Þjóðviljinn - 12.12.1979, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 12. desember 1979. IÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Breskur landstjóri til Ródesíu:
Teflt á tæpasta vað
London, Salisbury (Reuter)
Breska rikisstjórnin sendi I
gærkvöldi landstjóra sinn til að
taka við völdum i Ródesiu, sem
formlega er bresk nýlenda.
Striðsátök eiga sér enn stað i
landinu. Þingiö i Ródesiu sam-
þykkti i gærkvöldi stjórnarskrár-
breytingu, sem að fullu gerir
landið aftur aö breskri nýlendu.
Rikisstjórn Margrétar Thatch-
er tók ákvörðunina um að . senda
Soames lávarð til Ródesiu, þrátt
fyrir að samningaviðræðunum
um Ródesiu sem fram fara i
London sé ekki að fullu lokið. Enn
hefur ekki verið gengið frá öllum
atriðum vopnahlés.
Breski Verkamannaflokkurinn,
sem er i stjórnarandstöðu, gagn-
rýndi þessa ákvörðun og sögðu
talsmenn hans að Ródesia gæti
orðið nokkurs konar Vletnam, ef
ekki næðist samkomulag I
viðræðunum I London. Sir Ian
Gilmour aðstoðarutanrikis-
ráðherra féllst á að með ákvörð-
uninni væri tekin áhætta, en henni
væri ætlað að flýta samninga-
viöræðunum.
Soames lávarður, sem er
tengdasonur Sir Winston Church-
ill heitins, mun hafa nær ein-
ræðisvöld I Ródesiu. Þó er teflt á
tæpasta vað, með þvi að senda
hann til landsins. Talsmenn
Föðurlandsfylkingarinnar hafa
lýst þvl yfir, að frá og með deg-
inum i dag, séu öll dráp framin á
vegum ródesiskra stjórnvalda á
ábyrgð Soames lávarðar. Nær
20.000 manns hafa þegar látið llfið
i nýlendustrlðinu.
Neöri deild ródesíska þingsins
samþykkti samhljóða I gærkvöldi
stjórnarskrárbreytingu sem segir
að „Zimbabwe Ródesia skuli ekki
lengur vera sjálfstætt riki, heldur
hluti af heimsveldi bresku krún-
unnar”.
Búist var við að samþykkt efri
deildar þyngsins yrði einnig sam-
hljóða, en hún getur ekki breytt
Soames lávaröur
lögum sem neðri deildin hefur
samþykkt.
Kjarnasprengjueldflaugarnar:
Hollenskir kratar hvekktir
á norrænum skodanabrædrum
Eini fiokkur sósiai-demókrata
sem af einurð hefur lagst gegn
áformum NATO um smiði nýrra
kjarnasprengjueldflauga, er
holienski Verkamannaflokkur-
inn „Partei van der Arbeit”.
Forystumenn þess flokks eru
vonsviknir og bitrir vegna af-
stöðu skoðanabræðra sinna i
öðrum NATO-rikjum, einkum
norska Verka mannaf lokksins.
Hollendingar höfðu búist viö
meiri stuðningi við afstöðu sina,
einkum vegna þess að bæði
Norcgur og Danmörk hafna
opinberlega staðsetningu kjarn-
orkuvopna i þessum iöndum.
Formaður hollenska Verka-
mannaflokksins, Joop de Uyl
fyrrum forsætisráðherra, segir
blátt áfram, að Danir og Norð-
menn „eigi alltof auðvelt” með
að ákveða kjarnofkuvlgbúnað
fyrir önnur lönd. Honum finnst
að stuðningur danskra og
norskra sósialdemókrata hafi
brugðist þegar deilurnar stóðu
sem hæst i Hollandi um kjarna-
sprengjuáform NATO. Þá var
þvi stöðugt haldið fram að Hol-
land mundi einangrast innan
NATO, ef það hafnaði kjarna-
sprengjunum.
Hernaðarsérfræðingar
réðu ferðinni
Hér verður i stórum dráttum
sagt frá viðtali sem blaðamaður
danska dagblaðsins Informati-
on átti við Joop den Uyl um
miðjan nóvember:
Eldflaugam álið hófst fyrir
tveim árum. Þá var lagt til að
NATO léti smiða eldflaugakerfi
til að bregðast við hinum nýju
SS-20 eldflaugum Sovétmanna.
Meginröksemdin var sú, að
SS-20 eldflaugarnar mundu
rjúfa jafnvægið milli austurs og
vesturs hvað snerti meðaldræg-
ar eldflaugar. Einnig vildu
menn að NATO eignaðist nýtt
eldflaugakerfi, til að eiga fleiri
kosta völ við varnaraðgerðir.
Sagt var að NATO ætti ekki að
láta neyða sig til að svara SS-20
Joop den Uyl
árás á Vestur-Evrópu með lang-
drægum eldflaugum frá Banda-
rikjunum.
