Þjóðviljinn - 27.01.1980, Blaðsíða 13

Sunnudagur 27. janúar 1980 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 13
landbúnaði er þó nokkurt at-
vinnuleysi hjá ungu fólki i sveit-
unum. A sama tima stórvantar
fólk til iðnstarfa og uppbygging-
ar i borginni.
Menningararfur fjallafólksins
er sterkur og þeir sem á annaö
borð flytjast til borgarinnar
halda öllum sinum siðum og
venjum þar. Það er þvi allt önn-
ur borgarmenningin i Dushanbe
en sú vestræna sem við þekkjum
til.
Fólkið er af Asiukynstofni,
frekar lágvaxið, og dökkbrúnt á
hörund. Fjallafólkið i borginni
klæddist að gömlum sið. Helsta
einkennið eru kollurnar sem það
ber á hvirflinum. Þessi ferkönt-
uðu pottlok eru af tveim megin-
gerðum, dökk og látlaus fyrir
karla en hvit og alsett perlum og
glæsilegum útsaum fyrir kven-
fólkið. Að öðru leyti voru kári-
arnir klæddir dragsiöum og
þykkum kuflum sem dregnir eru
saman með belti yfir mittið og i
háum dökkum leðurstigvélum.
Þessi klæðnaður stakk óneitan-
lega i stúf við 45 gráða hitann.
Kvenfólkið klæðist mun léttari
klæðnaði og að sama skapi
skrautlegri, eða silkiofnum kjól-
um og sloppum þar sem munstr-
ið gefur til kynna aldur og hjú-
skaparstöðu viðkomandi. Inn-
fædda borgarfólkið klæðist hins-
vegar á vestræna visu. Það er þó
ekki einvörðungu klæðaburður-
inn sem aðskilur fjallafólkið frá
hinum nýtilkomnu borgarbúum.
Allur húsakostur er gjörólikur
þvi sem við eigum að venjast.
Nægjusemi situr i fyrirrúmi.
Húsin oft illa smiðuð og kofa-
ræksni og mest litið um húsgögn.
Iðulega er matast á teppi inni á
miðju stofugólfi, ef svo má kall-
ast.
Melónur og
vínber
Aðalfæöið er ávextir og kjöt.
Tadsjikistan er eitt auðugas ta r iki
innan Sovétríkjanna og er það
ekki sist vegna hinnar miklu
gróðursældar. Melónur og vin-
ber og aftur melónur og vinber
var nokkuð sem við fengum að
kynnast allrækilega i þá dags
sem viö stóðum þar við, enda
stóð þá háuppskerutiminn yfir.
Það var með ólikindum hvað
þeir innfæddu gátu borðað. Við
fengum lika fljótlega að heyra
hversu litlir matmenn við vor-
um, þvi að strax eftir fyrstu
máltiðina á hótelinu barst fyrsta
og eina kvörtunin til okkar alla
ferðina. Hún kom úr eldhúsi
hótelsins þar sem kvartað var
yfir þvi hve litið við borðuðum.
Túlkurinn lét þess og getið að
sjálfsagt væri eldhúsfólkið eitt-
hvað niöurdregið og héldi að okk-
ur þætti maturinn vondur.
Við létum ekki segja okkur
þetta tvisvar og stóðum þaðan i
frá meðan dvalið var á hótelinu
aldrei upp fr á borðum án þess að
sporðrenna hverjum einasta
bita og hjálpuðust þar allir að.
Aðalfæðan var kjöt og
grænmeti og aftur meiri melón-
ur og vinber.
Stórmerkilegt
bakarí
Með öllum máltiðum var borið
fram sérstakt kringlótt hleifa-
brauð. Brauðið er ljóst en bragð-
mikið og er bakað þarna i fjöllun-
um, og þekkist hvergi annars-
staðar i Sovétrikjunum.
Segir sagan að þaö stafi af þvi
að fátæktin hafi veriö svo mikil i
Tadsjikistan fyrr á öldum að fólk
hafi hvorki átt hnifa né gaffla til
að matast með og þvi notast við
blauöhleifana.
Mér sem lærðum bakara lék
mikil forvitni á að fá aö sjá
hvernig þessi brauð væru gerð

Ungur nemur, gamall temur. Listiðnaður margs konar hefur fylgt
óbreyttur kynslóð eftir kynslóð um nokkrar aldir sem einn þáttur i
margbrotinni fjallamenningunni.
