Þjóðviljinn - 26.07.1980, Blaðsíða 16

Þjóðviljinn - 26.07.1980, Blaðsíða 16
16 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN HELGIN 26.-27. júll VINN najiðsyn éða t Hvar sem við förum um ok hús, raðhús og blokkir með þetta nú allt heitir fyrir glu< staði, bílalestirnar mjakast vinnudegi lýkur. Allt ber v borðinu. Við stærum okkur bestu sem þekkjast í heimi fylgja skuggahliðar og að þac að konur hafi streymt út á hef ur vinnuálag á karlmönni hvað er. Það er staðreynd að okkar austan hafs sem vest ar ágæta land blasa við snyrt úndugardínum,stórisum og gum. Bílar standa utan við ram út í úthverf in síðdegis um velsæld og góðan efn#i því að lífskjör hér á landi lum, en það gleymist oft að liggur mikil vinna að baki. Þr nnumarkaðinn á undanförnu i n ekkert minnkað,það hef ur slendingar vinna mun meira e an, enda stendur ekki á af v eg einbýlis- lúr og hvað s og vinnu- ar löngum ag á yfir- i með þeim velferðinni itt f yrir það áratugum a ikist ef eitt- nágrannar iðingunum, hraði, streifa áfengis, urr mannlíf ser Hversu stóran þátt vinnuþrælkunin á I þessu skal ó lenskir karlme n svona mikiö? Er svona dýrt aö miklar? Er öll tessi vinna nauösynleg? Eru islenskir þetta sjálfskap rviti? Er lifsgæöakapphlaupiö þess i endalaust stri ? Hvernig er hægt aö losna viö vinnuþ sem gefur fólk kost á aö vera saman, stunda útivi minnka iifsfiói ann? Þaö er oft ræ um tvöfalt vinnuálag kvenna, en þaö virkilega vinna frá sér vit og heilsu. Hvaö segja þeir sj fsska vinnusjúkdómar eins og v irðulaus börn, hjónaskilnaðir einkennist af vansæld og va li vh rvíti? ðvagigt, ofnotkun lyfja og og ofbeldi, allt sýnir þetta líðan. agt látiö, en hvers vegna vinna is- ? Eru kröfurnar til lffsins svona carlmenn haldnir vinnusýki eöa er ii aö eyöa 10-20 bestu árum æfinnar ælkunina og stefna aö eölilegra lffi t og félagsllf, hvernig er hægt aö r aldrei spurt hvort karlmenn vilja Ifir um þetta ástand? —ká Arnmundur Backman lögfræöingur: „Orðinn þræll vinn- unnar” Arnmundur Backman er lög- fræöingur og rekur eigin lögfræöi- skrifstofu í borginni. Nýlega gerö- ist hann aO auki aöstoðarmaöur Svavars Gestssonar » félags-, heili- brigöis og tryggingaráðherra. Hann segist sjálfur vera mjög önnum kafinn maöur, en ræöir fyrst al- mennt hvort islenskir karlmenn vinni almennt meira en góöu hófi gegnir. ,,Þar sem ég þekki til,” segir hann, „vinna þeir mjög mikiö, og oft óhóflega mikiö. Þetta á viö um allarstéttir. Égheld aö ástæöunnar sé aö leita aö ánhverju leyti I eöli okkar lslendinga. Hér á landi er högum þannig háttaö i atvinnu- lifinu aö vinna veröur i törnum, allir kannast viö þetta i sjávarút- veginum. Mikáll afli berst á land og þaö þarf aö bjarga verðmætum eins og sagt er. Þannig mótast viöhorf manna til vinnunnar á mjög ungum aldri, en svona lagað þekkst ekki annars staöar. Þetta er séríslenskt fyrirbrigöi. Viö þetta bætist svo veröbólga og dýrti'ö og fyrr en varir eru menn orönir fórnardýr skattamaskinu og ákveöinna neysluvenja. I stórum dráttum er ferliö eins bæöi hjá tekjuháum og tekjulágum. Hinir siöarnefndu veröa þó aö vinna meiri eftirvinnu,en milli 30 og 40% allra launagreiöslna í landinu eru fyrir eftirvinnu. Nokkur hópur manna fellur ekki inn f þessa mynd og er hann aö minu mati hin