Þjóðviljinn - 03.02.1980, Blaðsíða 12

r
I2SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 3. febrúar 1980
Sunnudagur. 3. febrúar 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
J
Lögreglan hefur ekki auðveldað baráttu
kristjanítta gegn eiturlyfjum.
Sagt frá baráttu fríríkisins fyrir tilveru
sirmiT innri upplausn þess og
tilraunum til aó snúa vörn í sókn.
Kristjanía
svifamiklum „heildsölum”. A
hinn bóginn neitar lögreglan
oftast Kristjanfubúum um að-
stoð kveðji þeir hana til, og veVöa
Kristjaniubúar venjulega sjálfir
aö ráöa niöurlögum óöra of-
beldismanna, jafnvel þótt þeir
vaöi um meö vopn og skjóti út i
loftið. Lögreglan sinnir yfirleitt
ekki slikum kvaöningúm. Loks
má nefna þá tilhneigingu lögregl-
unnar, aö bendla Kristjanfu i
fjölmiölum viö sem flest afbrota-
mál. Ef fórnardýr ofbeldis eða
grunaöur sakamaöur hafa átt
leiö um Kristjaniu nokkrum dög-
um fyrir eöa eftir afbrot, er þaö
auglýst i blööum sem helsta
„spor” Iögreglunnar.
Þrátt fyrir mikinn mannafla,
hefur dönsku eiturlyfjalögregi-
unni ekki tekist aö stemma stigu
viö útbreiöslu eiturlyfjaneyslu,
enda slikt ekki á lögreglu færi.
Lögreglan leitast hins vegar viö
aö fylgjast meö þessum
ömurlega menningarkima, i þvi
skyni aö hafa upp á söluaöilum.
Þvi hefur lögreglan ýtt á eftir þvi
að eiturlyfjasalan færist saman i
ákveðin hverfi, til skamms tima
Vesterbro, i nágrenni Istedgade,
og neösta hluta Nö'rrebro. Fyrir
nokkrum misserum tók lögregl-
an hins vegar að þjarma aö
eiturlyfjaneytendum og -sölu-
mönnum i þessum hverfum.
Hins vegar lét hún eiturlyfja-.
neytendur algerlega afskipta-
lausa i Kristjaniu,en þeir höföu
frá upphafi einkum haft aösetur I
einu húsi, Fredens Ark. A bilinu
78-9 varö Fredens Arkendanlega
aö algeru eiturlyfjabæli og
„djönkiö” tók aö breiðast út um
Kristjaniu. Lögreglan gerði af og
tilrassiur sinar gegn hassistum
en morfinsalan var að mestu
óáreitt, enda fluttist hún mestöll
þangaö.
Lögreglan svikur samstarf
Kristjánittar voru mjög ugg-
andi vegna þessarar þróunar,
svo mjög aö i ársbyr jun 1979 tóku
þeir upp samstarf viö lögregluna
þrátt fyrir litla vináttu. Þeir
mynduöu baráttuhóp gegn eitur-
lyfjum sem aflaöi u^plýsinga um
sölukerfi og reyndi aö afhjúpa
smygl- og söluaöila. Kristjanitt-
ar náöu fljótlega töluveröum
árangri, enda áttu þeir auöveld-
ara meö aö blandast fprföllnum
eitur lyfjaneytendum en lög-
reglumenn. Lögreglan fékk
upplýsingar hópsins jafnóðum
og aöstoöaöi hann á móti, en hét
þvi að láta ekki til skarar skriöa
fyrr en hópurinn teldi tima vera
til kominn.
Snemma vors geröi lögreglan
skyndilega rassiu i Kristjaniu,
bæöi meöal eiturlyfjasjúklinga
og annarra. Afraksturinn varö
nokkur grömm af morfini, annaö
eins af hassi og nokkrir
smásölumenn á hassi. Upplýs-
ingar baráttuhópsins höföu veriö
notaöar, en algerlega án sam-
ráös viö hann.
