Þjóðviljinn - 22.03.1980, Qupperneq 11

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 22. mars 1980
Laugardagur 22. mars 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
á dagskrá
Það er þetta fólk sem ól okkur upp og skaut sér
ekki undan neinum fómum til að eftirstriðsfólkið
fengi alla þá menntun og þann aðbúnað, sem
aldamótakynslóðin fór á mis við.
Hraf n
Sæmundsson
Sú stund nálgast óðum ad
yiö sjálf veröum gömul
Þaö hefur veriö talinn mæli-
kvaröi á siöferöisástand þjóöa,
hvernig þær búa aö öldruöu fólki.
Svo undarlegt sem þaö kann aö
viröast, þá hefur meöhöndlun
okkar Islendinga á öldruöu fólki
fariö hlutfallslega versnandi
undanfarna áratugi. Þetta á þó
fyrst og fremst viö ef hugsaö er
um þá félagslegu stööu sem aldr-
aö fólk haföi áöur i samfélaginu.
Að seðja aldagamalt
hungur
Meö þeirri miklu þjóöfélags-
byltingu sem varö hér á Islandi I
og upp úr striöinu, flosnaöi fólk
upp, meira og minna, i andlegum
skilningi og hefur veriö hálfvegis
utanveltu i samfélaginu siöan.
Þaö fjölskylduform, sem tengdi
saman kynslóöirnar, breyttist
meö breyttum atvinnuháttum og
sú kjarnafjölskylda sem nú er viö
lýöi varö allsráöandi. Hlutverk
gamla fólksins á heimilunum
minnkaöi bæöi I atvinnulifinu og
barnauppeldi og varö stööugt
minna. Sú þjóö, sem i fyrsta sinn
sá peninga, ætlaöi nú heldur betur
aö drifa sig áfram. Nú átti aö
byggja upp nýtt og fint þjóöfélag.
Og þaö var gert, en þaö kostaöi
mikiö, liklega meira en viö gerum
okkur grein fyrir. Þaö gleymdist
margt og þar á meöal gamla
fólkiö.
Ég hef stundum tekiö dæmi um
þetta og boriö saman þaö siem hin
nýrika þjóö geröi annarsvegar
fyrir æskuna og hinsvegar fyrir
hina öldruöu. Núáttimeöaiannars
aö seöja aldagamalt menntunar-
hungur og ómældum peningum
var variö til fræöslumála. Allt var
gert fyrir æskuna sem hægt var
aö gera fyrir peninga og þannig
er þaö enn. Á sama tima gleymd-
ist gamla fólkiö. Þaö flosnaöi udp
úr fjölskyldunni, og þegar þaö
varö gamalt, þá var þaö sett á
gamalmennahæli, sem eru eins
og likkistuE.Þessargeymslustofn-
anir fyrir aldraö fólk hafa veriö
og eru enn dökkur blettur á þjóö-
félaginu.
Þrátt fyrir allmikla
peninga
Til aö valda ekki misskilningi,
tek ég þaö fram, aö ekki er veriö
aö leggja til aö skipta á aöbúnaöi
æskunnar og aldraöa fólksins. En
viö bárum þvf miöur ekki gæfu til
aö leggja þessi verkefni aö jöfnu
allt frá upphafi.
Þeir sem hugsa um þessi mál-
efni af raunsæi gera sér grein
fyrir þvi,aö ef ekki veröur breyt-
ing á, þá veröa málefni aldraöra
aldrei leyst úr þessu. Þrátt fyr-
ir allmikla peninga sem fara i
þennan málaflokk, þá gera þeir
ekki meira en aö halda i horfinu.
Þetta þýöir aö meö sama áfram-
haldi veröa þessi mál aldrei leyst
og veröa óbreytt um aldur og ævi.
Hugsiö ykkur til aö mynda, les-
endur góöir, raunsæiö f þessum
efnum. Nú er veriö aö hefja bygg-
ingu dvalarheimilis fyrir aldraöa
á vegum Reykjavikurborgar á
Snorrabrautinni. Þaö er búiö aö
taka skóflustunguna og eftir
nokkur ár eiga 66 gamalmenni aö
hafa þarna athvarf ef allt gengur
vel. Þetta er auövitaö útaf fyrir
sig viröingarvert framtak innan
þess ramma sem máliö er i, og
liklega veröur meira gert i
þessum málefnum á þessu kjör-
timabili en nokkru sinni áöur i
sögu Reykjavikur. En engu aö
siöur mun þaö koma f ljós aö
þegar Snorrabrautin fer i gagn,
þá veröa komin á biölista mörg-
um sinnum 66 gamalmenni til aö
fá pláss. Allsstaöar eru óralangir
biölistar þar sem aldraö fólk á I
hlut. Þaö er einfaldlega ekki hægt
aö leysa þessi mál innan ramma
fjárlaga, eöa meö þvi aö klipa af
fjárhagsáætlunum sveitarfélaga.