Ferðamenn virða fyrir sér þjóðarklæðnað fjallabúa I túristaverslun I
Dushanbe. Skrautmiklir silkikjólar og perlusaumaðar kollhúfur og
skikkjur er eitt megineinkenni i klæðnaði kvenfólksins.
Brúðkaup hjá fjaliabúum. Brúðurin hylur andlitið þvi þaö boöar ekki
gæfu i hjónabandi að sýna sig ókunnugum á sjálfan brúðkaupsdaginn.
Fjölbýlishúsaþyrpingin I Nurek stingur óneitanlega nokkuð I stúf við
umhverfið.
LÚÐVÍK
GEIRSSON
SKRIFAR
þvi að bæði voru þau falleg og
bragðgóð.
Mér varð að ósk minni stuttu
siðar þegar ég komst inn i eitt
smábakari yst á borgarmörkun-
um.
Þótt framleiðsluferillinn væri
ekki ýkja frábrugðinn þvi sem
menn eiga að venjast: blanda,
hnoða, lyfta og baka, þá voru að-
ferðirnar og aðstaðan hálf-
skringileg.
Bakariið var smáleirkofi og
minnti helst á fjós . í einu horninu
lágu nokkrir mélpokar og þar við
hliðina eltikarið sem var smiðað
úr eik og hnoðarinn handsnúinn.
1 horninu beint á móti lá heilmik-
ið deig uppi á borði, eða svo
sýndist mér að minnsta kosti.
Það var ekki fyrr en einn bakar-
inn sló hróðugur i bunkann til að
sýna mér, og allár flugurnar
flugu upp, að ég sá greinilega að
þetta var brauðdeig.
A næsta borði þar við hliðina
stóð annar bakari og vigtaði
deigið niður jafnóðum og hann
klappaði það út i hringmót.
Þá var það ofnmaðurinn, eða
öllu heldur ofninn. Þetta var
múrsteinshlaðinn kolaofn með
kúptu þaki.
Ofnmaðurinn notaði hvorki
plötur né stjaka heldur hafði
hann vafið handleggina á sér
með bómullardúk langt upp
yfir olnboga, og notaði þvi
handlegginn i stað stjaka. Ofn-
plötur þurfti hann heldur engar
þvi hann geröi sér litið fyrir og
sló brauðdeiginu upp i innan-
verðan ofninn þar sem það siðan
bakaðist utan i múrsteininum.
Einfaldari og jafnframt stór-
brotnari aðferðir við bakstur hef
ég aldrei áður séð á ævinni, þvi
að jafnframt þvi að reka höndina
inn og út úr ofninum allan timann
sá blessaður maðurinn um
brauðsöluna lika út um smálúgu
á veggnum sem sneri út að göt-
unni.
Flokksræði og
hernaður
Vissulega var farið i.fjöldann
allan af skoðunarferðum i verk-
smiðjur, skóla og barnaheimili,
að ógleymdum heimsóknum á
allar flokksskrifstofurnar.
Oft á tlðum datt manni i hug að
hugmyndin með öllum þessum
flokksskrifstofuheimsóknum
væri til þess að sýna okkur hve
flokksræðið væri fullkomið
þarna i landamærahéruðunum.
Um margt var spjallað, á-
standið heimafyrir og i alþjóða-
málum kynnt eins og það lá fyrir
i þeirra augum. Ekki man ég til
að mikið hafi verið rætt um ná-
grannana I Afghanistan, nema
hvað túlkurinn okkar las einu
sinni upp fyrir mig úr heima-
blaðinu, að Afghanir væru búnir
að fá nýjan og góðan þjóðhöfð-
ingja. Þaðer vist sá sami og þeir
skutu fyrir nokkrum vikum siö-
an. Sist gat okkur þá til hugar
komið að þetta kyrrláta um-
hverfi landamæranna ætti
nokkrum mánuðum siðar eftir
að vera helsta fréttaefni heims-
pressunnar um blóðugan vigvöll
hernaðarkapphlaupsins.
„Krafla”
Tadsjikistans
Nurek er ein af yngstu bor g-
um Sovétrikjanna i tvennum
skilningi. Bæöi eru það ibúarnir
sjálfir7 en meðalaldurinn i borg-
inni,þar semeruum 23000 ibúar,
er aðeins 35 ár; og eins borg-
in, sem varð til þegar hafnar
voru framkvæmdir við eitt af
stærstu orkuverum heims árið
1961.