Afleiöingarnar létu ekki á sér
standa. Kristjanittar fordæmdu
almennt starfsemi baráttuhóps-
ins, og aktifistarnir einangruð-
ust mjög. Auknefni eins og „slef-
beri” og „lögregluþý” voru
hrópuö á eftir þeim, og þaö
stoöaði þá litt aö afsaka sig meö
loforöasvikum lögreglu. Eitur-
lyfjasalarnir sáu sér siöan leik á
boröi, tóku aö áreita félaga
baráttuhópsins, hröktu suma
þeirra reyndar á brott úr fri-
rikinu.
Smá dæmisaga: Tveir úr
baráttuhópnum hitta kunningja-
konu sina viö veitingahús I
'Kfistjaniu. Hún er þrældópuö og
segir aöspurö: „Ég fæ þaö hjá
vini minum alveg ókeypis. Þetta
er stórfint, maöur” Aktifistarn-
ir reyna aö segja henni að þetta
séu einmitt dæmigerö • vinnu-
brögð ósvifinna „sölumanna
dauöans”, en þá kemur „viúur-
inn” aövifandi og segir þeim aö
skipta sér ekkert aö þessu. Upp
hefst mikil orðasenna, og
aktifistarnir dangla eitthvaö i
„vininn” og hrekja hann á brott.
Hann kemur aö vörmu spori meö
hóp sölumanna og eiturlyfja-
neytenda sem ráöast aö aktifist-
unum. Annar sleppur á brott en
hinn er barinn i spaö og lendir
illa farinn á spitala. Sá sem
slapp veröur skömmu siöar
fyrir þvi, aö kveikt er i húsi
haús. Hann flýr Kristjaniu.
//Alþýðuhreyfing gegn
dópi"
Dólgsleg framkoma eitur-
lyfjasalanna, aögeröaleysi lög-
reglunnar og vaxandi útbreiösla
■eiturlyfja i Kristjaniu varpaöi
Fjöldi s jálfboöaliöa mæta til starfa hjá „alþýöuhreyfingu gegn
eiturlyfjum” á hverjum morgni kl. 8. A meöan hluti þeirra
kemur I veg fyrir verslun meö eiturlyf, taka aörir til hendinni
viö aö hreinsa til I eiturbælinu Fredens Ark.
Hafmeyjan á f vök að
verjast sem tákn Kaup-
mannahafnar, því að flest-
ir útlendingar eru for-
vitnari um friríkið Krist-
janíu. Túristarúturnar
hafa bætt nýrri leið við
áætlanir sínar: ekið er yfir
Knippelsbrú/ um skitugar
götur Kristjánshafnar og
túristarnir veltast út á ryk-
ugu götuhorni. Þeir ganga
undir skilti, þar sem stend-
ur „Nú gangið þér út úr
Efnahagsbandalagi Evr-
ópu" og fram hjá fjöl-
mörgum söluborðum með
ódýrum skrautmunum og
hasspípum. Síðan liggur
leiðin um Þjapparastræti,
og ungir athafnamenn
bjóða dýrindis hass til sölu,
en yfir hvílir blessaður
pönnukökuilmurinn, kann-
ski blandaður bjórlykt og
hassangan. Túristarnir
spássera með myndavélar
á ístrunni út um dreifða
byggðina, eilítið hræðslu-
legir fá þeir sér bjór á skít-
ugum veitingastofum og
horfa með lítt dulinni van-
þóknun á marglita tötra
fólksins, óhrein börn og
geltandi hundamergðina.
„Nú hef ég VIRKILEGA
frá einhverju að segja
þegar ég kem heim."
En túristar sjá aldrei neitt
markvert, hvorki I Kristjaniu né
annars staöar. Þeir sjá t.a.m.
ekki verkstæöin, þar sem alls
kyns handiön er stunduð. Þeir
sjá ekki heimilin, sem sum gætu
unniö til verölauna i heimasmlöi
og hugviti, en önnur átt heima á
öskuhaugum. Þeir fá litla innsýn
I margbreytilegt lif ibúanna, og
þeir sjá ekki þau tröllvöxnu
vandamál sem viö er aö glima,
né þá sigra og ósigra sem skipt-
ast þar á.