Til aö leysa þessi mál veröur aö
koma til ný skattlagning á alla
þjóöina.
Munaðarleysingjahæli
Til aö skýra þaö örlitiö út af
hvaöa stæröargráöu þessi skatt-
heimta þarf aö vera, má aöeins
telja upp örfá atriöi af þvi sem
þarf aö gera til aö sómasamlega
sé búiö aö öldruöu fólki. Fyrst af
öllu þarf auövitaö aö leggja niöur
stóru gamalmennahælin i núver-
andi mynd. Þau eru dökkur
skuggi á þjóöfélaginu og eiga sér
fyrirmyndir í munaöarleysingja-
hælum fyrri tima. 011 umönnun
aldraöra er nú á leiöinni I smærri
einingar. Taliö er aö jákvæöasta
þróunin fyrir aldraö fólk sé I ör-
stuttu máli eitthvaö á þessa leiö:
Aldraö fólká aö vera sem allra
lengst I nágrenni ættingja sinna.
Aldraö fólk á aö búa á eigin
vegum eins lengi og nokkur kost-
ur er vegna heilsu þess.
Aldraö fólk á aö fá ómælda
heimilishjúkrun og aöra aöstoö I
heimahúsum.
Aldraö fólk á aö hafa ótak-
markaöan aögang aö dagvistun
og likamsrækt eftir nýjustu tækni
á þvl sviöi.
Aldraö fólk á skilyröislaust aö
fá húsnæöi viö hæfi i Ibúar-
hverfum þegar aöstæöur þess
krefjast.
Og aldraö fólk má aldrei fara á
stofnun fyrr en allt þrýtur og þá
aöeins á sjúkrastofnanir og þær
stofnanir veröur aö manna miklu
betur en nú er gert, hvaö varöar
hina félagslegu og andlegu hliö
sjúklinganna.
Tíminn stendur ekki
i stað
Þetta eru aöeins grundvailar-
atriöi I sambandi viö umönnun
aldraöra. Þessu til viöbótar koma
svo ótalmargir hlutir aðrir, aöal-
lega viövikjandi viöhorfum og al-
mennri umgengni við aldraö fólk.
Eins og hver maöur getur séö,
þá duga ekki neinir smápeningar
til aö standa undir þessari þjón-
ustu. Hér er um aö ræöa verkefni
upp á miljaröatugi. Og þetta
veröur aö taka meö nýjum skött-
um af krónunum okkar. En þegar
viö fáum höfuöverk viö aö hugsa
um þessa peninga, skulum viö
hafa þaö I huga aö viö erum
aöeins aö greiða skuldir okkar.
Og alveg sérstaklega á þetta viö
um þaö aldraöa fólk sem nú er aö
ljúka ferlislnumj>aöer þetta fólk
sem hefur byggt upp þjóðfélagiö
okkarmeömiklli fórnfýsi og heið-
arleika. Þaö er þetta fólk sem ól
okkur upp og skaut sér aldrei
undan neinu erfiöi eöa fórnum til
aö eftirstriösfólkiö fengi alla þá
menntun og þann aöbúnaö sem
aldamótakynslóöin fór á mis viö.
Flestallt þetta fólk hélt áfram aö
búa viö þröngan kost meðan þaö
var enn á vinnumarkaöi, til þess
aö geta kostað uppeldi barna
sinna og jafnvel barnabarna. Meö
þessu er þó fátt eitt taliö af þvi
sem þessi kynslóö hefur gert fyrir
okkur. Ef viö höfum þetta allt
saman I huga, þá veröa
miljaröarnir sem viö þurfum aö
leggja fram ekki annað en smá-
peningar.
Og til aö skirskota aö lokum til
þess hugsunarháttar, sem varö
eitt af þeim „gæöum” sem viö
hlutum meö velmeguninni, þá
veröur ekki svo langt þangaö til
viö förum sjálf aö þurfa á
Snorrabrautinniaö halda. Tíminn
stendur nefnilega ekki I stað.