eiginlega láglauna- stéttílandinu. Þetta er fólkiö sem ekki á kost á, eöa getur ekki hag- nýtt sér eftirvinnu. Konur eru hér i miklum meirihluta og eru aöallega i Iöju og BSRB. Ég veit meö vissu aö þetta fólk lifir óendanlega spart enda biáfátækt I bókstaflegri merkingu orösins. óhófsneysla Svo er lika á þaö aö lita aö eftir nokkur ár I þessu farinu taka margir aö vinna fyrir hlutum sem engin þörf er fyrir. Menn fara aö temja sér óhófsneyslu og telja sér jafnframt trú um aö þess arna sé þörf. Um þetta þekkiég mörg dæmi og þetta er mjög smitandi, eins og farsótt. Viömiöunin viö aöra viröist hafa ótrúlega mikiö aö segja. Tökum t.d. bilaneysluna, mér finnst hdn táknræn fyrir neyslu- æöiö. A sama tima og landiö er aö sligast i efnahagsöngþveitinu er margra mánaöa biö eftir nýjum bil hjá bflainnflytjendum. Menn borga glaöir miljón aöeins til aö komast i rööina. Ekki veit ég hvort þaö á viö rök aö styöjast sem oft er sagt aö kon- umar reki mennina sina Ut i þetta æöi en trUlega er þaö I sumum til- vikum. Sennilegra þykir mér þó aö neysluviömiöunin sé hin sama meöal kvenna og karla.” Vann öll kvöld og allar helgar — En þú sjálfur, ert þú sama marki brenndur og þeir sem þú hefur veriö aö lýsa? „Þegar ég opnaöi lögfræöiskrif- stofu mina fyrir þremur árum leiddist ég inn á braut sem Utheimti alveg óhemjulega vinnu. Ástæöan var fyrst og fremst sú aö ég var aö byggja upp minn praksis og mér var sagt aö þrjú ár hiö minnsta þyrfti til aö veröa matvinnungur I bransanum. Ég tók þetta allt- saman mjög alvarlega og þaö þýddi aö a.m.k. fyrsta áriö vann ég öll kvöld og allar helgar. A þessum tima vann ég af nauösyn, ég þurfti aö framfleyta fjölskyldunni og stofnkostnaöur vegna skrifstof- unnar og ibUöarhúsnæöis var mik- ill. Ég geröi þvi alltaf skóna aö þetta væri stundlegt ástand sem stæöi til bóta en komst fljótlega aö þvi aö lögfræöistofa veröur trauölega rekin nema meö svipuöu vinnu- álagi. Þaö er eins og starfiö og alis konar félagsstörf vindi upp á sig meö ótrúlegum hraöa og áöur en viö er litiö er maöur orö- inn þræll vinnunnar og sú hætta er jafnan yfirvofandi aö maöur taki aö sér meira en komist veröi yfir meö góöu móti. Ég held aö þá sé illa komiö fyrir mönnum þegar þeim finnst þeir vera aö slæpast llöi ein helgi svo án þess aö veriö sé aö vinna eöa sinna félags- störfum. Þetta væri I lagi ef aöeins væri um sjálfan sig aö hugsa en I fæstum tilvikum erþaö. Þaö veröur aö taka tillit til fjölskyldunnar. Sé þaö ekki gert hlýtur þaö aö kosta gifurlega árekstra á heimilunum. Ég er ekki I vafa um aö þessi mikla vinna skaöar hjónabandiö og ,,Ég er ekki í minnsta vafa um að gallað uppeldi hefur valdið ótölulegum fjölda barna miklum þjáningum. ” hún skaöar uppeldi barnanna. Þetta veit ég bæöi Ur minu starfi sem lögfræðingur og af veru minni ibarnaverndarnefnd.