Blómabörn storka stjórn-
völdum
Kristjania er skilgetið af-
kvæmi æskulýösuppreisnar og
dansks umburöarlyndis. Hún
sprettur m.a. upp úr hreyfingu
s.n. „slumstormere”, sem var
mjög virk um 1970. Þegar brask-
arar létu ibúðir standa auöar
eöa hús voru tæmd til niðurrifs,
settust „slumstormere” þar að,
öfluöu sér þannig húsnæöis,
vöktu um leiö athygli á húsnæöis -
skorti og mótmæltu geöþótta
braskaranna og ómanneskjulegu
skipulagsstarfi borgaryfir-
valda.
Haustið 1971 yfirgaf danski
herinn gamlan aðseturstað sinn
á Kristjánshöfn, án þess aö
ákvöröun hefði verið tek'in um
framtiöarnotkun þessa st.óra
svæöis og hinna fjölmörgu bygg-
inga. Skömmu siðar byrjaöi ungt
fólk að taka sér búsetu i her-
mannabröggum og skrifstofu-
byggingum. Borgaryfirvöld tóku
vatn, gas og rafmagn af
húsunum, en menn grófu sig þá
bara inn á aörar leiöslur, rétt-
eins og ibúar Blesugrófar og
Múlakamps gerðu 20 árum áöur.
A nokkrum vikum fylltist svæðið
af hippum og uppreisnarseggj-
um, fólk hjálpaöist aö viö frum-
byggingastörfin, myndaöi meö
sér anarkiskt skipulag, og nafniö
Kristjania festist á „fririkiö”.
Stjórnvöld vissu ekki, hvaö
ætti til bragös aö taka. ööru -
fremur hefti það framtak þeirra,
aö engar áætlanir voru til um
nýtingu svæöisins, og engin
stjórnarstofnun óskaöi eftir þvi
aö fá þaö til umráöa og þurfa að
striöa viö óöan hippalýö. Geröir
voru bráöabirgöasamningar um
greiöslu á rafmagni, gasi og
vatni, en brátt reið kreppan yfir,
stjórnarskipti voru ör og rikis-
valdið mótaöi enga stefnu gagn-
vart Kristjaniu.
Loks tók þjóöþingiö á sig rögg,
1974 minnir mig, og ákvaö að
Kristjania skyldi rudd. En
Kristjanittar beittu krók á móti
bragöi, sögöu samþykktina ólög-
lega og tókst aö þvæla málið
fyrir rétti i 3 ár. Þegar Hæsti-
réttur staöfesti loks lögmæti
brottrekstrarins, haföi þingiö
skipt um skoöun. 1 ársbyrjun
1978 gaf þaö Kristjanittum enn 3
ára frest til aö rýma svæöiö, á
meöan unniö yröi aö nýju skipu-
lagi þess.
Blómin fölna
Þessi undansláttur þjóöþings-
ins áttekkisistrætur aö rekja til
breytinga á almenningsáliti.-—
Fyrstu ár Kristjaniu átti hún
ekki upp á pallboröiö hjá Hansen
og Jensen. Þaö var ekki nóg meö
aö þangaö söfnuöust hippar og
anarkistar, heldur lika afbrota-
mennoghvers kyns slæpingjar.
Allt lá þetta liö náttúrlega i dópi
og drykkju og þáöi framfæri sitt
af sköttum almennings.
Ég kikti inn i Kristjaniu 1-2
sinnum á ári á þessum fyrstu
árum, og mér fannst staöurinn
drabbast niöur. Lifsgleöi og upp-
byggingarstarfsemi fyrstu
mánaöanna varö i vaxandi mæli
að vikja fyrir sukki og eymd.
Veitingastaöir spruttu upp eins
og bapkaútibú i Reykjavik, hass-
salar voru á hverju strái og
sterkari efni uröu æ meira áber-
andi.
Kristjanfttar og ýmsir sem
þekktu vel til þar, tóku hins
vegar. smám saman aö varpa
nýju ljósi á eöli nýlendunnar.
Athuganir sýndu fram á, aö 80%
ibúa staðarins komu úr þannig
umhverfi aö mest'ar likur voru á
því aö þeir sætu bak viö lás og
slá. Þótt afbrot væru útbreidd,
námu þau aöeins broti af þvi sem
sama fólk heföi aö öllum lik-
indum ástundaö annars staöar i
samfélaginu. Svipuðum rökum
var beitt varöandi drykkjusýki,
eiturlyfjaneyslu og geöveiki:
Kristjania veitti úrhrökum
mannfélagsins athvarf, og þar
gátu þau unaö án þess aö áreita
umhverfiö. Yröi fririkinu eytt,
myndu öll fangelsi og hæli yfir-
fyllast.
