Þjóðviljinn - 23.12.1979, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 23.12.1979, Blaðsíða 4
4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 23. desember 1979. DJOOVIUINN Málgagn sósíalisma, verkalýös- hreyfingar og þjóðfrelsis t'lgefandi: Útgáfufélag þjóöviljans Kramkvæmdastjóri: Eiftur Bergmann Kitstjórar: Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson. Kréttastjóri: Vilborg Haröardóttir L msjónarmabur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson. Kekstrarstjóri: Olfar Þormóösson Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéöinsson Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir. Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks- son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson. Erlendar fréttir: Jón Asgeir Sigurösson lþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson. Ljósmyndir: Einar Karlsson, Jón Olafsson Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson Handtita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar. Safnvöröur: Eyjólfur Arnason Auglýsingar: Sigriöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson. Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir. Afgreiösla: Einar GuÖjónsson, GuÖmundur Steinsson, Kristín Péturs- dóttir. Slmavarsla: Oiöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir. Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir. (Jtkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson. Ritstjórn, afgreiösla og auglýslngar: Slöumúla 6. Reykjavlk.slmi 8 13 33. Prentun: Blaöaprent hf. Börn • Jól eru það áhrifasterk hátíð á mótunarskeiði þeirra sem alast uppj íslensku samfélagi, að þau eiga sér síðan fastan sess og stóran í vitund manna. Hvort sem þeir síðarmeir á ævinni leggja áherslu á að jól séu þeim f jöl- skylduhátíð, tilbreyting, trúarhátíð eða tími til um- hugsunar — svo aðeins sé tæpt á því sem mönnum f inn- ast jólin vera í skoðanakönnunum. • Þau ítök sem jól eiga í vitund manna eru auðrakin til þeirrar viðleitni að gera þau að barnahátíð: trúarleg for- senda þeirra tengir þau við það undur sem mest verður í mannheimum — að barn er fætt. Þar eftir hafa f ullorðn- ir reynt hver með sínum hætti að sýna að minnsta kosti börnum vinsemd á jólum, færa þeim gjafir eða gjöra þeim annað til góða, laga hegðun sína að óskum og þörf- um barna, jafnvel brjóta odd af fullorðnu oflæti sínu og taka þátt í leikjum af hjartans einlægni og fyrirhyggju- leysi. • Að sjálfsögðu má margt gott um þess viðleitni full- orðinna segja. En þegar jól eru gerð að barnahátíð þá felst í því nokkur háski. Nánar tiltekið sá háski, að vin- samleg samkeppni um hylli barna á jólum er höfð til þesseins að f riða samviskuna. Bæta upp það sem á vant- aði í umgengni og framkomu við börn — ekki kannski endilega ígjafmildi, heldur blátt áfram í alúð, einlægum áhuga á hugðarefnum barna, þeirra hugarheimi. Sjálft jólagjafaf lóðið á sér ekki hvað síst forsendur í órólegri samvisku,menn eru að kaupa sér frið fyrir vanrækslu. íslensk börn eru ekki hungruð eins og þau börn í stór- borgum og styrjaldarsvæðum og þurrkasvæðum þriðja heimsins sem sjónvarpsfregnir og hjálparstof nanir eru öðru hverjuað minna okkur á. En þau geta allt eins verið vannærð i öðrum skilningi. Það er ekki að undra þótt þær íslenskar barnabækur sem bestum sögum fer af nú um þessar mundir f jalli einmitt um þetta efni: um börn sem enginn hef ur tíma til að sinna/því að það þarf að vinna mikið til að greiða kostnað við að reisa æ stærri ramma utan um æ minni f jölskyldur/ æ rýrari