Ég vil meira aö segja taka svo djúpt i árinni aö fullyröa aö tvær meginorsakir hjónaskilnaöa séu mikiö vinnuálag á annan aöilann eöa báöa og fjár- hagsöröugleikar sem stafa af þvi aö fólk reisir sér huröarás um öxl.” — Vinnurþú þá ekkisvona mikiö af fjárhagslegri nauösyn lengur? Þetta er vinnusýki „Nei, ég hef mér ekki þá afsökun. Þetta er hrein vinnusýki og hún er drifkrafturinn i daglegu lifi minu. Ég geri mér ljóst aö ég er á hálli braut og þessi mikla vinna hefur valdiö árekstrum á heimili mlnu og er stööugt til umræöu. Kona min vinnur lika Utan heimilis en ekki eins mikiö og ég og heimiliö er I öllum aöalatriöum i hennar umsjá og á hennar ábyrgö. Ég reyni aö hjálpa til eftir bestu getu og þannig held ég aö gangurinn sé á þessum málum langvlöast, lika þótt konan vinni Uti allan daginn. Arnmundur Backman Hér er um aö ræöa stórt og erfitt vandamál. Hvernig á fólk aö vinna saman á heimili og hvaö mikinn tima á hver og einn að hafa I friöi fyrir slg og sln áhugamál? Mér sýnist aö karlmaöur sem ofur- seldur er vinnunni neyöi alla aöra I fjölskyldunni til aö laga sig aö hans stundaskrá.” — Ertu þá óánægöur meö þitt hlutskipti sem vinnusjúkur karl- maöur? Vil vinna og breyta um lifsstil „Ég er ekkert óánægður meö mitt hlutskipti eða mina vinnu. Mér þykir gamanaövinna og mér þykir gaman aö vinna aö félagsmálum sem ég tel aö horfi til heilla fyrir mannfólk, en ég er mér þess jafn- framt meövitandi aö llfsstillinn er óheilbrigöur. Þaö þarf aö finna annað fyrirkomulag þannig aö fólk geti sinnt vinnu sinni og áhuga- málum án þess aö aörir — og þá oftast þess nánustu — þurfi bein- linis aö liöa fyrir þaö. Þaö er tiflits- laust og þaö er rangt og oft endar sllkt meö ósköpum. Menn taka viö- varanir oft og einatt ekki alvarlega fyrr en allt er um seinan. Ég vil breyta minu lifi hvaö þetta varöar og tei mér stööugt trú um aö bráðlega muni ég fara aö vinna eölilegan vinnudag. Um þaö hef ég haft uppi óteljandi plön. Hvaö hindri? Þaö er von þú spyrjir. Æ, ég veit þaöekki, sjálfsagt er þetta mikiö spurning um venjur. Maöur venur sig á ýmislegt sem erfitt er aö brjótast Ut Ur. Lika kemur til viss þrýstingur frá umhverfinu. Þó held ég aö hægt sé aö söðla um,en þaö kostar töiuvert átak.” Heilsteypt föður- og móðurimynd — Þú nefndir áöan aö þessi mikla vinna foreldra gæti skaöaö börnin, viltu skýra þaö svolftiö nánar? „Ég fór fyrst aö hugsa verulega alvarlega um föðurhlutverkið og foreldrahlutverkiö yfirleitt þegar ég tók sæti I barnaverndarnefnd Reykjavikur fyrir tveimur árum og hef komist aö raun um aö þar er viöa pottur brotinn. Ég held aö feöur almennt treysti þvi ansi mikiö aö mæöurnar sjái alveg um uppeldiö og láti þar viö sitja. Af sjálfu leiöir aö ábyrgöin og áhyggjumar sem lenda á þessum mæörum — oft kornungum — er alveg glfurleg^enda fer oft illa. Ég erekkiínokkrum minnsta vafa um aö gallaö uppeldi hefur valdiö ótölulegum fjölda barna miklum þjáningum. Og þetta er aö minu mati höfuöástæöan fyrir unglinga- vandamálunum svokölluöu. Þegar maöur vinnur aö málefnum bama og unglinga fer ekki hjá því aö ýmsar spumingar leiti á hugann varöandi eigin börn. Ég á þau 3 og er sannfæröur um aö vinnuálag mitt hafi haft áhrif á uppeldi þeirra. Ég hef ekki komist til aö rækja fóöurhlutverkiö sem skyldi. Ég tel — og er ekki einn um þaö — aö betra sé fyrir börn aö njóta góöra uppeldisáhrifa bæði fööur og móöur heldur en svo til eingöngu annars hvors og ég held þaö veröi seint brýnt nógsamlega fyrir for- eldmm aö fjölskyldan og heimiliö skipti nánast öllu máli fyrir bömin. Þaö er þar sem þau mótast fyrst og sföast og áhrifin frá heimilinu fylgja þeim ævina á enda. Þess vegna er þaö fyrir öllu aö börnin fái á