Þjóðviljinn - 20.02.1980, Blaðsíða 8

8 StPA — ÞJ6ÐVILJINN MiOvikudagur 20. febrúar 1980
Miövikudagur 20. febrúar 1980 ÞJÓÐVILJiNN — SIÐA 9
Að loknum „áratug
þróunar
Árið 1976 hurfu 125 krónur úr þróunarlöndunum
vegna erlendrar fjárfestingar á móti hverjum
100 krónum sem inn komu af hennar völdum.
Þetta leiöir hugann aö þeirri
spumingu, hverjir hafi skyldur
gagnvart hverjum. Hafa þróuöu
rlkin skyldum aö gegna gagnvart
þróunarlöndunum, eöa öfugt.
Arum saman hefur veriö reynt
innan alþjóðastofnana svo sem
SÞ aö leggja skyldur á heröar
iönþróuöu rikjanna, en hver hefur
árangurinn oröiö? Aratugurinn
1981—1990 veröur þriöji þróunar-
áratugur SÞ og af þvl má sjá aö
ekki hefur oröiö nðgu góöur
árangur af hinum tveimur.
Þegar linurnar voru lagöar fyr-
ir annan þróunaráratuginn 1970,
voru ákveðin nákvæm töluleg
markmiö fyrir þróunina næsta
áratuginn. Brúttóþjóöarfram-
leiösla skyldi aukast um 6% I
heild, innflutningur og útflutning-
ur um 7%, aöstoöin frá iðnrlkjun-
um átti aö aukast I 0,7% áriö 1975,
létta átti hinni miklu skuldabyröi
af þróunarlöndunum, tekjurnar
af flutningum meöskipum áttu aö
aukast, stærri hluti aöstoöarinnai
renna I gegnum SÞ en áöur og
iönrlkin skyldu skapa skilyröi
fyrir aukna einkafjárfestingu I
þróunarlöndunum.
Háar hagvaxtartölur
En hvernig hefur þetta gengiö?
Enn eru ekki til tölur fyrir allan
þennan tima, en ef litiö er á árin
1970—1978 kemur I ljós, að hag-
vöxtur hefur aö meöaltali verið
5,8% á ári. Tvær ástæöur liggja
einkum aö baki þessari tiltölulega
háu tiflu.
Fyrst ber aö nefna veröhækk-
anir OPEC-landanna á ollu og I
ööru lagi breytingarnar á hinni
alþjóölegu verkaskiptingu á átt-
unda áratugnum. Tæknilegar
framfarlr ásamt lágum tilkostn-
aöi I fjölmörgum þróunarlöndum
hafa valdiö þvt aö hagkvæmt hef-
ur oröiö aöflytja hluta af iðnaðar-
framleiöslu rlku landanna tii
þróunarlanda. Afleiöingin er sú,
aö heildarhlutur þróunarland-
anna I iönaðarútflutningi heims-
ins hefur aukist úr rúmlega 6%
1970 I 7,8% 1977.
Fá lönd
En á bak viö þessar miklu
breytingar standa afar fá rlki.
Ariö 1977 voru t.d. aöeins átta
lönd skrifuð fyrir meira en 70%
heildarútflutnings þróunarland-
anna á iðnaðarvörum. Þetta voru
Brasilia, Hongkong, Malasia,
Mexlkó, Filippseyjar, Singapore,
Suöur-Kórea og Formósa.
1 flestum þróunarlandanna
nam vöxtur þjóöarframleiöslunn-
ar á tlmabilinu 1970—1978 rfim-
lega 3% og er þá miöað viö
brúttóframleiöslu. Markmiö þró-
unaráætlunarinnar eru langt frá
þessari tölu.
Jafnvei þótt fyrirfram áætluöu
vaxtarmarki hafi næstum veriö
náö, nutu aöeins fá löd góös af
þvi. Niöurstaöan varö I rauninni
sú, aö á áttunda áratugnum
breikkaöi biliö milli þróunarrlkj-
anna sjálfra innbyröis.
Verslunin
Takmarkiðf viöskiptum var 7%
aukning I innflutningi og útflutn-
'ingi þróunarlandanna. Ef ollu-
Aðstoð OECD-ríkja við þróunarlöndin hefur
hrapað úr 0,51% þjóðarframleiðslu
árið 1960 niður í 0,34% árið 1978.
anna 18 miljöröum dollara.