þátttöku einstak- linga hvers í annars lífi. #Það ár sem senn er liðið var einskonar stækkun jóla í þeim skilningi að það hét barnaár. Það var óvenjumikið talaðog skrifað um börn — bæði þau sem ná ekki þroska vegna hungurs og þau sem eru andlega og tilfinninga- lega vannærð og búa hið næsta okkur. Það kom margt ágætt fram í þeirri umræðu og börn fengu nokkur tæki- færi til að koma okkur á óvart;sýna hvað þau geta— eins og þegar listahátíð barna var haldin á Kjarvalsstöðum i sumar, sællar minningar. En nú er að gæta sín á því, aði ekki f ari eins með barnaár og þá daga sem nú f ara í höndl og kallast hátíð barnanna: að þetta ár verði undantekn- ing og um leið afsökun og f jarvistarsönnun; við sýndumi lit, en nú er best að við snúum okkur að öðru... • Raunhæf hollusta viðmálstað barna, við þeirra þarfij; er annaðog meira en spurning um þær skyldur sem hver einstaklingur tekur á sig þegar hann reynirað lengja ævi sína með þvíaðeignast barn. Sjálf tilvera þessarar smá- þjóðar er aldrei sjálfsagður hlutur; ef eitthvað hefur alvarlega mistekist í uppeldi og aðhlynningu að þeim sem skulu landiðerfa, og það kannski ekki í eina kynslóð heldur tvær eða þrjár, (já verður margtóvíst um f ramtíð okkar sem þjóðar. Ef við höldum áf ram að skila börnum okkar samfélagi, sem er nískt við börn og við unga for- eldra, en bruðlar stórkarlalega á ýmsum öðrum sviðum, ef hin sérgóða viska gróðans á að ráða gildismati, ef hugsjónir samhjálpar og jöfnuðar eiga að heita velviljuð flónska eða efnahagsleg heimska — þá getum við varla átt á öðru von, eða átt annað skilið, en að börn okkar muni í vaxandi mæli snúa baki við slíku félagi manna, flýja það eftir ýmsum leiðum. • ( von um að slík bölsýni þurf i ekki að sannast óskar Þjóðviljinn lesendum sínum og landsfólkinu öllu gleði- legra jóla. Myrkriö er rlkjandi á þessum árstíma. En þaö veldur fæstum okkar áhyggjum, vegna þess aö viö höfum frá blautu barnsbeini þekkt myrkriö sem tíma hvíldar ogrósemi.Um þetta leyti steöja aö vitum margra okkar svo þægilegar tilfinningar, aö um jólin gleymum viö myrkrinu og myrkum hliöum lifsins. Hátiöa- matur á borö borinn, kertaljós loga, góöur ilmur og félags- skapur ættingja og ástvina. I nokkra daga leyfum viö okk- ur þann lúxus aö gleyma öllu hversdagsamstrinu. Slöppum af, lesum góöar bækur, hugsum fallega til þeirra sem færöu okk- ur gjafireöa komui heimsókn — allt er gott um jólin. Umh ugsuna ref ni Þaö er margt sem viö gleym- um ekki um jólin, vegna þessaö viö vitum ekki af þvi. Bágt ástand hjámörgummönnum úti ihinum stóra heimi snertir okk- ur ekki vegna þess aö viö frétt- úr almanakinu Hin týnda stétt um ekki af þvi. Og þótt viö frétt- um af þvl, þá er hægt aö friöa samviskuna meö léttu móti, t.d. gefum viö slatta af peningum til sárþjáörar þjóöar Kampútseu. Ekki vil ég lltilsviröa slík fram- lög, en ég tek undir meö móöur Teresu, kaþólsku nunnunni sem hlaut friöarverölaun Nóbels i ár. Þaö er svo margfalt auö- veldara aö láta fé af hendi rakna en aö hjálpa bágstöddum nágranna sínum. Þá fyrst reyn- ir á siöferöisþróttinn, þegar maöur heyrir neyöarkall mannsins I næsta húsi. Jónas Kristjánsson Dagblaös- ritstjóri skrifaöi óvenju skyn- samlegan leiöara I blaö sitt s.l. fimmtudag. Ég er aö vlsu ekki sammála stéttargreiningu hans á Islensku þjóöfélagi, en þessi leiöari er þess viröi aö hann sé endursagöur. Jónas heldur þvl fram aö þorri Islendinga sé vel stæöur. Aö visuséu margir stundum eöa oft í kröggum, en ekki vegna fá- tæktar, heldur vegna of mikils hraöa I fjárfestingu I bil, Ibúö eöa