Við upphaf Kristjaníu var
talaö um hana sem tilraun til aö
mynda samfélag friöar og ástar,
en nú var tekiö aö tala um hana
sem samfélagstilraun i allt ann-
Frá 1. nóv. sl. hafa kristjanittar staðið Margar Kristjaníuíbúðirnar eru orðnar aö hinum vistlegustu híbýlum.
vörð um helsta eiturlyf jabæli svæðisins,
Fredens Ark, og ekki leyft eiturlyfja-
sölum eða eiturlyfjaneytendum að
koma inn í húsið.
lýsir
stríði
á hendur
eiturlyfjum
arri merkingu: Hún veitir utan-
garðsfólki samfélagsins mun
betra tækifæri en nokkur stofnun
til aö skapa sér innihaldsrika til-
veru og öryggi.
Flokkadrættir í fríríkinu
Um svipaö leyti og árekstrar
Kristjaniu viö umhverfi sitt fóru
minnkandi, gætti vaxandi innri
vandamála. Þaö tók að magnast
spenna milli ólikra hópa
Kristjanitta, og má einkum nefna
eftirtalda flokka i þvi sambandi:
1) Aktifistar nefnast þeir sem
leggja mikla vinnu af mörkum til
sameiginlegra málefna fririkis-
ins og koma fram útáviö fyrir
hönd þess. Mar gir i þes sum hópi
hafa búiö i fririkinu frá upphafi
þess, hluti þeirra eru mennta-
menn eöa námsmenn eöa hafa
sæmilega samfélagsstöðu á
annan hátt.
2) Flipparar verja orku sinni
og hugmyndaflugi mest til aö
njóta lifsins, ekki bara meö
hass- og bjórneyslu, heldur einn-
ig með tilraunum i framleiðslu,
byggingu'hibýla og listiökunum.
3) ' Vertar og skylduliö þéirra
reka veitingahúsin'og lifa á þvi.
4) Hasssalar eöa þjapparar
aögreina sig ekki alltaf frá flipp-
urum eöa vertum. •
'5) Drykkjusjúklingar, eitur-
lyfjaneytendur eöa geöveikt fólk.
6) .Sölumenn dauöans eöa
eiturlyfjasalar.
Rööin hér aö ofan samsvarar
nokkurn veginn þeirri viröingu
sem Kristjanittar njóta útifrá.
Af tæplega þúsund Kristjanlttum
má s ennilega flokka um helming
til flippara, stór hluti tilheyrir
botnfalli 5. flokksins, aktifistar
eru stundum' örfáir, en skipta
tugum eöa hundruöum þegar
mikiö er um aö vera. I hinum
flokkunum eru örfáir tugir.
Allt frá upphafi Kristjaniu
hafa veriö ýfingar milli sumra
þessara hópa. Aktifistar hafa
gjaman haft horn i siöu verta og
hasssala. Þeir telja verslun meö
áfengi, hass og önnur fikniefni
striöa gegn hugsjónum Krist-
janiu; i staö þess að vinna
saman aö breyttum lifsháttum,
ástundi stór hluti Kristjanitta
sjálfseyöileggingu, sem verði
höndlurunum uppspretta auös og
lifsþæginda. Bissnessmönnum
dökkum skugga á Kristjaniu allt
siöastliöiö sumar. Margir töldu,
aö dagar frlrikisins væru brátt
taldir. Þá risu Kristjanittar og
velunnarar fririkisins upp á
afturlappirnar. Fyrsta stóra
skrefiövar almennur fundur eöa
„höring” um eiturlyfjamáliö 28.
• okt. sl. Flutt voru erindi og
ræöur um vandamáliö, eitur-
lyfjaneytendur og aktifistar
sögöu óhugnanlegar lifsreynslu-
sögur og á milli léku rokkhljóm-
sveitir. Þátttakan var ævin-
týraleg, um 3000 manns sátu, og
stóöu i Gráu höllinni allan daginn
og kvöldiö, og baráttuhugurinn
efldist svo mjög, aö ákveöiö var
að stofna fjöldáhreyfingu gegn
eiturlyfjum.