En aörar hindranir eru I vegi
fyrir virkri þátttöku þróunar-
landanna I alþjóöaviðskiptum á
nlunda áratugnum. Hin ört vax-
andi iönaðarframleiösla ákveö-
inna þróunarlanda hefur leitt til
þess, aö fjölmörg iönrlki hafa
tekið upp ýmiskonar tak-
markanir til aö hægja á út-
flutningi þeirra.
Aðstoðin minnkar —
skuldirnar aukast
Framlag aöildarrlkja Efna-
hags- og framfararstofnunar
Evrópu (OPEC) til þróunaraö-
stoöar var 0,51 af hundraði þjóö-
arframleiöslu áriö 1960, en 1978
haföi framlagiö staöiö nokkurn-
veginn I staö og alls engin til-
hneiging er I þá átt aö þokast nær
markmiöi þróunaráætlunarinnar
sem nemur 0,7%.
Þaö er þvl skiljanlegt, aö skuld-
ir þróunarlandanna fari ekki
minnkandi, eins og takmarkiö
var 1970. Þvert á móti hafa þær
aukist hrööum skrefum. Ariö 1970
voru skuldir þróunarlandanna
samtals 74 miljaröar dollara, en
1977 voru þær orönar 244 miljarö-
ar dollara. Hér ber þess að gæta,
aö á áttunda áratugnum tvöföld-
uöust lánveitingar banka I eink-
aeign til þessara landa. Þar sem
þessi lán bera háa vexti, skapa
þau alls ekki grundvöll fyrir
þróun I rikjum þriöja heimsins.
Vörflutningar á sjó
A þingi Sameinuðu þjóöanna
1974 var samþykkt, aö gera átak
til aö auka tekjur þróunarland-
anna af vöruflutningum á sjó.
Þá var samþykkt aö I framtlö-
inni skyldi sá hluti alþjóölegra
fragtflutninga sem skipulagöir
eru á vegum skipallnusamsteypa,
skiptast þannig aö 40% renni til
innflutningslandsins, 40% til út-
flutningslandsins og 20% til ann-
arra landa. Meö þessari auknu
þátttSiu I alþjóölegum vöruflutn-
ingum ættu þróunarlöndin einnig
aö hafa meiri áhrif á farmgjöldin.
Vegna andstööu öflugra sigl-
ingaþjóöa svo sem Danmerkur og
næsta áratug aö hve miklu leyti
þróunarlöndin eru I stakk búin til
aö notfæra sér áætlunina.
Astæðumar fyrir þvl, aö þessi
áætlun fékkst samþykkt, eru I-
hugunar veröar, þvl þetta leiöir I
ljós aö ef þróunarlöndin leggja
fram tillögu, ,«em spilar á hags-
munaandstæöur iönrlkjanna, þá
er hugsanlegt aö fá hana sam-
þykkta aö einhverju leyti. Eink-
um þegar þau rlki sem hafa
nokkra hagsmuni af smáskipu-
lagningu á hinum alþjóölega
kaupskiptaflota eru m.a. Vestur -
Þyskaland, Frakkland og Japan.
Fleiri lán og
meiri fjárfesting
Einn þáttur þróunaráætlunar-
innar var aukning á þeim hluta
hins sameiginlega framlags, sem
dreift er gegnum alþjóöasamtök.
A áttunda áratugnum hefur
reyndar þokast nokkuö I áttina
hvaö þetta varöar. Hlutur al-
Noregs liöu fimm ár, þangaö til
reynt var aö fá þennan kvóta
samþykktan I hinum ýmsu þjóö-
þingum.
Meö tilkynningu Efnahags-
bandalagsins um aö kvótinn yröi
viöurkenndur ef millirlkjaverslun
iðnrlkjanna innbyröist kæmi ekki
inn I dæmiö, var þaö tryggt aö
nógu mörg ríki styöja þessa áætl-
un. Þaö mun svo koma I ljós á
skera niöur þau framlög sem fara
um hendur alþjóöastofnana.