Nefnd háttsettra
hernaðaisérfræðinga var skip-
uðtil að rannsaka málið, og hún
hefur ráðlagt NATO að láta
smiða nýja eldflaugakerfið. En
fyrir nokkrum mánuðum fóru
menn að efast um hve viturleg
þessiáform væru. Þá var skipuö
ný nefnd stjórnmálasérfræð-
inga, og átti hún að meta við-
brögð Sovétmanna og kanna
möguleika á samningaviðræð-
Ég vil taka fram, að við i
Verkamannaflokknum höfum
ætið litið á SS-20 eldflaugarnar
sem ógnun. Við fordæmum
þetta eldflaugakerfi sem ein-
hliða vigbúnaðaruppbyggingu.
Hins vegar hefur það orðið
okkur hvatning I viðleitni okkar
til að draga úr vígbúnaði, að
breska stofnunin Institute for
Strategic Studies, (sem fylgist
með vi'gbúnaði um viða veröld,
Þjv.) hefur komist að þeirri
niðurstöðu, að jafnvægi rlki
milli austurs og vesturs hvað
snertir meðaldrægar eldflaug-
ar. Samt viljum við ekki ein-
angra umræðuna um kjarna-
sprengjuvigbúnað við eina eld-
flaugategund. Það þarf einnig
aö hafa I huga langdrægar og
skammdrægar eldflaugar.
Heimskulegt svar
Við teljum einnig að það sé af-
ar heimskulegt svar, að segja:
úr þvi að Rússar hafa smiðað
endurbætt eldflaugakerfi, þá
verðum við auðvitað að endur-
bæta okkar kerfi.
Við I hollenska Verkamanna-
flokknum höfum mikinn áhuga
á að rjúfa þennan fáránlega
vitahring, sem veldur þvi að ef
annar endurbætir, þá verður
hinn að gera það llka. Þetta er
sjálfsagt, með tilliti til þess, að
báðir aðilar hafa margfalda
getu tíl aö útrýma öllu lifi.
Að sjálfsögðu gerum við okk-
ur ljóst, að NATO hefur komið
sér i vandræðalega stjórnmála-
stöðu. Fyrst voru einvörðungu
hernaðarsérfræðingar látnir
fjalla um þetta mál. Það var
ekki fyrr en ári seinna að farið
var að undirbúa stjórnmálalegu
hliðina, og ég tel það mikil mis-
tök hjá NATO að blða svo lengi.
NU sjá allir hvernig Brésnéf
og Sovétmenn notfæra sér þessi
mistök. Það eru Rússarnir sem
gera tillögur um samningavið-
ræður. Þeir slá sér upp áróðurs-
lega. En við hefðum ékki átt að
láta koma til þess, NATO hefði
átt aðhafa samningatillögur til-
búnar i tima.
Við gerum okkur grein fyrir
að breyting á áformum NATO
gæti orðið álitshnekkir fyrir
Carter-rikisstjórnina og önnur
stór NATO-riki. En ég tel ekki
að málið sé svo afgerandi. Viö
Hollendingar höfum rætt þetta
mál mánuðum saman, og við
höfum komist að þeirri niður-
stöðu, að það eigi ekki að
ákveða smiði kjarnasprengju-
eldflauganna í desember. Það á
að slá ákvörðun á frest, og
freista þess á næstu tveim árum
að semja við Sovétrikin.
Semjum við Sovét
Það er rangt að ákveða fyrst
að framleiða vopnin og reyna
svo að semja. Ég tel að slikt
sýni skortá sjálfstrausti. Það er
eins og við þurfum fyrst að
hressaupp á móralinn, með þvi
aðhafa vopnin I höndunum áöur
en sest er að samningaborðinu!
Þar að auki vitum við að enn
mun NATO hafa yfirhöndina i
langdrægum kjarnorkuvopnum
um árabil. Viö höfum yfirhönd-
ina. Sama gildir um skamm-
dræg kjarnorkuvopn, á þvi sviði
erum við langt á undan RUss-
um.
I öðru lagi skulum við huga að
Rússum sjálfum. Auðvitað eru
til I Sovétrikjunum vigbúnaðar-
sinnar og afvopnunarsinnar,
eins og á Vesturlöndum. Ég er
hræddur um að við styrkjum
stöðu vígbúnaðarsinna þar, ef af
NATO-áformunum verður. Þá
geta þeir sagt: Vesturveldin
hafa ákveöið að smiða vopnin,
þau ætla að eyða miljörðum i
framleiðsluna, og auðvitað vilja
þau ekki semja þau af sér.
Afleiðingin verður sovéskt
andsvar, og enn verður hert á
vig búnaðarkappinu.