Hrafn Sæmundsson
Lélegt ástand raforkumála i Grundarfiröi:
Langlundargeð okkar á þrotum
segir í ályktun hreppsnefndar
„Langlundargerð okkar er þvi
algjörlega á þrotum. Viö
krefjumst skjótra úrbóta og
sættum okkur ekki lengur viö
oröin tóm" segir I lok samþykktar
sem gerö var á fundi hrepps-
nefndar Eyrarsveitar fimmtu-
daginn 13. mars.vegna rafmagns-
bilana i Grundarfiröi.
Samþykktin var aö ööru leyti á
þessa leiö:
Mörg undanfarin ár hafa oröiö
mjög tiöar rafmagnsbilanir í
Grundarfiröi. Veldur þaö bæöi
óþægindum og tjóni. Starfsemi
atvinnufyrirtækja, einkum fisk-
vinnslustöövanna stöövast oft
langtimum saman sakir þessa
ástands og allt byggöalagiö
veröur fyrir stórfelldu tjóni.
Forráöamenn Rafmagnsveitna
rikisins hafa einlægt svaraö
kvörtunum okkar á þann veg, aö
linurnar beggja vegna kauptún-
ins veröi styrktar og þannig bætt
úr þessu ófremdarástandi. Efndir
hafa engar oröiö, þrátt fyrir
marggefin loforö. Nú kveöur svo
rammt aö þessu, aö þorpiö er ekki
aöeins rafmagnslaust heldur
tiöum vatnslaust llka, þar eö
neysluvatni er dælt úr borholum
meö rafmagnsdælum.
■■ W|
II f*ti
im
Hienvrutf 1 <***,Wk'
|:pp«
9 Þ
Ikarus verksmiöjurnar I Ungverjalandi eru stærstu strætisvagnaverksmiöjur I heimi.
Inn i tilboöin frá Volvo og Bens blandast innlend yfirbyggingarsmiöi.
Þjóðviljinn telur rétt að birta hér greinargerð
Samafls h.f. sem er aðili að tiiboði i 20 nýja strætis-
vagna á vegum SVR. Blaðið tekur enga afstöðu til
þessa máls að svo stöddu en vegna þess að mikið
hefur verið um það rætt i f jölmiðlum verður að telja
eðliiegt að almenningur geti fylgst með röksemdum
málsaðila og blaðalesendur metið sjálfir hvort
endanleg ákvörðun verður tekin á „traustum og
réttum” forsendum.
Eftir aö tilboö I 20 strætisvagna
fyrir SVR voru opnuö fyrr á árinu
og I ljós kom, að tilboö Samafls á
vegum IKARUS og MOGURT 1
Ungverjalandi var langlægst eöa
115.000 DM fyrir hvern vagn og I
heildarkaupum tilboöiö nær 500 til
600 miljónir króna fyrir neöan
næsta tilboö, undirbjó Samafl eft-
ir föngum öflun frekari gagna svo
og heimsókn fulltrúa Reykjavik-
ur og Kópavogs til Ungverjalands
I þvi skyni aö skoöa framleiöslu
IKARUS verksmiöjanna, en þess-
ir vagnar eru óþekktir hér á
landi. Var þetta i hæsta máta
eölilegt og nauösynlegt.
Hins vegar bregöur svo við,
þegar heim er komiö, aö umsagn-
ir tæknimanna um vagnana
ganga I gagnstæöar áttir, og eru
fulltrúar Reykjavikurborgar
mjög neikvæöir og finna vögnun-
um allt til foráttu en fulltrúi
Kópavogs gefur þeim mjög góöa
umsögn.
Kaup á strætisvögnum fyrir
Reykjavikurborg er aö sjálfsögöu
mikiö hagsmunamál borgarbúa
og hefur máliö aö vonum fengiö
allmikla umfjöllun 1 dagblööum
borgarinnar.
Samafli hefur veriö gefinn kost-
ur á aö sjá skýrslu tæknimanna
Reykjavikurborgar, þeirra Og-
mundar Einarssonar og Jans
Jensen, sem lögö var fram á fundi
i stjórn SVR hinn 17. mars s.l., og
þar sem félaginu finnst gæta 1
þeirri skýrslu svo rangra staö-
hæfinga og mikils misskilnings,
óskum viö þess aö fá aö setja
skriflega fram leiöréttingar og
athugasemdir gagnvart stjórn
SVR. Þaö er engum til góös aö
taka ákvöröun I svo veigamiklu
máli, sem hér er um aö ræöa, án
þess aö freista þess aö hafa for-
sendur svo traustar og réttar,
sem frekast veröur á kosiö.