heimilum sinum sæmilega heil- steypta fööur-og móöurimynd.” —h S „Karlmaður sem er ofurseldur vinnunni neyðir alla fjölskylduna til að laga sig að hans stundaskrá. ” Ægir Jónsson: „Maður verður alveg hugsun- arlaus” i sjávarplássum iandsins er iöu- lega unniö myrkranna á miili, þegar landburöur er af fiski og „verömætin liggja undir skemmd- um”. Hér fyrrum komu löng hlé á millieftir aö vertið lauk, en á seinni timum er oröin nánast samfelld vinna allt áriö, skipt úr einni fisk- tegundinni yfir I aöra eftir árstima. Ægir Jónsson verkamaöur vinnur I Vinnslustööinni I Vest- mannaeyjum. Hann hefur fengist viö ýmislegt á undanförnum árum aiit frá vinnu i hænsnabúi til barna- pössunar sem er jú ekki beinlinis algeng vinna karlmanna og heitir á þeirra máli aö „gera ekki neitt” Ævar er i sambýli.býr I leiguhús- næöi og á heimilinu er eitt barn á skólaaldri. Hver er afstaöa þin til vinn- unnar? Ég reyni aö komast af meö eins litla vinnu og ég get. Ég vildi geta unniö 18 tima, en kaupið er svo litiö fyrir dagvinnu aö þaö dugar hvergi til. Ég hef stundum neitaö aö vinna lengur en til 7 á kvöldin, en þaö er ekki beint vel liöið. Þaö eru allir inn á þvi aö vinna meðan unniö er og fólk á erfitt meö aö skilja aö annaö komi til greina. Ofsaleg törn — Hvernig er þinn vinnudagur? Þaö er auövitaö misjafnt eftir þvi hvernig fiskast. Meöan sildin og loönan veiöist er leyfilegt aö vinna alla daga bæöi laugardaga og sunnudaga á vöktum, 8 timar vinna, 8 timar hvild og 8 timar vinna. Annars er mjög algengt aö unniö sé frá kl. 8 á morgnana til 10 á kvöldin. Vaktafyrirkomulagiö er nú komiö inn i samningana, en þetta er ofsaleg törn. Þó er þaö mikill munur frá þvi sem áöur var þegar unniö var til kl. 2 á nóttunni og svo upp næsta morgun kl. 7. HELGIN 26.-27. júll ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 17 — Er þessi mikla vinna nauðsyn- leg, þarf fólk aö vinna svona mikiö? Þeir sem eru aö koma yfir sig húsnæöi veröa aö vinna svona mikið til aö borga skuldirnar. Svo eru aörir sem sækjast eftir pening- um peninganna vegna. Fólk er alltaf aö eyöa og fjárfesta. Kerfiö býöur upp á þetta. Fólk veröur aö koma upp húsnæöi, þaö er svo erfitt aö fá leiguhúsnæöi I Eyjum. Svo kemur lifsgæöakapphlaupiö inn i myndina. Þaö stefna allir aö þvl aö hafa allt finna en hjá næsta manni, nýrri og finni eldhúsgardinur! Sumir viröast halda aö hamingjan felist I þvi aö eiga sem stærst og mest! — Eru ekki einhverjir aörir en þú sem vilja eitthvað annaö? Þaö eru einstaka menn af eldri kynslóöinni sem vilja eitthvaö annaö. Ég þekki reyndar margt ungt fólk sem vill ekki vinna svona mikið, en flestir ganga beint inn I kerfiö. Þaö veröur lika aö segja eins og er aö I mörgum tilfellum er um hreina græögi aö ræöa. Margar konurnar á boröunum þurfa alls ekki aö vinna svona mikið. Ég hef heyrt þá sögu aö austur á fjöröum hafi konurnar sofnaö viö aö reikna Ut kaupiö sitt og bónusinn. — Tekur fólk I frystihúsunum sér frl? Jú, langflestir taka sér fri og ég held aö flestir séu löngu orönir dauöþreyttir á þessu vinnuálagi. Ég getlýst þvi hvernig þetta er yfir mesta annatimann t.d. sl. vetur. Ég kom heim kl. 10.30á kvöldin,fór úr gallanum og þvoöi mér, sat kannski I klukkutima yfir kaffi- bolla og þrekiö dugöi