Þjóðviljinn - 26.07.1980, Blaðsíða 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN HELGIN 26.-27. júli
!---------------------
STJÓRNMÁL Á SUNNUDEGI
LÚÐVÍK
JÓSEPSSON
SKRIFAR:
ÞaB er eins og jafnan áBur erfitt
aB halda uppi nokkurri umræBu af
viti um Islensk efnahagsmál. Enn
veBur uppi slíkt endemis rugl og
þvaBur, þegar um þau mál er
rætt, aB engu tali tekur.
Fyrir nokkrum dögum heyrBi
ég leiBara ilr AlþýBublaBinu, þar
sem því var haldiB fram, aB
meginástæBur verBbólgunnar
lægju í rangri kjördæmaskipan,
þar sem sumir landsmenn heföu
fimmfaldan kosningarétt á viB
aöra. Annan daginn mátti heyra
sönginn um landbúnaöar-
vandann, sem I senn væri aö setja
landiö á hausinn og eyöileggja
allt meö veröbólgu. Allir þekkja
skýringar ýmissa Ihalds- og
afturhaldsmanna um aö orsak-
ir veröbólgunnar liggi i of háu
kaupi og slfelldum kauphækkun-
um.
Og svo koma þeir, sem betur
ættu aö vita og gjarnan titla sig
doktora eöa sérfræöinga, og tala
um of mikiö peningamagn I
umferö, um „neikvæöa
raunvexti”, um ofþenslu, eöa
annaö f þeim dúr.
I beinu framhaldi af rugli af
þessu tagi koma svo tillögur um
hækkun vaxta, um samdrátt á
lánum, um niöurskurö I landbún-
aöi, um bann viö endurnýjun
fiskiskipa, um stöBvun fiski-
flotans og stöövun á þvi aB laun
hækki til samræmis viö hækkandi
verölag.
Meiri hagvöxtur
hér en í
nálægum löndum
Veröbólgan hér á landi er mikil
og af henni stafa margvlsleg og
mikil vandamál. ViB verBbólgu-
vandann þarf aö glíma, en þaö
veröur ekki gert af neinu viti meö
þvl aö rugla saman réttu og röngu
og slá fram alröngum fullyröing-
um.
ÞaB er rangt aB Islenskur
þjóöarbúskapur sé aö fara á höf-
uöiö. Þaö er lika rangt aB hag-
vöxtur hér á landi sé minni en
I öörum löndum og viB lifum hér
langt um efni fram.
Þeir sem þessum fjarstæöum
halda fram, hafa gjarnan
þrástagast á þvl, aö vegna þess
aB Islenskt atvinnullf væri einhæft
ogbyggBi alltof mikiB á sjávarút-
vegi, værum viö aö dragast aftur
úr öörum þjóöum. Þessu hafa
einkum haldiö fram ráövilltir
iönrekendur og fulltrúar erlendr-
ar stóriöju.
Hvaö segja staöreyndirnar um
hagvöxtinn á lslandi og hagvöxt-
inn í nálægum löndum á s.l. 10 ár-
um? Þær segja, aö meBal-hag-
vöxtur á ári 1970—1979 hafi veriö
þessi í eftirtöldum löndum:
Island 5,1%
Bandarikin 2,9%
Bretland 2,2%
V-Þýskaland 3,3%
Danmörk 2,8%
Svlþjóö 2,0%
Noregur 4,4%
Finnland 3,9%
OECDlöndin 3,5%
Efnahagsbanda-
lagsrikin 2,6%
Efta-löndin 2,9%
011 V-Evrópa 3,3%
Eins og þessi tafla sýnir, hefir
hagvöxturinn oröiö mestur á
tslandi.
Viö skulum lita hér á annaö
dæmi sem nýlega hefir veriö
upplýst af Þjóöhagsstofnun og
af Seölabankanum.
Sé litiB á heildar-uppgjör
islenska þjóBarbúsins viB útlönd á
s.l. tveimur árum, þ.e. 1978 og
1979 þá er útkoman þessi:
Ariö 1978 eru öll vifiskipti
tslands viö önnur lönd hagstæö
um 10,5 miljarBa króna.
Arifi 1979 eru öll vifiskipti hins
vegar óhagstæfi um 7,2 miljarfia
króna, hvoru tveggja reiknafia á
sama gengi.