Skýrsla þeirra félaga, Og-
mundar og Jans, er samantekt á
veigamestu atriöunum aö þeirra
mati, unnin upp úr viöameiri
skýrslu um feröalagið til Ung-
verjalands. Meö i förinni þangaö
var borgarstjóri, Egill Skúli Ingi-
bergsson, og hefur Samafl átt
þess kost aö halda fund meö
borgarstjóra, þar sem fariö>var
mjög nákvæmlega niöur I
skýrslu þremenninganna um
skoöunarferöina til Ungverja-
lands.
Var þaö sameiginleg niöur-
staöa fulltrúa Samafls og borgar-
stjóra aö flest þau atriöi sem
gagnrýnd voru I skýrslunni um
almennan búnaö IKARUS vagn-
anna væru minni háttar, sem
auðvelt væri aö fá lagfært. Þaö er
þvi okkar álit, aö þau ættu ekki
sem slik aö standa I vegi fyrir þvi
aö taka hinu óvenjulega hagstæöa
boöi IKARUS. Hér vildi borgar-
stjóri þó undanskilja vél og búnaö
henni tengdan, sem honum hefur
veriö sagt aö sé gamaldags og
gallaöur. Sjálfur vildi hann ekki
kveöa upp dóm um þessi atriöi, en
vfsaöi því til þeirra tæknimanna
sem hér hefur veriö getiö aö
framan.
—ritstj.
Eftir þennan gagnlega fund
meö borgarstjóra, er hér fyrst og
fremst ástæöa til aö gera athuga-
semdir gagnvart stjórn SVR viö
fyrrgreinda skýrslu tæknimann-
anna frá 17. mars.
Aöur vill þó Samafl til upp-
lýsingar rifja upp eftirtalin atriöi,
sem félagiö telur mikilvæg:
1. IKARUS verksmiöjurnar i
Ungverjalandi eru langstærstu
strætisvagnaverksmiöjur i heimi.
Arsframleiöslan er nú um 14.000
vagnar og vöxtur framleiðslunn-
ar slöastliöin 7 ár hefur eingöngu
fariö til útflutnings, en flutt er út
til 42 landa.
2. Um almenna viöurkenningu
á gæöum og hönnun vagnanna,
sem aö sjálfsögöu eru af marg-
vlslegum geröum, má benda á, aö
framleiösla IKARUS hefur fengiö
gullverölaun fyrir hönnun og
búnaö á strætisvagnasýningum I
Evrópu. Hinn 10. febrúar s.l.
skýrir New York Times frá þvl,
aö einn af stærri framleiöendum
strætisvagna I Bandarlkjunum,
Crown Coach Corparation I Los
Angeles hafi stofnaö til samstarfs
viö IKARUS (joint-venture) um
framleiöslu á strætisvögnum af
IKARUS gerö fyrir Bandarikja-
markaö. Eru sölur þegar hafnar.
3. Eins og tilboð IKARUS bar
meö sér var 1 þvl vikiö frá stand-
ard vagni til samræmis viö út-
boöskröfur. 1 tilboðinu var sagt að
nánari lýsing (specification)
myndi koma siöar. Hún hefur nú
borist og hefur Islenska geröin af
IKARUS hlotiö kenninúmeriö
260/62.80-3 og fylgir þessi lýsing
hér meö.
4. Miklu máli skiptir um rekst-
ur strætisvagna, aö nægir vara-
hlutir séu tiltækir og ódýrir.
Verðlagningu varahlutanna
veröur aö skoöa sem hluta af
heildardæminu bæöi hvaö snertir
stofnkostnaö og rekstur. Meö
greinargerö þessari fylgir vara-
hlutalisti meö verölagningu og
sýnir hann hagstætt verö vara-
hluta.
5. Einnig skal bent á, aö RABA
MAN vélin er sparneytin og hefur
þaö mikiö rekstrarhagræöi i för
meö sér á timum hækkandi oliu-
verös.
6. Aö lokum skal bent á, aö þeg-
ar sendinefndin var I Búdapest,
fór Samafl fram á, aö IKARUS
veitti greiöslufrest á kaupverö-
inu, ef samiö yröi viö þá. Eftir
staöfestingu siöar höfum viö til-
kynnt borgarstjóra, aö i boöi eru
mjög hagstæö lánakjör, eöa 75%
kaupverðs lánaö til 5 ára meö 8%
vöxtum. Þessi kjör ættu aö gera
SVR kleift aö fjölga fyrr en ella
strætisvögnum og auka þjónust-
una viö borgarbúa.