kannski rétt til aö fletta blööunum. Svo I rúmiö, upp kl. 7,1 vinnu og unniö til 10 aö kvöldi. Þannig gekk þetta viku eftir viku. Maöur veröur alveg hugs- unarlaus. Ég ætlaði stundum aö leyfa mér þaö aö sofa Ut á laugar- dögum.enþaö varsegin saga aö þá var hringt og ég beðinn aö koma I vinnu. Þaö er ekki talaö um neitt annaö en vinnuna. A hverjum degi spyr maöur hvaö skyldi veröa unnið lengi I dag, þó aö maður viti aö þaö veröur til kvölds. Þaö er alltaf ein- hver von um smáfri. Sum frysti- Ægir Jónsson húsin stefna aö þvi aö vinna ekki lengur en til 7 á kvöldin. — Veröa afköstin ekki léieg þegar þiö eruö oröin dauöþreytt? Auövitaö veröa þau oft léleg, en þessi þrælavinna kemur mest niöur á gæöunum. En sjálfsagt borgar það sig fyrir atvinnurekendur aö láta fóikiö þræla sem allra mest,þá hugsar þaö ekkert á meöan og er ekkert aö rifa sig. Kvöldvinnan getur oft veriö skemmtilegasti timi dagsins, þá erofteins og þaö hlaupi svefngalsi i fólk, en til lengdar er þetta allt of þreytandi. — Hvaö haföir þú i kaup sl. vetur? Hæst haföi ég 240 þúsund á viku, en mér fannst lélegt ef ég fékk ekki yfir 200 þús. Þegar maöur hefir svona miklar tekjur þá veitir maöur sér meira, eyöir i allt sem mann langar: Sigarettur, vin, föt, skemmtanir og nokkrar feröir til Reykjavikur á vetri. Ég er nefni- lega ekki aö fjárfesta i neinu, á ekkert, en ef ég fór undir 200 þús. á viku þá fannst mér allt fara 1 kerfi. Smitandi móðurlif — Hvernig er litiö á þaö aö skulir ekki vera aö f járfesta i húsnæöi eöa bfl? Fólk segir viö mig: hvenær ætl- aröu aö hætta þessum barnaskap ógiftur og eignalaus maöurinn. — Mikil vinna alit áriö, kemur hún ekki niöur á heilsu fóiks? JU, þaö er mikiö um alls konar krankleika. Aöallega vöövabólgu. NU er ég búinn aö vera I frli I mánuö og þaö dugar ekki til aö ná vöövabólgunni úr heröunum. Vinnuaöstaöan er lika heldur léleg fyrir mig. Ég er nærri 190 cm á hæö en öfl borö og allt er staölaö fyrir meöalhæö, svo aö ég er næstum alltaf boginn i baki. Konurnar á boröunum eru ýmist meö vööva- bólgur eöa þá aö þær eru veikar i móöurlifinu. Ég spuröi þær aö þvl I vetur hvort þetta móöurlif væri smitandi, en sennilega eru þaö stööurnar og kuldinn sem valda. — Ef viö viröum fyrir okkur stöö- una almennt, kemur vinnuþrælk- unin ekki niöur á börnunum? JU, þaö er sko ekkert vafamál. Þaö er skortur á barnaheimilum og krakkarnir veröa bara aö sjá um sig sjálf. Svo er reyndar litiö á barnaheimilin eins og geymslur, vinnan situr alltaf i fyrirrúmi. Ég hef auðvitað ekki mikla reynslu af þessu, en sl. vetur passaöi ég son vinkonu minnar i viku. Ég hringdi Ur vinnunni til aö vekja hann svo aö hann kæmist i skólann, fór heim i hádeginu til aö gefa honum aö boröa, svo varö hann aö vera einn yfir daginn þangaö til ég kom heim og eldaöi kvöldmat handa okkur, sem honum fannst nú ekki takast allt of vel hjá mér. Þegar ég fór I vinnu eftir kvöldmat ieiö mér sko ekkert vel aö vita af honum einum og fékk stundum fri. Þab mátti verkstjórinn eiga aö hann skildi mig vel. Þessi eina vika var mikil reynsla og þaö hlýtur aö vera erfitt fyrir mæöurnar aö skilja krakkana eftir meöan þær eru i vinnunni og karlinn á sjónum. Allir á ballið! — Gera atvinnurekendur ekkert til aö hlaupa undir bagga? Þaö hlýtur