Þessi afkoma merkir, meB öör-
um oröum, aö samanlagt hafa
þessi tvö ár oröifi Islandi hagstæfi
um 3,3 miljarfia króna.
Og hvaB segja þessar tölur okk-
ur, þegar nánar er aö gáö? Þær
segja, aö tslendingar hafa á þess-
um tveimur árum aflaö sér tekna
á móti öllum útgjöldum þessara
tveggja ára, þ.e. skuldir þjóöar-
búsins sem heild hafa ekki aukist.
Hægt er aö segja þetta á enn ann-
an hátt og kannske auöskyldari
fyrir alla.
Þessi afkoma þýöir, aö lands-
menn hafa ekki aöeins haft tekjur
til aö greiöa allan venjulegan inn-
flutning, heldur einnig til afi
greifia alla fjSrfestingu þessara
ára , án nettó-skuidasöfnunar.
Þaö er góB afkoma aö geta
greitt af tekjum ársins eigna-
myndun I farskipum, fiskiskip-
um, flugvélum, öllum húsbygg-
ingum, rafvirkjunum, hitaveitum
og öllum öfirum fjárfestingar-
fra mkvæmdum.
En þaö er þaB sem okkur
íslendingum tókst á árunum 1978
og 1979.
Og hvers vegna tókst okkur
þetta?
Fyrst og fremst vegna þess afi
sjávanitvegurinn skilafii meiri
fiskafla og miklu meira útflutn-
ingsverömæti en áOur var.
Aörar starfsgreinar fylgdu svo
á eftir, eins og oftast áöur, þegar
vel gengur f þeirri undirstööu-
grein sem blóögjöfina veitir. Og
þetta tókst þrátt fyrir olluskellinn
og hruniö f fluginu.
Ég vil lfka benda á, aö viö
Islendingar þolum samanburö viö
aörar þjóöir i fleiri greinum. Hér
hefur ekkert atvinnuleysi veriB en
annarsstaöar er vaxandi og vlöa
mjög mikiö atvinnuleysi. Og enn
má bæta þvf viö, aö þetta tókst I
okkar undirstööu-framleiöslu,
sjávarútveginum, þrátt fyrir þaö
aö skammsýn stjórnvöld, og
glámskyggnir sérfræöingar,
geröu svo aö segja allt sem þeir
gátu til aö draga úr fiskafla, meö
stöövunum og allskyns bönnum
og mefi þvl aö búa heimskulega
illa aö þessari undirstöfiugrein.
Kaupiö
og launakjörin
I allri umræöunni um veröbólgu
og efnahagsvanda er umræöan
um kaupið og launakjörin á
álika fja rstæöukenndu stigi og
talið aö skrifin um hagvöxtinn og
efnaha gsaf komuna.
Þaö er staðreynd, sem ekki
þýöir aö þræta um, aö almennt
umsamiö tímakaup verkafólks er
ótrúlega lágt hér á landi, og mikln
lægra en I flestum nálægumlönd-
um. Lélegast er þetta kaup 1
svonefndum iöjustörfum þ.e.a.s. I
framleiösluvöruiönaöi. Hiö
endanlega greidda kaup i þjón-
ustu- og viögeröariönaöi er miklu
hærra. I sumum greinum
almennrar verkamannavinnu er
kaupiö Mka alltof lágt.
I sjávarútvegi hefir kaupiö
hinsvegar tekiö miklum breyting-
um. Kaup fiskimanna er yfirleitt
nokkuö gott á fslenskan mæli-
kvaröa, eins og t.d. á skuttogur-
um og loönuskipum og góöum
vertíöarbátum. Þar sem
bónuskerfi er i fiskiönaöi hefir
kaupiö einnig hækkaö mikið.
Leiöréttingar veröur aö gera á
þessu lága kaupi.
Iöju-rekstur sem ekki getur
greitt 350—500 þús. krónur á
mánuöi fyrir dagvinnu á engan
rétt á sér i þvl formi sem hann nú
er, ef allt er meö felldu.
Fiskiönaöarfólk mun almennt
hafa þetta kaup og riflega þaö þar
sem framleiösla er komin I sæmi-
legt horf.
Þeim fiskiönaöarfyrirtækjum
sem ekki geta greitt þetta kaup,
veröur aö breyta til samræmis
viö þaö sem annarsstaöar þekk-
ist. Þaö er algjör barnaskapur aö
standa gegn þeirri lffsnauösyn-
legu breytingu afi lagfæra þetta
lága kaup og þau lélegu kjör sem
þvl fylgja.
