslys
voru færri en 2 miljónir á ári, og
dauösföll voru helmingi færri en
árið 1949. Aftur á móti fjölgaði
mjög atvinnusjúkdómum. Sem
dæmi má nefna, að árið 1974
varð vart 9.000 tilfella heyrnar-
leysis af völdum hávaða á
vinnustað, en áriö 1976 var
fjöldinn orðinn 20.592.
Sovétrikin skýrðu frá þvi að
þar hefði slysum i iönaði fækkað
skýring
um 15 prósent á árunum 1971-76,
og á sama tima hefði iönaðar-
sjúkdómum fækkað um 24 pró-
sent.
Mikill kostnaður
Vinnuslys og -sjúkdómar eru
ekki einungis alltof tíð, kostn-
aðurinn sem af þeim hlýst er
alltof mikill. Talið er að beinn
og óbeinn kostnaöur nemi um 4
prósentum af þjóöarframleiösl-
unni i Vestur-Þýskalandi. Þessi
kostnaður nemur 3 prósentum
þjóðarframleiðslu i Sviss og 5
prósentum I Finnlandi.
I Vestur-Þýskalandi jókst
kostnaður vegna vinnuslysa og
-sjúkdóma úr 7.3 miljöröum
marka árið 1974 i 9.2 miljaröa
marka árið 1977.
Tapaðir vinnudagar nema
tugum miljóna á ári hverju. 1
Frakklandi voru þeir taldir 30
miljónir árið 1976, i Belgiu 2.5
milj(kiir árið 1974 og i Bretlandi
15 miljónir árin 1974-75.
Reynt að bæta úr
Viötæk viðleitni fer fram til
að bæta vinnuaðstöðu og koma I
veg fyrir heilsuspillandi áhrif.
Velflest riki Evrópu hafa sett
strangari löggjöf i þessum efn-
um að undanförnu: Pólland og
Bretland árið 1974, Belgia,
Búlgaria, Tékkóslóvakia, Dan-
mörk, Vestur-Þýskaland og
Rúmenia áriö 1975, Finnland,
Frakkland og Júgóslavia 1976,
Þýska Alþýðulýöveldiö, Noreg-
ur og Sviþjóð árið 1977, og
Frakkland aftur 1979. F.rum-
varp liggur fyrir á portúgalska
þinginu.
Aukin áhersla er lögð á
menntun, þjálfun og upplýsing-
ar um öryggi á vinnustöðum og
heilsuvernd. Nýleg athugun i
Sovétrikjunum sýndi, að nær 15
prósent allra vinnuslysa þar i
landi orsökuðust, vegna þess aö
verkamenn þekktu ekki eöa
hlýddu ekki öryggisreglum.
Stjórnvöld hafa lagt aukna
áherslu á vinnuvernd, eftirlit
með mengun á vinnustöðum,
aðlögun véla að mönnum og fyr-
irbyggjandi heilsueftirlit á
vinnustööum.
Eftirlit
Þær skyldur sem lagðar eru á
iðnfyrirtæki, meö sifellt viðtæk-
ari og flóknari reglugeröum,
valda þörf á auknu eftirliti með
framkvæmdum. „Til aö ná
árangri, þarf stöðugt eftirlit á
vinnustaðnum sjálfum”, segir I
skýrslu Alþjóöa vinnumála-
stofnunarinnar. Framkvæmd
reglna um öryggi og heilsu-
gæslu þarfnast náins samstarfe
starfmanna og stjórnenda, og
„bestur árangur næst með þvi
að láta eftirlitiö fara fram á
vinnustöðunum sjálfum”, segir
i skýrslunni.
(Úr ILO-Information, no. 4,
október 1979.)
— jás
takmarka skattinn við 141,7 mil-
jarða dollara næstu tiu árin. Upp-
hæðin er langtum lægri en sú sem
Carter mælti með, og snöggtum
lægri en þeir 273 miljarðar doll-
ara sem fulltrúadeild Banda-
rikjaþings samþykkti nýlega.
„Olíufyrirtækin fá 1.000 miljaröa
dollara að gjöf, ef tillaga fjár-
málanefndar öldungadeildarinn-
ar hlytur samþykki”, sagði
Framhald á 13. siðu
Háspennulínur valda
hugsanlega erfðagöllum
Umea, Sviþjóð (Reuter).
Menn sem vinna nálægt
háspennuleiðslum eiga fremur á
hættu en aðrir að eignast börn
með erfðagalla, sagði sænskur
erfðafræðingur sl. föstudag.
Karlmenn,sem vinna við raf-
orkuver, eiga einnig erfiðara með
að geta börn, sagði Dr. Stefan
Nordström sem starfar við há-
skólann i Umeá. Hann sagði,að af
113 börnum starfsmanna við raf-
orkuver væru 7.1 prósent með
erfðagalla, enaf 503 börnum karl-
manna, sem ynnu önnur störf,
hefðu 2,6 prósent fæðst með
erfðagalla.