aö vera þeim I hag aö verka- fólkinu llöi betur og sé ekki dauö- kvlöiö eöa þurfti stööugt aö vera aö hringja eöa skjótast heim. Atvinnurekendur gera aldrei neitt ótilneyddir. Þaö væri sterk- asta vopnið til ab koma þessum málum i horf ab taka krakkana meö I vinnuna — þá yröi örugglega eitthvað gert. Þaö er ekkert skóla- dagheimili i Eyjum og bæjar- stjórnin viröist ekki hafa mikinn áhuga á þessum málum. — Þaö er mikiö skemmtanalif I verstöövunum; viltu lýsa einni helgi? Þaö fara fiestir á ball um hverja helgi, þab er aö segja þeir sem ekki eru komnir i Lions og Kiwanis, ógifta fóikiö. Þaö er algjör nauösyn aö fara á balliö um helgar. Þó rikir I rauninni sama spennan á ballinu og i vinnunni. Maöur er oft svo yfir- keyröur aö maður veit ekkert hvaö maöur segir eöa gerir, enda er mórallinnoft mikill á sunnudögum. Þetta er sama sagan viku eftir viku. Ég held aö fólk skemmti sér I rauninni ekkert. Ég er oröinn hundleiöur á þessu, en maöur fær ekki einu sinni friö heima hjá sér þó aö maður vilji taka llfinu meö ró. Þaö er bankaö og hringt — ætlaröu ekki á balliö maöur, og svo endar meö þvi aö ég fer. Þarna er alltaf sama fólkiö aö ræba sömu vanda- málin, undir leik sömu hljóm- sveitarinnar. Þetta er eins og aukavinna og þessi mórall er ábót ofan á vinnuböiiö. Segir margt en gerir fátt Getiö þiö ekki gert eitthvaö annaö til aö slappa af? Þaö væri ýmislegt hægt, en viö höfum hvorki tima né þrek til aö stunda sport t.d.. Sumir drifa sig I sund og gufu, en einhvern veginn veröur aldrei neitt Ur neinu. — Hvernig finnst þér afstaöa verkafólks vera gagnvart sinum kjörum, fylgist þaö meö verkalýös- baráttunni? Þaö er ákveöinn hópur sem alltaf mætir á fundi en flestir sinna þess- um málum lltt, nema þegar á aö ræba um bónusinn, þá mæta allir. * Þetta er kannski ósköp eölilegt. Þeir sem vinna svona mikiö hafa ekkert þrek til aö fara á fundi eftir langan vinnudag. Fólkiö segir margt, en gerir fátt. — Er aö einhverju leyti um vinnusýki aö ræöa hjá verkafólki? Þetta er vitahringur. Mikiö kaup kaflar á mikla skatta, en sumir geta einhvern veginn ekki annað en unniö og unnib. Þó aö karlarnir séu orönir slæmir til heilsunnar, þá halda þeir áfram fram undir áttrætt, þó aö þaö sé næstum þvi ekki hægt aö nota þá 1 neitt. Þeir sem hætta koma kannski niöur I stöö á hverjum degi til aö fylgjast meb. Þeir geta ekki slitiö sig frá þessu. Þessum mönnum finnst aö þeir eigi aö vinna og þeim finnst þeir jafnvel ekki vera almennilegir menn lengur! — En hvernig heldur þú aö hægt sé aöbreyta þessu ástandi, minnka vinnuálagiö? Ég held aö verkalýöshreyfingin veröi aö gripa i taumana og gera eitthvað. Fyrstog fremst verður aö hækka dagvinnukaupiö, en þaö verður lika áreibanlega margt annaö aö koma til. A meöan þessi peningahyggja er rlkjandi og fólk villvinna svona mikiö, þá er erfitt aö breyta þessu, en vonandi gerist eitthvaö; þetta er ekkert lif. —ká Erlingur Viggósson skipasmiður: „Menn á mínum aldri vilja ekki vinna meira” Erlingur Viggósson vinnur viö bryggjusmlöar I Reykjavikurhöfn. Hann hefur veriö á vinnumarkaön- um I 40 ár og komiö vlöa viö. Hann var á sjó I 25 ár, vann um tima viö sveitastörf „meö gamla laginu”, fékkst viö leikiist svo eitthvað sé nefnt. Hann hefur löngum veriö virkur