Hér á eftir veröur vikiö aö at-
hugasemdum ögmundar Einars-
sonar og Jans Jensen liö fyrir liö
eins og þær koma fram I skýrslu
þeirra til stjórnar SVR, dags. 17.
mars 1980. Til hægðarauka og
glöggvunar eru efnisatriöi þeirra
félaga hér birt innan gæsalappa,
svo aö þau veröi auöveldlega bor-
in saman viö umsagnir Samafls
Ikarus vagnar í 42 löndum
Greinargerd og athugasemdir til stjórnar SVR vegna tilboös Samafls í 20 strœtisvagna
og upplýsingar og yfirlýsingar
annarra:
I. Staðsetning kælis
ögmundur og Jan: „Komiö hefur
fram, aö frá hendi verksmiöjanna
er ekki um aöra staösetningu aö
ræöa. AD okkar áliti veldur þessi
staösetning þvi aö hætta á yfirhit-
un vélar eykst stórlega vegna
hættu á þvl aö kælieliment fyllist
af óhreindindum eöa veröi fyrir
hnjaski þannig aö kælivatn leki
af. Staöreynd er aö dieselvél þarf
ekki aö yfirhitna nema einu sinni
til aö fyrir liggi ástæöa til
skemmda á stimplum, sllfum- og
topplok spakkningum ”.
Um þetta efni höfum viö aflaö
okkur upplýsinga frá 2 aöilum.
(a) Annar aðilinn er vestur-
þýska verksmiöjan MAN en vélin
i IKARUS vagnana er framleidd I
Ungverjalandi samkvæmt leyfi
MAN verksmiöjanna, enda þótt
þaö sé nú útrunniö og MAN verk-
smiöjurnar eigi i samkeppni viö
IKARUS. I skeyti, sem fylgir
segir m.a.:
„Strætisvagnar framleiddir af
Ikarus, eru i notkun I fjölmörgum
borgum, og sem dæmi skal nefna
Varsjá, Prag, Búkarest, Sofia,
Moskva, Aþena, Istanbúl, Tri-
polis og Hamborg. Viö könnumst
ekki viö aö yfirhitun mótors sé
vandamál. Auk ofangreindra
staöa má geta þess aö yfir 1000
svona vélar af original MAN gerö
eru I ýmsum borgum
Júgóslavlu”.
Þessu til viöbótar má geta þess,
aö fulltrúi MAN verksmiöjanna,
hr. Wflhe, staöfesti I samtali viö
fulltrúa Samafls, aö allir strætis-
vagnar framleiddir af MAN I V-
Þýskalandi meö miöjumótor, en
þeir eru nú i notkun um allan
heim, heföu samskonar staösetn-
ingu á kæli.
(b) Hinn aöilinn er forstööu-
maöur Strætisvagna Kópavogs,
en þar er fyrir hendi reynsla af á-
þekkri staösetningu kælis. Hann
segir svo i yfirlýsingu dags. 17.
mars s,l., en hún fylgir hér meö:
„Þegar Strætisvagnar Kópa-
vogs keyptu þrjár Leyland grind-
ur 1968 til yfirbyggingar hér
heima, voru I þeim kælar sem
staðsettir voru lóörétt framan viö
framöxul. Enginn sérstakur
varnarbúnaöur var settur upp til
aö verja kælana óhreinindum.
Reynslan hefur sýnt aö þessi
staösetning hefur ekki komiö aö
sök. Þó kallar þetta á meiri
þrifnaö heldur en ef kælarnir
væru staösettir framan eöa aftan
i vögnunum, og höfum viö þrifiö
þá þrisvar eöa f jórum sinnum á
ári.
Ég tók sérstaklega eftir
staösetningu kælanna I Ikarus
260, en i þeim bilum er kælirinn
staösettur rétt aftan viö fram-
öxul. Ég tel aö hann sé ekki ver
staösettur en i Leylandinum, auk
þess sem staösetningin gefur
góöa möguleika á aö setja aur-
hllfar fyrir kælinn og vélina, inn-
an og aftan viö framhjólin.
Ég hef þvi af reynslu minni, 112
ár hjá SVK, engar áhyggjur af
staösetningu kælisins I Ikarus
26a”.
II. Bygging vélar
ögmundur og Jan: „Vélin er
sögö þurfa mikinn snúningshraöa
I lausagangi til aö halda fullum
smurþrýstingi. Þetta atriði er lik-
legt til aö stytta endingartima
vélarinnar, þvi gangi vél viö of
litinn snúningshraöa er hætta á
úrbræðslu. Þá ber þess að geta aö
snúningshraöi verkar mjög á gir-
kassa og getur stytt endingartima
hans, auk þess aö valda rykk þeg-
ar sett er I gir”.