Þróunarrikjunum var þaö
fullljóst þegar áriö 1970 aö sú aö-
stoö sem raunhæft var aö búast
viö af hálfu iönrlkjanna og al-
þjóöastofnana var miklum tak-
mörkunum háö. Mörg ríki tóku
þvi þann kostinn aö skapa eins
hagstæö skilyröi og mögulegt var
til aö laöa til sin erlenda fjárfest-
þjóöastofnana var um 19% áriö
1970 en 1978 var hann kominn upp
128%. En hér veröur aö setja stórt
spurningarmerki, því fyrst og
fremst speglar þessi hækkun
auknar lánveitingar til þróunar-
landanna — þaö undarlega form á
aöstoö — sem aö sjálfsögöu þarf
aö greiöa, og samtimis kemur I
ljós, aö mörg þeirra rlkja, sem
leggja fram tiltölulega mikla
þróunaraöstoö, eru nú byrjuö aö
.n ingu. Heitiö var ódýru og þægu
vinnuafli, fullum réttindum til aö
Auðhringarnir hafa
flutt hluta af verk-
smiðjum sínum til
þróunarlandanna.
Gróðahagsmunir
þeirra eru þar í fyrir-
rúmi, en ekki hags-
munir aiþýðu í þess-
um fátæku löndum.
fly tja allar tegundir af gróöa út úr
landinu og ódýrri fjármögnun.
Arangurinn hefur heldur ekki lát-
iö á sér standa; Fjárfestingar
einkaaöila I þróunarlöndunum
hafa þrefaldast á þessu tímabili
og námu 1978 um 9 miljöröum
dollara.
En aukin einkafjárfesting viö
þessar aöstæöur þjónar ekki
hagsmunum almennings I þróun-
arlöndunum. Oft eru þarna fram-
leiddar vörur, sem aöeins er hægt
að selja til útflutnings, og af
„samkeppnisástæöum” er fariö
meö verkamennina eins og þræla.
Jafnvel frá þjóöhagslegu sjónar-
miöi er vart um ávinning aö ræöa
nema fyrir hina ráöandi valda-
kllku, yfirstéttina, sem hefur
beinan hag af þessum nýju tekju-
uppsprettum. Reiknaö hefur ver-
iö út á vegum UNCTAD, Þróun-
arhjálpar SÞ, hve margar krónur
af hverjum hundraö I erlendri
fjárfestingu hverfa aftur úr landi.
Tölurnar sveiflast frá ári til
árs, frá 202 krónum og niður I 92
krónur. Ariö 1976hurfu 125 krónur
úr landi um leiö og hverjar 100
krónur komu inni I landiö. — Þvl-
likri þróunarstefnu er aöeins
hægt aö mæla meö viö hluthafa
sem hafa fjármagn aflögu.
Hvert hefur miðað?
Það er þvl ljóst aö liðinn ára-
tugur var heldur gæöarýr fyrir
þróunarlöndin. Hagvöxtur hefur
orðiö, en aöeins I fáum löndum og
hann hefur ekki komiö þorra al-
mennings til góöa. Viöskipti auk-
ast, en aöeins I þeim rikjum, sem
eru fús. til aö láta innlimast I al-
þjóölegt verslunarkerfi þar sem
vinningum og tapi er mjög mis-
skipt.
Þróunaraöstoö heldur áfram,
en hún er oft af hendi látin fyrst
og fremst meö tilliti til pólitlskra
markmiöa iönrlkjanna eöa vegna
þeirra eigin iönaöarstefnu.
Tregöan til aö veita sllka aöstoö
er svo mikil, aö heldur vilja iön-
rikin missa af um 20 miljaröa
dollara viröi I útflutningi en aö
sýna af sér rausn I þessum efn-
um.
Niðurstaðan er sú, aö þróunar-
rlkin eru einatt I svipaöri aöstööu
og evrópskir bændur voru fyrst
eftir aö þeir voru leystir úr átt-
hagaf jötrum. Þvl meir sem menn
berjast fyrir þvl aö bæta kjör sln,
þeim mun meira skulda þeir
þeim, sem völdin höföu fyrir.
(eösbyggði á Information).
Vl£) yv'i&D
°<Sr ÞEk<\k1<su.
Vú. u£tu/Z ofeKtue
HfifA SKATTPCíOtMOl
LfeyPl TIU AÐ f/bCA
fytED &1zÓ€>Ar*N úe.
A<SA VtNUU-
FR\Í>, ÓÞÝRT yiw«U«Ft.
Od U?PTTÆrvu0 't PERUVA
— 0 K£ i ?