I stéttabaráttunni, er búinn aö yfirstlga þann stóra hjalla aö koma sér upp eigin húsnæöi og ætti þvl aö þekkja vel til þeirra hliöa sem einkenna III Islenskra karl- manna og þær breytingar sem orö- iöhafa á vinnutlma og vinnuálagi á undanförnum áratugum. — Vinnur þú mikiö, Erlingur? Ég vinn mina 10 tíma á dag. Ég hef ekkiunniöaukavinnuimörg ár. Viö vitum þaö ósköp vel aö þaö lifir enginn á 8 stunda dagvinnu og þeim mönnum sem ég þekki finnst ebli- legtaö vinna svona 10 tima. Menn á minum aldri vilja ekki vinna meira. — Heldur þú aö Isienskir karl- menn vinni almennt of mikiö, rlkir hér vinnuþrælkun? Þaö er spurning hvaö er vinnu- þrælkun. HUn er örugglega til staöar hjá vissum hópum. Þaö er þrældómsvinna i fiskiönaöinum, þar vinnur fólk meira en þaö vifl. Þaö er alltaf veriö aö höföa til þess aö nú þurfi aö bjarga verömætun- um, en þessi vinnuþrælkun sem þar rikir er búin til af atvinnurekend- um en ekki verkafólkinu. I bygg- ingariönaöinum er oft langur vinnudagur og viö virkjanirnar. Þarna hafa menn óhemju tekjur og þaö skapast eins konar vitahring- ur. Um leiö og menn hafa meira, fara þeir aö leyfa sér meira og frá þvi veröur ekki aftur snúiö aö þvl er viröist. t leit að sjálfum sér — En er alit þaö sem fólk veitir sér nauösynlegt? Þaö sem var talinn lúxus fyrir 20 árum er oröin nauðsyn I dag. Þaö elta allir figúruganginn. Þaö vill enginn vera lakari en næsti maöur, þaber bfll og ný eldhúsinnrétting á 6ára fresti, þaö myndast þrýsting- ur frá umhverfinu, en þaö er auö- vitaö hver sjálfum sér næstur. Menn veröa aö átta sig á þvi hvort borgar sig aö vinna og vinna og sanka aö sér dóti sem aldrei er hægt aö njóta. Þab er eins og menn séu alltaf aö leita aö sjálfum sér, en þeir gefa sér ekki tima til aö njóta lifsins. En þaö eru breyttir timar og ég held aö lif eins og þaö var um 1940 þætti ansi þröngt I dag. — Heidur þú aö þaö sem kaliaö er vinnusýki hafi lagt marga undir sig? Já, vinnusýki eöa þeir sem viö köllum vinnualka eru til I öllum hópum. Alveg jafnt konur sem skriöa Ut I öll horn meö tannbursta til aö ná rykkornunum, eins og karlmennirnir sem vinna allan sólarhringinn ef þeir geta. Þaö eru mörg dæmi þess ab menn ráöi sig bara þar sem þeir fá næturvinnu og margir iönaöarmenn hlaupa beint Ur vinnunni I aukavinnu utan sins vinnustaöar. — Hvaö veldur þessu ástandi? t sumum tilfellum er þetta hreint sjálfskaparviti, miklar kröfur til lifsgæöa, en þaö eru fyrst og fremst húsnæðismálin sem eru aðalorsökin. Fólk fer oft Ut I meira en þaö getur kláraö i þeim efnum. Menn eyöa 10 bestu árum ævi sinnar i þaö að koma yfir sig húsnæöi og þegar þvi timabili er lokiö er eins og margir geti ekki hætt, mikib kallar á meira. Nýja húsnæöislöggjöfin á von- andi eftir aö breyta þessu verulega. Fólk ætti ekki aö þurfa aö eiga húsnæöiö, en sá hugsunarháttur er. alls ráöandi. Meb breyttum lána- kjörum geta menn nú verið aö borga húsnæöiö alla ævina. Þetta er gamalt vandamal og spurning um pólitik. Mér finnst aö samfélagiö ætti aö taka ab sér aö byggja húsnæöi og það ætti aö nota lifeyr- issjdöina til þess. Þegar þeim var komiö á héidu menn aö þeir væru góöir, en sannleikurinn er sá aö þeir eru verðbólguvaldar. Þaö á aö koma upp einum lifeyrissjóöi fyrir alla landsmenn sem sæi