Ekki er ljóst, hvaöan þessar
upplýsingar um snúningshraöa
og endingartima vélarinnar eru
fengnar, þvi aö þær eru ekki frá
IKARUS verksmiöjunum. I
skýrslu sinni um skoöunarferö til
Ungverjalands halda þeir félagar
þvi fram, að samkvæmt upp-
lýsingum frá IKARUS þurfi
RABA MAN vélin gagngeröa ,
yfirferö eftir 150 þúsund klló-
metra akstur. Allt er þetta mikill
misskilningur á grundvallarat-
riöi.
(a) Um snúningshraöann i
lausagangi upplýsa IKARUS
verksmiöjurnar, aö vélin snúist
500 per minútu og þaö nægi til aö
halda uppi 0.8 atm. oliuþrýstingi.
Viö spurðumst fyrir um þetta
hjá þýsku MAN verksmiöjunum
og eftirfarandi svar er aö finna i
hjálögöu skeyti:
„Þaö er ekki rétt, aö vél af
þessari tegund þarfnist meiri
hægagangssnúningshraöa en aör-
ar sambærilegar vélategundir”.
Viö leituöum einnig upplýsinga
hjá Jóhanni Péturssyni, verk-
stæöisformanni hjá Krafti h.f. og
staöfesti hann aö vélin þyrfti ekki
sérstaklega háan snúningshraöa
til aö halda uppi eölilegum þrýst-
ingi, og hafi þessi vél reynst hér
mjög vel.
(b) Um endingartlmann er þaö
aö segja, aö IKARUS menn hafa
staöfest viö okkur aö þeir gefi sin-
ar vélar upp fyrir 500-700.000 km
endingu. Jafnframt höfum viö
fengiö staöfest viöa frá, aö mjög
sé mismunandi hvenær vélar séu
teknar i fyrsta yfirlit, allt eftir þvi
hvaöa eftirlitskerfi er haft meö
þeim, eöa allt frá 150.000 til
500.000. Hér ræöur mat aðila um
þaö, hversu mikiö vélarnar eru
látnar slitna fyrir fyrstu skoöun.
Sú regla hjá Strætisvögnum
Búdapest (ekki IKARUS) aö
skoöa vélina eftir 150 þúsund km.
akstur er notuö af reksturshag-
kvæmnisástæöum en ekki af þvi
aö vélin sé búin og eru þá notuð
mælitæki viö skoöunina og vélin
ekki tekin úr bilnum.
Um endingartima segja MAN
verksmiöjurnar þýsku svo i slnu
skeyti:
„Meö góöri meöferö á MAN
vélum má búast viö 500.000
km. líftima eöa meira. Viö vitum
til þess aö RABA MAN er tekin til
yfirferöar i Sovétrikjunum eftir
350.000 km eöa meira”.
Hér til samanburöar má geta
þess, aö hjá forstjóra Strætis-
vagna Kópavogs höfum viö fengiö
þær upplýsingar, aö Leyland vél-
ar þeirra fari i fyrstu yfirferö viö
350.000 og er þá einungis um aö
ræöa leguskipti, en heddiö ekki
tekiö af nema vélin sé farin aö
brenna óeölilega mikilli ollu.
Viö höfum i þessu sambandi
einnig snúiö okkur til Sviss, en
þar eru IKARUS vagnar I notkun
og fengum 8. mars s.l. eftirfar-
andi umsögn i skeyti frá Basel
sem hér fylgir meö:
„Viö höfum keyrt okkar RABA
MAN vélar I 5 ár, u.þ.b. 400.000
km., og þær eru I mjög góöu
ástandi. Þessi fjárfesting hefur
reynst hárrétt frá hagrænu
sjónarmiöi”.
Ennfremur höfum viö I þessu
efni snúiö okkur til Grikklands,
þar sem 300 IKARUS vagnar hafa
veriö I notkun i rúmlega eitt ár og
þeir eru aö panta 200 vagna til
viöbótar. 1 skeyti frá Aþenu 11.
mars s.l., sem hér fylgir meö, er
aö finna eftirfarandi umsögn:
„Þeim hefur nú veriö ekiö 70
þúsund til 110 þúsund km og
reynst mjög vel”.
III. Bygging vélar,
smærri viðgerðir
ögmundur og Jan: „Uppbygg-
ing vélarinnar er þannig aö búast
má viö verulega lengri viögeröar-
tima viö smærri viögeröir, s.s.
skipti á topplokspakkningu og
viögerö á ventlum og stimplum”.