munaöi. „Fjárskortur hindrar ekki þettafólk laö horfa meö bjartsýni til framtlöar” segir Jónas. Mikinn meirihluta þjóöarinn- ar vill Jónas flokka I miöstétt, og þá einhvern af þrem flokk- um: Hátekjufólk^vegna ábyrgö- ar, menntunar’' eöa aöstööu. Fólk meö riflega möguleika á uppmælingu eöa aukavinnu. Og fólk þar sem eiginmaöur og -kona vinna bæöi úti. „Lífsstíll nútimans á Islandi krefst þess, aö fólk fylli ein- hvern þessara þriggja flokka. Og þaö gerir raunar mikill meirihluti þjóöarinnar. Einmitt þess vegna vill oft gleymast sá hluti hennar, sem á engan þess- ara aögöngumiöa” segir Jónas. Týnda stéttin Gallaö almannatrygginga- kerfi veldur þvl aö nokkur hópur fólks hefur ekki aögang aö lifs- stíl miöstéttarinnar. Þar er um aö ræöa sumt ef ekki margt eftirlaunafólk og lffeyrisþega, suma öryrkja, einstæöar mæöur og fjölskyldur ofdrykkjumanna. Dagblaösritstjórinn telur einnig láglaunafólk til hinnar týndu stéttar. „Láglaunafólk getur lifaö miöstéttarlífi, ef þaö hefur góöa möguleika á auka- vinnueöa ef hjón vinna bæöi úti. Tekjukerfi þjóöfélagsins bygg- ist raunar á þvf, aö einhvern veginn hafi hver fjölskylda aö minnasta kosti hálfar aörar launatekjur.” Hinir ósýnilegu Jónas fer svo nokkrum oröum um hve erfitt uR)dráttar fólk af týndu stéttinni á, ef þaö hyggst reyna aö semja sig aö háttum miöstéttarmanna. Leiöaranum lýkur svo á þessum oröum: „Utangarösfólkiö er ekki eins áberandi I þjóöfélaginu og á kreppuárunum eftir heims- styrjöldina. Menn lesa frásögn Siguröar A. Magnússonar um ævi barna undir kalstjörnu, en taka ekki eftir sliku ástandi nú. Staöreyndin er sú, aö undir- stéttin I þjóöfélaginu er oröin svo fámenn, aö hún hefur týnst I hugum fólks. Menn sjá hana ekki I nágrenni sinu og halda, aö hún sé ekki til. Þetta athug- unarleysidregur úr mætti gagn- aögeröa. Enn eru börn aö alast upp I húsnæöi sem ekki er heilsufars- lega sómasamlegt. Enn eru börn aö alast upp viö fæöi sem ekki veitir nægan þroska. Og enn eru börn aö alast upp viö fjárskort, sem skipar þeim á óæöri bekk. Ef viö viljum sjá þessar staö- reyndir islensks þjóöfélags, gætum viö bætt verulega úr Jón Ásgeir Sigurdsson skrifar skák, einmitt af því aö týnda stéttin er svo fámenn og vel- sældarstéttin svo fjölmenn.” Hvað ber að gera? Vissulega eru þessi skrif Jón- asar aöeins ávitunarorö; hann bendir ekki á neinar leiöir til lausnar þessu ástandi. Þaö er enda ekki nema von, Dagblaös- ritstjórinn trúir á einstaklings- framtakiö og sjálfsafgreiöslu og sllk trúarbrögö hafa einfaldlega ekki upp á neina lausn aö bjóöa, þegar „týndu stéttina” ber á góma. Hve oft hefur maöur ekki heyrt athugasemdir fávísra manna um fólk sem þjóöfélags- geröin gerir hreint ogbeint ekki ráöfyrir? Fólk,sem býr i þjóöfé- lagi þar sem rlkjandi hugmynd- ir segja aö félagsleg samhjálp sé aukaatriði eöa I besta falli frjálst framtak hjálparstofn- ana, veröur aö falla aö hinu al- menna lifsgæöakapphlaups- mynstri eöa útskúfast ella. „Þetta nennir ekki aö vinna og ber enga viöingu fyrir verö- mætum” segja andstyggilegir ihaldsmenn, sem I raun þekkja ekkert til aöstæöna utangarös- fólksins. Sóslalismi byggir aö minum skilningi mjög sterklega á hug- myndinni um félagslega sam- hjálp. Sóslalismi er aö mlnum dómi félagshyggja, þar sem gagnkvæm virðing fyrir mann- gildi er I fyrirrúmi. Þess vegna tel ég aö félagslegar úrlausnir séu einungis raunhæfar aö þær byggi á sósialisma. Sá er ekki sósialisti, sem ekki man fullvel eftir hinni týndu stétt. Llka um jólin. — áb

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.