Næstu daga geröust at-
buröirnir hratt, og mikill fjöldi
tók þátt I starfinu. 1. nóvember
var látið til skarar skriöa.
Fjöldahreyfingin lýsti yfir banni
á eiturlyf i Kristjaniu. Hópar
manna mynduðu „fysisk blokade’
um Fredens Ark. Um 70 manns
höföu vaktaskipti um dyr þessa
eiturlyfjabælis og engum var
hleypt inn, sem grunur lék á aö
ætlaöi aö kaupa eöa sélja eitur-
lyf. Þetta snögga átak bar skjót-
an árangur. Eiturlyfjasalarnir
reyndu að stunda „atvinnu” sina
annars staöar i fririkinu, en
aktifistar voru á þönum um allt,
þ.á m. sveit manna meö labb -
rabb tæki, og smárr) saman
gáfust 'sölumennirnir upp.
Undirritaður gekk um
Kristjaniu 3. nóvember og mætti
tveim titrandi vesalingum viö
hliöiö. ,,,Farðu ekki aö Fredens
Ark,” sagöi annar. „Þar eru
aktifistarnir meö kylfur og hvaö-
eina.” „Bidduheldur hér,”sagöi
hinn. „Þaö kemur maður hingaö
meö „fis” á eftir.” Ég fór aö
Fredens Ark og sagöi varösveit-
inni frá samtaiinu. Þeir sögöu
mér aö mikil hræösla væri meöal
eiturlyfjasjúklinganna. „Þaö er
helviti hart, að aögeröir okkar
skuli fyrst um sinn aöallega
bitna á vesalings neytendunum
Viö viljum auövitaö ná i hákarl-
ana. En á þennan hátt hrekjum
viö djönkiö út úr fririkinu, og þá
fer lögreglan kannski aö gera
eitthvaö i málunum.”
Þáttur lögreglunnar i þessum
aögerðum var, jafnvesæll og
áöur. Um leiö og þær hófust, tók
lögreglan aö framkvæma
rassiur, stundum daglega.
Eftirtekjan varö aldrei meira en
nokkur grömm af hassi, ein-
staka hasssali og I eitt skipti
nokkur vopn. Þaö er erfitt að
skilja þessar lögregluaögeröir
öðru visi en sem ögrun, sem til-
raun til aö egna hina ýmsu hópa
Kristjanitta hvern gegn öörum.
Varnaraögeröir fólksins i
fririkinu reyndust áhrifameiri.
Vikurnar fram að jólum var
unniö að þvi aö hreinsa Fredens
Ark bæöi I eiginlegri og óeigin-
legri merkingu. Djönkiö hvarf
þaöan, og aktifistar nieö vett-
linga og skóflur mokuðu rusli út
úr bælum eiturlyfjaneytendanna.
Strax var hafist handa um aö
gera mannabústaöi aftur úr
þessum fornu liösforingjaibúð-
um, og var ákveöiö aö það yröu
sambýli, þar sem tekiö yröi viö
eiturlyfjasjúklingum úr afvötnun
og reynt aö koma undir þá fótun-
um á nýjan leik. Peningum var
safnaö til aö kosta afvötnun
eiturlyfjas júklinga, og um
miðjan desember voru um 50
sllkir byrjaöir I þessari sárs-
aukafullu læknisaögerö. Eitur-
lyfjaneytendum Kristjaniu voru
gefnir tveir kostir: annaö hvort
hættir þú eöa þú ferö h,éöan.
Flestir hafa aö visu valiö seinni
kostinn. Istedgade og BlSgárds-
gade eru aö nýju orönai*
verslunarsvæöi, en Kristjania
getur andaö léttar um sinn.