Viö höfum leitaö upplýsinga hjá
fjölmörgum vélaframleiðendum
um fyrirkomulag og frágang
topploks og hefur komiö i ljós, aö
þar er um margar útfærslur aö
ræöa og mjög algengt er aö fleiri
en einn strokkur sé undir sama
loki, t.d. tveir til þrir, jafnvel má
finna dæmi um aö sex strokkar
séu undir sama loki, svo sem hjá
Caterpillar. Hjá RABA MAN er
um aö ræöa tviskipt topplok eins
og t.d. á mörgum M-Benz vélum
og Leyland vélum.
Þeir tæknimenn, sem spuröir
hafa veriö um kosti séropnan-
legra topploka segja, aö i undan-
tekningartilvikum nægi aö taka
aöeins lok af einum strokk.
Þaö er svo alltaf matsatriði,
hvaö menn vilja greiöa fyrir sér-
opnanlega topploka.
IV. Bygging vélar,
hreinsibúðaður
ögmundur og Jan: „Hreinsi-
búnaöur á loft- og oliukerfi er
mjög mikilvægt atriöi varöandi
endingartima vélarinnar og yröi
aö endurbæta að fenginni fyrri
reynslu hjá SVR”.
Þetta er umdeilt atriöi meöal
tæknimanna: margir tæknimenn
halda því fram, að oliubaöskerfi
hreinsi ryk betur, en pappasiur
nái betur raka úr loftinu. Mjög
auövelt er aö breyta úr oliubað-
hreinsara yfir I pappasiukerfi og
erum viö reiöubúnir, ef vill, aö
koma þessari breytingu fram
fyrir kostnaö sem nemur 129.000
kr. á hvern vagn.
V. Reimdrifnar dælur
ögmundur og Jan: „Fram hef-
ur komiö aö loftþjappa, stýris-
dæla, kælispaöi, vatnsdæla og
rafall eru reimdrifin meö alls 7
stk. reimum. Staösetning er
framan á vélinni og safnar aö
sjálfsögöu óhreinindum og
bleytu. Þessi atriði stytta
endingartima reimanna auk þess
sem þannig drifin stýrisdæla get-
ur dregiö úr afli stýrisvélar. Upp-
lýst var I Búdapest aö skipt væri
um reimar reglulega eftir 25 þús.
km., alltaf væri skipt um allar
reimar ef eitthvert hinna reim-
drifnu tækja þyrfti lagfæringar
viöi’.
Hér er um algenga útfærslu aö
ræöa. Eins ber aö hafa hugfast aö
ör þróun hefur oröiö I gerö reima
af þessu tagi, þannig aö þær end-
ast tugþúsundir km. Af þessum
sökum hefur færst i vöxt, aö
reimar séu notaöar i staö stál-
keöja I drifum og margskonar
vélbúnaði.
Ranglega er fullyrt aö skipta
þurfi um allar reimar er eitthvert
hinna reimdrifnu tækja þarf lag-
færingar viö. Hiö rétta er aö skipt
er um reim á þvl tæki sem bilar,
þó hún sé ekki búin aö vera i
notkun 25.000 km.
Viö spuröumst fyrir hjá
Strætisvögnum Kópavogs um
þetta atriði, en þeir hafa reynslu
af reimdrifnum dælum I Volvo
bilum. 1 umsögn forstöðumanns
SVK dags. 17. mars 1980 segir
svo:
„Fyrir 1968 áttu SVK þrjá
Volvo bila B.655., sem voru meD
reimdrifinni stýrisdælu, loft-
pressu, rafal og vatnsdælu. Til aö
verja reimar þessara tækja fyrir
vatnsgangi voru settar upp aur-
hlifar framan viö reimarnar. BIl-
ar þessir sem voru i notkun hjá
SVKI u.þ.b. tiu ár, voru lausir viö
öll vandamál vegna vatnsgangs á
reimar.
Ég geri ráO fyrir aö koma fyrir
svipuöum varnarbúnaöi á Ikarus
vögnunum ef þeir veröa keyptir
til SVK’.’.
VI. Stýri
Ogmundur og Jan: „Stýris-
stöng er bein og ekki fáanleg
brotin, stýrishjól er slétt og séö
frá sjónarmiöi ökumanna er þetta
fyrirkomulag óheppilegt. Þessu
atriöi breytir framleiöandi ekki”.