Þótt ekki séu nema tæplega 70
km frá Dushanbe upp i fjöllin til
Nurek, þá tekur bilferð þangaö
drjúgan tima.
Að minnsta kosti neitaði bil-
stjórinn okkar aö aka þangað
uppeftir nema i fylgd með Tög-
reglunni.
Viö áttum erfitt með að skilja
þessa ráðstöfun bilstjórans
fyrst I stað, en málið skýröist
þegar við komumst út úr borg-
inni og út á sveitavegina.
Uppskerutiminn stóð sem
hæst og vegirnir voru sumsstað-
ar svo yfirfullir af alls kyns
seinfærum landbúnaðartækjum
að lögreglan átti fullt i fangi með
að ryðja okkur leið i gegnum um-
ferðaröngþveitið. Það var meira
en litið hláleg sjón að fylgjast
með lögregluþjónunum. Sá
þeirra sem ók hafði sirenuna á,
auk þess sem hann hrópaði þessi
lifandis ósköp ihátalara sem var
festur á toppgrind bifreiðarinn-
ar, meðan félagi hans hékk hálf-
ur út um hliðargluggann veifandi
kylfu i allar áttir, jafnframt þvi
sem hann gaf þeim bilstjórum
langt nef sem ekki brygðust við
þessum ósköpum i tæka tiö. Að
endingu komumst við til Nurek
og lögregluþjónarnir gátu varp-
að öndinni aðeins léttar.
Það var tilkomumikil sjón að
lita til orkuversins þar sem það
stóð neðst utani 500 m háum
stiflugarði sem risastór mynd af
félaga Lenin var greypt i. Þegar
við höfum ekið efst upp á stiflu-
garðinn blasti við uppistöðulónið
eins langt og augað eygði um-
kringt fjallgörðum.
Alls er uppistöðulónið um 70
km langt, og má af þvi marka
stærð orkuversins sem fram-
leiðir 2.700 þúsund Kw á ári.
Það var ekki laust við að maður
hugsaði heim til Kröflu þegar
augunum var rennt yfir þetta
risavaxna orkuver i Pamirfjall-
agarðinum.
Tehús fjallabúa
Það var liöið að lokum dvalar
okkar iTadsjikistan. Siðastadag-
inn var ákveðið að fara i
skemmtiferð upp i fjöllin og
skoða sig um i fjallaþorpunum.
Hálft i hvoru voru fjallabúarnir
hræddir við svo framandi fólk
sem viö vorum i þeirra landi.
Hitt var lika að þeim fannst
virðingu okkar misboðið með
nærveru sinni.
Þetta hvort tveggja varð til
þess að torvelda samskipti við
þá. Þó var sá einn staður i
hverju þorpi þar sem fjallabúar
létu ekkert utanaðkomandi hafa
áhrif á sig, ekki einu sinni 4
ferðalanga frá Islandi. Það voru
tehúsin, samkomuhús þorpsbúa.
Tehúsin eru meira en bara
venjuleg veitingahús, heldur
hvort tveggja i senn skemmti-
staður og taflstaður þorpsins.
Þegar fjallabúar tefldu létu
þeir okkur utanaðkomandi ekki
hafa hin minnstu áhrif á sig. Þeir
beinlinis „lágu” yfir skákinni, og
það urðu reyndar allir að gera
sem komu inn á tehúsin, hvort
sem það var til að svala þorstan-
um eða taka eina skák. Húsbún-
aðurinn bauð ekki upp á annað. t
fyrstu hélt ég að þetta væru
hjónarúm, þvi að borðin, eða öllu
heldur sætin, likjast einna helst
rúmi nema hvað þau eru mun
hærri. Grindargafl er umhverfis
þrjár hliðar, en klifrað upp i sæt-
in um þá fjórðu. A miðjuna er
sett lágreist borðplata og menn
raða sér síðan umhverfis hana
annaðhvort með krosslagða fæt-
ur eða þá á hnjánum.
Aldrei nokkurn tímann um æv-
ina hef ég upplifað aðrar eins
kvalr æöisstellingar við te-
drykkju. Siðar sama kvöld vor-
um við aftur á flugvellinum i
Dushanbe. Flugvélin klifraði hátt
yfir Pamirfjöllunum. Framund-
an var nærri fimm tima flug til
Moskvu.
— lg-
mm