Starfinu er alls ekki lokiö. Enn
þurfa menn aö vera á veröi gegn
eiturlyfjum, enn er unniö aö inn-
réttingu ibúöa i Fredens Ark, til
aö taka á móti fyrrum eiturlyfja-
neytendum i endurhæfingu. Þar
biöur geysimikiö starf fjöl-
margra sjálfboðaliöa. En þessir
atburöir hafa aukiö verulega á
samtakamátt Kristjaniubúa. Þótt
horfur hafi veriö ömurlegar
fyrir skemmstu, reyndist enn
búa ótrúlegt afl og áræöi i þess-
um vinnufælnu, forhössuöu og
bjórdrukknu hippum.
Gerti janúar 1980
Gestur Guömundsson
(Stuöster viö blaöaskrif, eigin
heimsóknir i Kristjaniu og sam-
ræöur viö fjölmarga Kristjaniu-
búa.)
Gestur
Guömundsson
skrifar frá
Kaupmanna-
höfn
Kristjaniu hefur ekki heldur
veriö um aktifistana gefiö.
Kristjania eigi aö vera sama-
staöur hömlulausrar lifs-
nnautnar, meö tónlist, kynlifi,
bjór, hassi og sem minnstri
vinnu, en aktifistarnir séu
leiöindalýöur meö leiötogakom-
plexa og vilji draga fólk út i
vinnu, löghlýöni og asnalegar
hugsjónir.
Þessir tveir pólar Kristjaniu-
samfélagsins hafa þó lifaö i frið-
samri, nöldursamri sambúö, á
meöan meginþorri Kristjanitta
hefur eytt löngum stundum i
veitingahúsunum og flestum
peningum sinum i bjór og hass,
en mætt galvaskir undir merki
aktífistanna þegar fririkinu
hefur veriö ógnaö. Eftir aö
vopnahlé var gert við stjórnvöld
1978, hafa innri átök hins vegar
orðiö vaxandi ógnun viö fririkiö,
en i breyttri mynd. Gamall fjandi
Kristjanitta hefur margeflst á
fáum misserum: sterk eiturlyf
á borð við heróin og morfin.
Lögreglan beinir dópistum
í Kristjaníu
Sterkeiturlyf, einkum morfin,
hafa ver'ið stórvandamál i Dan-
mörku i rúman áratug, og er
giskað svo á, aö 5-10 þúsund
manns séu háö þeim. Frá upp-
hafi Kristjaniu hefur ávallt eitt-
hvaö boriö á eiturlyfjaneyslu.
Hins vegar er mikill meirihluti
ibúanna afar andvigur henni, eit-
urlyfjasölum hefur veriö bægt
frá og aktifistar hafa gengist I
þvi að „afvatna” eiturlyfja-
sjúklinga. A köflum, t.d. á árinu
1977, hafa eiturlyfin aö mestu
oröiö brottræk, en siöustu tvö
árin hefur sigiö mjög á
ógæfuhliöina og orsaka er aö
leita i starfsaöferöum lögreglu.
Lögreglan hefur vitaskuld
hatast viö Kristjaniu frá upphafi
og henni likaö illa hve stjórnvöld
hafa veriö umburðarlynd. Smám
saman hafa lögregluyfirvöld
leiöst út I einkahernaö gegn
Kristjaniu. Lögreglan gerir af
og til „rassiur” í Kristjaniu og
leitar þá einkum aö hassi og
hasssölum. Aherslan hefur þá
frekar veriö lögö á aö handtaka
A fjölda minni háttar hasssala og
neytenda en aö hafa \upp á utn-
Orðskýringar
Fikniefni: Vimugjafar,
sem aö jafnaöi valda minni
háttarávana, s.s. áfengi og
hass.
Eiturlyf: Vimugjafar,
sem eru mjög vanabindandi,
s.s. morfin og heróin.
Sölumenn dauöans:
eiturlyfjasalar.
Þjappari (pusher): sölu-
maöur fikniefna eöa eitur-
lyfja.
Djönk, dóp og narkó eru
yfirleitt notuö sem sam-
heiti: eiturlyf.
Aktifisti: Kristjanitti
sem starfar aö sameigin-
legum málefnum fririkis-
ins.
Fysisk blokade: N.k.
verkfallsvakt. Þegar verka-
lýössamtök, ibúasamtök
o.þ.h. hindra verkfalls-
brjóta aö vinna störf sin,
iönaðarmenn i aö breyta eða
rifa ibúöarhúsnæöi gegn
vilja ibúa o.s.frv.