Stýri af geröinni ZF er boðiö, en
án hjöruliös, en meö 15 gráöu
halla á stýrishjóli, sem er mjög
áþekkt og i Mercedes-Benz. IKA-
RUS verksmiöjan hefur svaraö
aö þeir geti ekki boöiö stýri meö
liö. Svar þeirra stafar afþvl, aö
þeir hafa ekki útbúiö vagna meö
liöstýri. Samafl hefur hins vegar
boriö þetta atriOi undir tækni-
menn hérlendis og telja þeir auö-
velt aö koma fyrir liöstýri. A
grundvelli þessara upplýsinga
höfum viö tekiö þetta mál upp aft-
ur viö IKARUS og er þaö nú I at-
hugun.
VII. Bremsukerfi
ögmundur og Jan: „Hreinsi-
búnaöur og frostvarnarkerfi er
óviðunandi eins og þaö er boöiö,
en fram hefur komiö aO annar
valkostur er mögulegur gegn viö-
bótarveröi”.
Þaö er rétt, aö annar valkostur
i þesaiun efnum, hefur veriö
boöinn af IKARUS, þótt hann sé
ekki inn I tilboösverðinu. IKARUS
getur haft Westinghouse búnaö og
er sá kostnaöur kr. 173.500 á
hvern vagn.
VIII. Einangrun
ögmundur og Jan: „Sú ein-
angrun sem boöin er, er alls ófull-
nægjandi bæöi meö tilliti til hita
og hljóös. Upphitun er litil, sbr.
samanburöarskrá”.
I tiboði Ikarusar er ekki gert
ráö fyrir einangrun eins og i
standard vagni þeirra, heldur er
miöaö viö sömu gæöi og I vögnum
afgreiddum til Skandinaviu. Þeir
töldu, aö þaö væri i samræmi viö
útboðslýsingu SVR er þeir studd-
ust viö er þeir gengu frá tilboöi i
vagnana.
Þegar tæknimenn SVR tala um
ófullnægjandi einangrun eiga þeir
viö einangrun i standard vagnin-
um. Þennan grundvallar mis-
skilning veröur aö leiörétta og þvi
höfum viö enn fengiO staöfestingu
á þessu i skeyti frá IKARUS dags.
13. mars 1980 sem hér fylgir meö,
en þar er einangruninni lýst svo:
„Gert er ráö fyrir 6-8 mm
Terophone einangrun til viöbótar
viö 1-2 mm Terophone einangrun-
ar sem er i standard vagninum”.
Jafnframt er boðin viöbótarein-
angrun i gólf utan tilboösverös.
Annaö mál er, aO hér er þvi
haldiö ranglega fram af ögmundi
og Jan, aö upphitun sé litil IIKA-
RUS vagninum, þvl aö hún er eins
og almennt gerist i strætisvögn-
um. Nefna má sem dæmi aö
kílókaloriur per rúmmetra eru
nákvæmlega þær sömu i IKARUS
vögnum og Leyland vögnum
Strætisvagna Kópavogs. Sam-
kvæmt upplýsingum frá forstöðu-
manni SVK hafa engar kvartanir
verið uppi um ónóga upphitun i
þeim vögnum.
IX. Fram- og
afturendi
ögmundur og Jan: „Fram- og
afturendi eru heilstansaðir. Viö-
geröir á þessum hlutum hljóta þvi
aö vera erfiðari og tlmafrekari en
þekkt er i dag. Fram hefur komiö
aö vagn hjá SVR lenti i tjónum aö
meöaltali annan hvern dag og
rúmlega helmingur þeirra tjóna
er á fram- eöa afturenda”.
Viö viljum vekja athygli á þvi
aö framendi bilsins saman-
stendur af mörgum sjálfstæðum,
umskiptanlegum einingum, s.s.
loki til aö komast aö þurrku-"
mótorum og fl„ grilli, höggvörum
og „svuntu”. Er þá einungis eftir
ramminn utan um framenda bils-
ins sem er fastur, þannig aö við
viögerðir á honum er skemmdin
söguö úr og skeytt saman á list-
um. Þetta er viöurkennd aöferO
meöal bilaviögeröarmanna.
Sömu viögerðartækni má beita
viö afturenda bilsins.
X. Dráttarbúnaður
ögmundur og Jan: „Ljóst er aö
framleiöandi getur ekki komiö
fyrir dráttarbúnaöi aftan á biln-
um, getur þetta valdiö erfiöleik-
um I mörgum tilfellum”.
Þaö er mikill misskilningur aö
framleiöandi geti ekki komið
fyrir öörum dráttarbúnaöi aftan á
bílnum. Hann er fús aö setja um-
ræddan dráttarbúnaö á bilinn fyr-
ir kr. 190.000 á vagn.
Framhaid á bls. 17.