I staðinn eigum við að beita
Rússana virkilegum stjórn-
málaþrýstingi. Við eigum að
segja: Jæja, við frestum
ákvörðuninni, en athugið ykkar
gang! Það sem þið hafið að-
hafst, veldur okkur verulegum
áhyggjum, við tökum þetta
mjög alvarlega! Samtsem áður
erum við reiðubúnir að hefja
samningaviðræöur. Viljið þið
stöðva framleiðslu á SS-20 eld-
flaugunum og fækka þeim? Get-
um við komist að samkomulagi
um meðaldrægar eldflaugar?
skýring
Öddubækurnar í nýrri útgáfu
Fyrsta öddu-bókin, eftir Jennu
Jensdóttur og Hreiðar Stefáns-
son, kom út árið 1946 og heitir ein-
faldlega Adda, og siðan þá hefur
veriö stöðug eftirspurn eftir þess-
ari bók. Hefur hún verið endur-
prentuð mörgum sinnum og nú
kemur hún út i 6. útgáfu. Sömu
sögu má segja um þær bækur sem
fylgdu i kjáfarið, allar hafa notið
mjög mikiiia vinsælda, svo að
sjaldgæft má telja með islenskar
barnabækur.
Jenna og Hreiðar hafa lært þá
list aö ná athygli yngstu lesend-
anna og skilja tilfinningallf barn
anna. öddubækurnar eru sjö tals-
ins og fást nú allar í nýrri útgáfu.
Þær eru: 1. Adda, 2. Adda og litli
bróðir, 3. Adda lærir að synda, 4.
Adda kemur heim, 5. Adda I
kaupavinnu, 6. Adda I mennta-
skóla, 7. Adda trúlofast.
Ctgefandi öddu-bókanna er
Bókaforlag Odds Björnssonar á
Akureyri.
Tvœr nýjar bœkur:
Skilnaður —
Ct eru komnar tvær nýjar bæk-
ur hjá Ingólfsprenti h.f. — Skiln-
aður — eftir Harold Robbins, sem
er einn viðlesnasti höfundur sem
nú er uppi, Bandarlkjamaður
sem sló I gegn meö sinni fyrstu
sögu, Never love a stranger.
Hin bókin heitir — Dauðarefs-
Bretaræfa
eiturefna-
hernað
I Bretlandi hefur verið komið á
fót fyrsta æfingasvæði i Evrópu
fyrir eituref nahernaö, sagði
breska varnarmálaráðuneytið i
gær.
Tólf ferkilómerta svæöi i Port-
on Down herstöðinni sem er i suð-
vestur Englandi verður notað til
æfinga. 1 næsta mánuði verður
eiturefnasprengjum varpað að
breskum hermönnum og þeir
úðaðir með eiturefnum úr flug-
vélum.
Talsmaður varnarmálaráðu-
neytisins sagði að eiturefnin yrðu
mjög útþynnt, svo að þau muni
ekki ógna fólki sem býr I nágrenni
herstöðvarinnar.
Yfirmaður Porton Down her-
stöðvarinnar, Dr. Rex Watson,
sagði að Varsjárbandalagið væri
mun betur búið en Vesturveldin
til eiturefnahernaöar. Hann sagði
að Bandarikin væru eina NATO-
rikið sem geti gert takmarkaða
eiturefnaáras.
Bandaríski
flotinn bíður
átekta undan
r
Irans-
ströndum
Bandarikin efla enn flotastyrk
sinn nálægt lran og I gær sögðu
talsmenn bandariska varnar-
málaráðuneytisins að yfir 300
herflugvélar væru um borö i flug-
móðurskipum á hafinu undan
lransströndum.
Talsmenn varnarmála-
ráðuneytisins sögðu að i banda-
riska flotanum á Indlandshafi
væru nú 23 skip, og gáfu þeir til
kynna að þau verði þar uns
gislarnir i bandaríska sendiráð-
inu i Teheran verða leystir úr
haldi.
1 flotanum á Indlandshafi eru
tvö flugmóðurskip með 150 flug-
vélar og á Miðjaröarhafi eru
einnig tvö flugmóöurskip með
jafnmargar flugvélar innan-
borðs.
Carter Bandarikjaforseti sagði
s.l. föstudag, að hann muni ekki
beita hervaldi gegn Iran, ef hann
telji það ógna gislunum i sendi-
ráðinu. Carter hélt opnum mögu-
leikanum á refsiárás ef gislunum
yrði unnið tjón.
Málaferli vegna
aflaufgunar-
eiturs
í Víetnam-
stríðinu
Chicago (Reuter)
Skaöabótakröfur sem nema alls
120 miijörðum dollara, hafa verið
geröar af 97 fyrrum hermönnum i
Víetnam, vegna þess að þeir uröu
fyrir barðinu á iaufeyðingar-
efninu „Orange” i Vietnam-
striðinu.
Málshöfðunin I Chicago er rök-
studd með þvi að eiturefnið valdi
krabbameini, erfðaskemmdum
og fæðingargöllum. Fimm efna-
verksmiðjur eru sóttar til saka.
A árunum 1962 til 1969 úðaði
bandariski flugherinn 40 milj-
ónum lftra af eiturefninu
Orange yfir skóglendi i Vietnam.
Dauðarefsing
ing — eftir Heinz G. Konsalik.
Sagan gerist I Þýskalandi á eftir-
striðsárunum og fjallar um þá
stóru spurningu hvort dauðarefs-
ing réttlætanleg. Bókin er
sögð hörkuspennandi og að hún
muni verða umhugsunarefni
lesandans lengi á eftir.