um aö allir heföu mannsæmandi laun I ellinni. Sannieikurinn er sá aö stéttaskipt- ingin er hvaö mest þegar menn eru hættir aö vinna. Þá njóta þeir riku eigna sinna, en aörir lepja dauðann Ur skel. Vinna, sofa og nöldra — Heldur þú ekki aö þessi mikia vinna komi niður á fjölskyldullf- inu? Jú, auövitaö. Eg man hvernig þaö var hjá sjálfum mér. Ég vann mikiö aö heiman árum saman og haföi engan tima til aö sinna fjöl- skyldunni. Viö slikar aöstæöur gengur lifiö ekki út á annaö en aö vinna, sofa og nöldra. Þaö er eng- inn timi til aö tala viö krakkana og konuna, hvaö þá aö nokkur tlmi sé til ab kynnast fólkinu i kringum þig. Styttri vinnutimi hlýtur aö vera rökréttur. Viö sáum hvaö geröist þegar yfirvinnubanniö var hérum áriö, afköstin voru meiri! Þaö er allra hagur aö koma á 8 tima vinnudegi og óskiljanlegt aö þvi skuli ekki hafa veriö fylgt betur eftir af verkalýöshreyfingunni. — Kemur vinnuþrælkunin niöur á stéttafélögunum? Þessi langi vinnudagur verkar þannig aö menn sinna ekki sinum stéttarfélögum; þar eru alltaf sömu mennirnir sem sjá um allt. Verka- lýösfélögin eru oröin eins og hverj- ar aörar stofnanir. Fólk segir bara: Þeir sjá um þetta, þeir hafa þaö einsog þeir vilja. Þetta er mik- 11 breyting frá þvi sem áöur var, þegar menn fylgdust meö öllu og mættu á fundi. Félagslegar umbætur borga sig best — Hvaö viltu segja um heilsu verkafólk þar sem þú þekkir til? Ég held aö hún sé sæmileg. Fólk hefur gott af þvi aö vinna, likamleg vinna er nauösyn. Þaö sjáum viö á öllum þeim sem veröa aö stunda sport til aö reyna á llkamann. Þar sem ég vinn voru allir sendir I hjartarannsókn, þannig aö þaö er fylgst meö heilsufarinu. Þaö sem fór verst meö fólk hér áöur fyrr var kuldinn á vinnustöðum, lélegt vib- urværi og stanslaus vinna kannski I 12 tlma. NU er hUsnæðið mun betra aö ekki sé talaö um viöurværiö; þó eru sjálfsagt einhverjir krank- leikar á feröinni. — Hvernig heldur þú aö hægt sé ab breyta þessu ástandi? Meö breytingu á húsnæöisstefn- unni og félagslegum umbótum. Allar félagslegar umbætur eru miklu meira viröi en kauphækkan- ir, sem veröbólgan gleypir óöum. Þaö er eins og fólk sé svo blankt fyrir þessu. Þab er fariö i mikil Erlingur Viggósson skipasmiöur. verkföll til aö fá launahækkun sem er svo tekin strax. Kröfur sem nást fram á sviöi húsnæöis- og heil- brigöismála haldast miklu lengur. Þessu áttar fólk sig ekki á og veit ekki hvaö þaö hefur. Berum okkur t.d. samanviö Bandarikin þar sem menn þurfa aö eiga stórfé til ab komast inn á sjúkrahús. önnur leiö erauövitaö aö skipuleggja atvinnu- lifib betur. Þaö má heita furöulegt þegar frystiiönaöurinn gengur svona ilia hjá atvinnurekendum og bæjarfélögin sem eiga hiuta I fyrir- tækjunum og rlkiö sem stuölar aö fyrirgreiöslum skuli ekki yfirtaka reksturinn. Ef fólkiö bæri ábyrgö á fyrirtækjunum, þá myndi ganga betur og vinnan væntanlega minnka. , — ká r „Eg kom heim kl. 10,30 á kvöldin, fór úr gallanum og þvoði mér. Þrekið dugði kannski rétt til að fletta blöðunum. ” „Böllin um helgar eru eins og aukavinna, helgi eftir helgi, þau eru ábót á vinnubölið.” „ Um leið og menn hafa meira, fara þeir að leyfa sér meira og ekki verður aftur snúið, að því er virðist. ”

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.