framieiöslurlkin eru undanskilin,
jókst innflutningurinn um 5,7%,
en útflutningur um 7,1%. Meöal
verst stöddu þróunarlandanna
jókst innflutningur um 3,4% á
meöan útflutningur minnkaöi um
1,4%.
Skýringin er aö hluta til sú, aö
vöruskiptajöfnuöur þróunar-
landanna varö óhagstæöari sem
nam u.þ.b. 2% á ári hverju og
fjármagnsflutningur frá iðnrlkj-
unum jókst ekki nægilega aö
sama skapi. Ef auöugu rlkin
heföu staöiö viö þær áætlanir aö
veita 0,7% þjóöarframleiöslu
sinnar til þróunarrlkjanna, heföu
hin sföarnefndu getaö flutt in 12%
meira en þau geröu I raun og veru
1978.
Eins mótsagnakennt og þaö
viröist, heföi þessi aukni innflutn-
ingur upp á 22,7 miljaröa banda-
rlkjadollara einkum komiö frá
auöugu rlkjunum. Vegna áhrifa
þröngsýnna hagsmuna á stefnu
iönrikjanna hafa þau þvl orðið af
20 miljarða dollara útflutnings-
tekjum áriö 1978. Þaö sama ár
nam heildaraöstoö OPEC-rlkj-
Þegar Bretar fóru fráTansaniu,kröfðustþeirþess
að hið nýja riki tæki á sig þær skyldur að greiða eft-
irlaun þeirra embættismanna breskra* sem starf-
að höfðu i landinu. Július Nyerere forseti Tansaniu
hafnaði þessu algjörlega, enda þótt hann hlyti fyrir
ámæli margra rikisstjórna annarra Afrikúrikja.
Það er ekki réttlátt, sagði hann, að skattleggja
landsmenn svo við getum greitt Bretum eftirlaun
fyrir þau forréttindi að fá að vera nýlenda þeirra.
Framfarirnar í
þróunarlöndum
fremur blekking
en veruleiki
Einar Benediktsson ambassador tslands f Frakklandi opnaöi tslandskynning-
ar i Strassborg, París og Lyon og hvatti Frakka til islandsferöa. — Ljósm.:
Sv. Sæm.
Þessa dagana stendur yfir viötæk
tslandskynning I Frakklandi. Aö
kynningunni standa Flugleiöir,
Feröamálaráö, Sendiráö tslands i
Paris, (Jtflutningsmiöstöö iönaöar-
ins, Alafoss, Hilda og Samband
islenskra samvinnufélaga. Enn-
fremur tekur Sölustofnun lagmetis
þátt i kynningunni.
íslandskynningin hófst I Strass-
burg hinn 12. febrúar, I Parls 14.
febr. og 18. febrúar i Lyon. Hér er
um alhliöa kynningu að ræða á
tslandi sem feröamannalandi og
kynntar eru ýmsar útflutnings-
vörur svo sem islenska lamba-
kjötiö, vörur framleiddar úr ull og
matvæli af ýmsu tagi frá islenskum
verksmiöjum. Sendiráð tslands I
Paris hefur, ásamt aöilum hér
heima, undirbúið þessar kynningar
og Einar Benediktsson ambassa-
dor opnaöi kynningarnar á
hverjum staö.
tslenskur matur er framreiddur
á Hotel Concorde LaFayette I París
meöan á kynningunni stendur og
hefur Hilmar Jónsson veitinga-
stjóri á Hótel Loftleiöum veg og
vanda af þeirri matargerð ásamt
matsveinum hótelsins. Fjórar
Islenskar sýningarstúlkur starfa aö
tslandskynningunni og sýna ís-
lenskan fatnaö. Þessar sýningar
eru á vegum Útflutningsmiö-
stöðvar iönaðarins, Hildu h.f. og
Alafoss.
Stúlkurnar sýna allt aö þrisvar á
dag og vakti mikla athygli er þær
gengu, klæddar Islenskum tlsku-
fatnaöi, niöur Champs Elysees í
Paris I besta veöri. Fjöldi fólks var
á þessari götu aö vanda, og margir
klöppuðu er stúlkurnar gengu hjá.
Hluti af tslandskynningunni er
sýning tveggja íslenskra málara á
Hótel Concorde LaFayette, þeirra
Valtýs Péturssonar og Jónasar
Guðmundssonar. Þeir sýna vatns-
lita- og oliumálverk sem vöktu
verðskuldaöa athygli.