Veröi þaö ekki gert, munu
viökomandi starfsgreinar ekki
þrifast og tapa sfnu fólki fyrr eöa
siöar.
Og sjái þjóöarheildin ekki
nauösyn á þessum breytingum,
mun fslenskt þjóöarbú tapa þessu
fólki til annarra landa.
En þó aö þetta, sem hér hefir
veriö sagt um stööuna almennt I
launamálum, sé svona.þá er hitt
jafnnauösynlegt, aö menn átti sig
á því hleypidómalaust, hvaö
raunverulega hefir veriö aö
gerast f launamálum okkar aö
undanförnu.
Þaö er auðvitaö ósatt, aö kaup-
máttur iauna hafi minnkaö um
20% eins og Ihaldsblööin segja.
Hér skulu tilfæröar tölur um staö-
reyndir I þessu máli, byggöar á
opinberum skýrslum Kjara-
rannsókna mef ndar:
1977.
A fjóröa ársfjóröungi 1977, eöa
hálfu ári eftir aö sólstööusamn-
ingarnir voru geröir, og áöur en
þá var fariö aö gera nokkrar ráö-
stafanir til aö breyta þeim samn-
ingum, var kaupmáttur tlma-
kaups verkamanna I dagvinnu.
126,7 stig (1971 = 100).
1979
A fjóröa ársfjórfiungi 1979, eöa
nákvæmlega tveimur árum siöar
varkaupmáttursama kaups 123,9
stig.
A þessum tfma lækkaöi þvf
kaupmáttur tfmakaupsins um
2,8% — stig.
Nákvæmlega samskonar
samanburöur varöandi kvenna-
kaup sýndi hækkun 2,3% stig, en
hjá iönöarmönnum lækkun 2,5%
stig.
Viö þessar tölur ber þaö aö
athuga, aö í þeim er ekki tekið til-
lit til félagsmálapakkans og
skattalækkunarinnar frá þvi i
desember 1978.
Atvinnurekendur töldu óbeinar
bætur verkafólks samkvæmt
þeim reglum nema 5-6%.
I þessu sambandi er lfka rétt og
nauðsynlegt aö átta sig á þvi, afi
kaupmáttarskeröingin stafar öll
frá ákvæöum svonefndra ólafs-
laga, þ.e. vegna viöskiptakjara-
skeröingarinnar.
Mismunur á framfærsluvlsitölu
og kaupgjaldsvlsitölu hefur alltaf
veriö nokkur vegna Irádráttar-
liöa eins og t.d. vegna launahækk-
unar bóndans. En siöan ólafslög
voru samþykkt bætist ennþá
meira viö.
Þessir frádráttarliöir frá
ffamfærsluvlsitölu nema:
1.6 1979 2,98 stig
1.9 1979 4,40 stig o,98% á tekjum
1.121979 2,65 stig unú ir
1.3 1979 2,46 stlg 210 þús á mán;
alls 12,49 Stig
Þann mikla frádrátt knúöu
Framsóknarmenn og Alþýöu-
flokksmenn f gegn I vinstri stjórn-
inni voriö 1979 meö hótun um aö
slfta stjórnarsamstarfinu aö
öörum kosti. Alþýöubandalagiö
gat aðeins bjargafi þeim tekju-
lægstu um 2,0% stig, eins og
kunnugt er. Þær tölur sem hér
hafa veriö nefndar varöa
kaupmátt timakaups, en f reynd
hafa ráfistöfunartekjur hækkafi
nokkufi meira.
Áróöur Ihaldsins nú um 20%
kjaraskeröingu á tveimur árum
er ósannur og sagöur til aö ljúga
upp sök á Alþýöubandalagiö, sem
eitt allra flokka hefir staðiö I
varnarstrlöi fyrir launafólk.
Verðbólgan verður
ekki læknuð með
neinum hókus-
pókus aðferðum
Einn hagfræöingur, sem rætt
hefir opinberlega um efnahags-
mál aö undanfömu, hefir aö mfnu
mati skoriö sig úr hinni almennu
sleggjudómaumræöu. Þessi hag-
fræöingur er dr. Magni
Guömundsson. I greinargóöu
erindi sem hann flutti fyrir
skemmstu lagöi hann áherslu á
aö gegn veröbólgu væru tvö
megin ráö.