„Rannsóknunum er ekki lokið,
við eigum eftir að rannsaka
stærri hóp, en orkustofnun rikis-
ins hefur beðiö okkur að flýta
rannsóknunum”,sagöi Dr. Nord-
ström. Karlmennirnir , sem
rannsóknin beinist að, hafa starf-
að i lengri tima nálgæt raflinum
sem flytja yfir 400 kilóvött.
A undanförnum árum hafa
ýmsar visindarannsóknir beinst
að áhrifum frá sterku rafsviöi á
mannslikamann og aörar lifver-
ur.
Wall Street:
Kjarnorku-
viðskiptum
mótmælt
New York (Reuter)
A hálfrar aldar afnjæli
hrunsins mikla I Kauphöll-
inni i New York, hófust viö-
skiptin I gær með miklum
fagnaðarlátum, þrátt fyrir
að 3.000 andstæðingar kjarn-
orkuvera reyndu að loka
Kauphöllinni.
Nær 450 menn voru hand-
teknir fyrir að leggjast I inn-
göngum Kauphallarinnar, og
þurfti lögreglan aö berá fólk-
ið i bila sem fluttu það á
brott.
Mótmælendur kröfðust
þess aö bundinn yrði endir á
fjárfestingu i kjarnorkuver-
um og -vopnum, ogaö Öllum
kjarnorkuverum verði lokað.
Vilja þeir beina fjármagni
sem þannig losnar til um-
hverfisverndunar.
Mótmæiaaðgerðirnar voru
skipulagðar af nær 70 sam-
tökum sem starfa saman
undir heitinu „Manhattan-
áætlunin”, en sama nafn bar
áætlunin sem gat af sér
kjarnorkusprengjuna. A
skiltum í aögerðunum stóð
m.a. „Hættiö að fjárfesta i
krabbameini” og „Brauö-
fæðiö fólk, ekki Pentagon”.
mest selda
tímaritió
öll fyrri eintök
uppseld
Lff fTuskunum
Bls. 8
Tíska
Bls. 26 Skólafatnaflur.
— 59 Fagurð afl ellífu — fafnaflur i veralunum Reykjavíkur.
— 72 Pelaar.
— 84 Haust og vetrartískan 79/80.
— 88 Gömullöt.
Hárgrelðsla og snyrting
Bls. 70 Skemmtlleg snyrtlng og falleg hárgreiðsla.
Viðtöl
Bls. 11 Sagt að toppurlnn i tiskuhelmlnum sé Paris, peningarnir
i New York, og bestu IJósmyndararnlr í Milanó.
— Rætt vlð Sigrúnu Ámundadóttur fyrirsætu.
— 22 Þau hjónln rógur og lygt — rætt um gróusögur við: Slgflnn
Slgurðsson, Kristlnn Flnnbogason, Einar Bollason, Guflna í
Sunnu og Ingólf Gufljónsson sólfræðlng.
— 44 HJálp aö handan — Joan Reed lækningarmiðlll.
— 52 Hvað varð um Tomma i Festi?
— 76 Aö skilja hvort annafl — rætt vlfl hjón sem eru i sömu
starfsgrein.
Grelnar
Bls. 16 Flelrl og flelrl vilja búa elnlr. — Hlldur Elnarsdóttir.
— 18 Hvað er hægt að gera í rignlngu.
— 20 Islendlngar leita Islendlnga erlendis. — Guðnýju Bergsdóttur.
— 33 Alvarlegar mlsþyrmlngar á börnum hér á landi óþekktar?
— Edda Andrésdóttlr.
— 48 Ofurmennin. — Gufllaugur Arason.
— 56 Nekt og nútiml — Aflalsteinn Asberg Slgurflsson.
— 90 Ey|an Rhodos. — Flnnur P. Fróðason.
Heimlllð
Bls. 68 Sundlaugar í helmahúsum.
Matur og Drykkur
Bls. 81 Samlokurnar og Jarllnn af Sandwlch.
— 99 Smásaga.
Líf og List
Kvikmyndir: Kemur SJónvarpsmyndaflokkurinn „Bllnd Ambltion"
til islands?
Bækur: Metsölubókln „The Womens Room".
Tónllst: Live i Bala.
Myndllst: Hvernlg llstaverkasala gengur fyrir slg í San Francisco.
Leikhús: i Leikbrúðulandl.
Kvikmyndaleikkona: Konan Sofla Scicolone á bak við stjörnuna
Sophiu Loren.
Fróðlegt, skemmtilegt og spennandi lesefni fyrir konur og karla, unga
sem aldna.
Kaupum Líf, lesum Líf, geymum Líf.
Áskriftarsímar 82300 og 82302
Til tískublaðsins Li». Ármúla 18. pósthólf 1193 Rvik.
Óska eftir áskrift.
Nafn ________________________________________________
Heimilisfang
Nafnnr._______