Opnun tslandskynningarinnar I
Paris þann 14. var miðuö viö aö
daginn eftir, 15. febrúar, hófst I
Paris alþjóöleg ferðakaupstefna.
Hún er haldin I stórri sýningarhöll
sem er sambyggö Hotel Concorde
LaFayette og allmargir þeir sem
koma til að sjá sýninguna búa þar I
hótelinu, sem rúmar 2000 gesti. 1
þessari alþjóölegu feröakaupstefnu,
þeirri 5. I rööinni I París, taka þátt
flugfélög, feröaskrifstofur og
ferðamálaráð hvaöanæva úr heim-
inum. Island er þarna þátttakandi
þar sem Flugleiðir hafa góöan
sýningarbás. Parisarskrifstofa
Flugleiöa hefur veg og vanda af
þessari kynningu og starfsfólk
hennar mun veita þar upplýsingar
um Island, land og þjóð, svo og
feröamöguleika hér á landi. Enn-
fremur eru rækilega kynntar feröir
Flugleiöa frá Luxemborg til
Bandarikjanna og frá Luxemborg
til Bahama.
Aö lokinni Islandskynningunni I
Frakklandi veröur hún flutt til
London. Þar veröa islenskar vörur,
svo og Island sem ferðamanna-
land og feröamöguleikar meö
Flugleiöum kynntir á hóteli I þrjá
daga. Undirbúning aö þeim þætti
Islandskynningarinnar hefur
svæöisstjóri Flugleiöa I Englandi,
Jóhann Sigurösson,annast. Bresk-
um ferðamönnum sem komu til
Islands fjölgaöi verulega á s.l. ári
og ef ekkert óvænt kemur upp á er
búist viö all álitlegum hópi breskra
ferðamanna til Islands næsta
sumar.
Kristján Jóhannsson i Kaupmannahöfn:
,,Tenor med det
store smeld”
Um síðustu mánaðamót
hélt Kristján Jóhannsson,
söngvari frá Akureyri, tón-
leika í Oddfellow-Palæet í
Kaupmannahöf n. Kaup-
mannahaf narblöðin Poli-
tiken og Berlingske Tidende
sögðu frá þessum tón-
leikum, og voru tónlistar-
gagnrýnendur þeirra sam-
mála um að Kristján hefði
mikla sönghæfileika, en
hefði ekki enn fengið nægi-
lega skólun.
„Tenórsöngvari, sem getur látiö
háu tónana dynja sterkt, er nokkuö
sjaldgæft fyrirbæri. Og þaö er ein-
mitt þaö, sem Kristján Jóhannsson
getur” — segir gagnrýnandi BT.
Umsögn sina nefnir gagnrýnandinn
„Flott hráefni” og klykkir út með
þvi að segja, að frekari söngferill
Kristjáns sé undir þvi kominn,
hvort hann finni kennara, sem geti
kennt honum allt þaö sem hægt er
að veröa sér úti um á tónlistarskóla
af rytmísku öryggi og stiltilfinn-
ingu.
Gagnrýnandi Politiken segir, aö
Kristján sé „en tenor med det store
smeld”, og aö rödd hans búi yfir
ótakmörkuðum möguleikum. Best
hafi Kristjáni gengið að túlka verk
eftir Bizet, Puccini og Verdi, en
siöur Schubert eða Beethoven.
Kristján Jóhannsson hefur
stundað söngnám á ttaliu undan-
farin fjögur ár, og haldiö þar 26
tónleika, auk þess sem hann hefur
sungiö I óperum.
— ih
Týnda teskeiðin á sæluviku
Leikfélag Sauöárkróks æfir nú af
kappi leikritiö „Týnda teskeiöin”
eftir Kjartan Ragnarsson, sem
frumsýnt veröur á sæluvikunni þar
nyröra 16. mars n.k.
Leikstjóri er Asdls Skúladóttir,
og leikmyndina geröi Jón Þórisson.
Æft er I „Leikborg”, en svo nefnist
hús sem LS á og notar til æfinga og
leiktjaldasmíða. Leikfélag Sauöár-
króks er eitt elsta og grónasta leik-
félag landsins, og hefur á aö skipa
mörgum úrvalsleikurum. Er ekki
aö efa aö „Týnda tekskeiöin”
veröur einn af hápunktunum á
sæluvikunni, sem nálgast nú óö-
fluga.
— ih