Annaö væri aö sætta sig viö
mikla veröbólgu og búa viö hana
og reyna þá aö aölaga sig slfku
ástandi. Hitt væri aö beita marg-
þættum ráöstöfunum gegn henni,
bæöi verölagshömlum, stefnu I
peningamálum og framleiðslu-
málum.
Dr.Magni benti réttilega á, aö
auövitaö væri alveg fráleitt aö
blanda saman báöum þessum
leiöum, eins og hér væri gert.Dr.
Magnihefir séð, aö hávaxtastefn-
an, sem hér er framkvæmd.er
eins og olía á veröbólgubáliö. Hér
þýöa hækkaöir vextir einfaldlega
aukna veröbólgu. Og þaö sem
verra er, þeir valda um leiö trufl-
un í framleiöslu og rekstri og
draga Ur þjóöarframleiöslu.
Hvaö er þaö sem gerist hér á
landi, þegar vextir eru hækkaöir,
sérstaklega eins og nú er komiö
meö vaxtahæöina?
Samstundis hækkar allt verölag
f landinu. Hækkaöir vextir fara
strax inn í landbúnaöarveröiö,
strax inn í iönaöarvöruveröiö,
strax inn I verslunarálagninguna,
og strax inn f fiskverö og
reksturskostnaö fiskiönaöar, sem
jafnframt krefst gengislækkunar
svo aö hlutur hans fái staöist
hækkaöa vexti.
Vaxtahækkun sföustu ára hefir
stóraukiö veröbólgu. Hún hefir
fært bönkunum mikinn gróða,
rúmlega 5,0 miljaröa i gróöa á s.l.
ári, en hlutur hins almenna spari-
fjáreigenda er verri en hann var
fyrir vaxtahækkunaræðiö.
Þessi niöurstaöa um hlut spari-
fjáreigenda er ekki aöeins min,
hún er staöfest f riti Þjóöhags-
stofnunar og I opinberum skýrsl-
um um peningamál.
Auövitaö getur enginn venju-
legur rekstur boriö 40—50% vexti,
og allra síst í samkeppni viö er-
lenda aöila, sem greiöa 6—8% I
vexti eins og dæmin liggja fyrir
um.
Enhvaösögöu vaxtahækkunar-
mennirnir, þegar þeir voru að
knýja fram þessa vitleysu? Þeir
sögöu: Þetta verður aö gera fyrir
sparifjáreigendur, og þeir bættu
viö, þetta mun stórauka sparnaö
og þetta er áhrifamesta ráöiö
gegn veröbólgu.
Hver hefir svo reynslan oröiö?
Vextir eru nú meira nei-kvæOiren
áöur —. hagur sparifjáreigenda
verri. Sparnaöurinn hefur
stórlega minnkaö á þessu ári og
veröbólgan hefir magnast.
Ekki hefir nýja stefnan í pen-
ingamálum gefist betur. Tillits-
laust hefir veriö dregiö úr lánum
til framleiöslunnar, eftir kenn-
ingunni um of mikið peninga-
magn í umferö, og nú liggur viö
aö sjálf undirstööuframleiöslan
stöövist fyrst og fremst af þvl aö
neitaö er um nauösynleg lán út á
framleidda útflutningsvöru.
Og hvaö duga nú fullyröingar
um niOurtalningu
veröbólgunnar?
Hvaö meinti Framsóknarflokk-
urinn meö öllu sfnu
niöurtalningartali?
Meinti hann kannske aöeins aö
telja ætti niöur kaupgjaldifi, eins
og Alþýöuflokkurinn lagöi til? Ef
um niöurtahúngu á aö vera aö
ræöa veröur hún aö vera á verö-
laginu. Hitt stoöar lltiö afi heimila
fyrst veröhækkanir og ætla svo aö
neita afleiöingunum meö þvf afi
binda kaupiö fast.
Niöurtalningarleiöin er
fjarstæöa ef jafnframt á aö
hækka vexti á þriggja mánaöa
fresti.
Samdráttar- eða
framleiðslustefna
„HiO rétta er, aö yfirburOir islensks sjávarútvegs eru sllkir, afi þeir tryggja hér háar þjóöartekjur,
mikinn hagvöxt og halda uppi vanmegna vöruiönaöi, dýrum þjónustuiönaöi og feiknarlegu milliliöa-
kerfi.”