Þjóðviljinn - 04.11.1980, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN ; Þriðjudagur 4. nóvember 1980
MOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: Otgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ó'c'fsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ólafsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Guöjón Friörikssoíi.
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson.
Blaðamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingi-
björgHaraldsdóttir.Kristln Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason,
Sigurdór Sigurdórsson.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
tJtlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir,
Bára Siguröardóttir.
S?mavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
Ctkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Keykjavík, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Lifandi lýðrœði,
eða lamað?
Vestur í Bandaríkjunum fara í dag fram forseta-
kosningar. Þar takast á fulltrúar tveggja flokka, sem í
raun eru þó svo líkir, að útilokað má kalla að draga
nokkra markalínu á milli þeirra.
I bandarískum stjórnmálum er lýðræðinu mjög
flaggað. Síst má lýðræðið skorta, — en hér skiptir inni-
hald meira máli en umbúðirnar. Það er gelt lýðræði og
lamað, þar sem á pallborði stjórnmálanna takast aðeins
á tveir f lokkar svo líkir að þeir gætu alveg eins verið einn
f lokkur.
Þannig eru staðreyndir hins pólitíska lífs vestur í
Bandaríkjunum, þar sem enginn megnar neitt í stjórn-
málum nema auglýsingavél meiriháttar auðfyrirtækja
taki viðkomandi upp á arma sína og móti hann í sinni
mynd. Víst getur sá munur sem alltaf er á tveimur ein-
staklingum skipt máli, líka þar, en ef stjórnmálin fara
að snúast eingöngu um einstaklinga en ekki um mikilvæg
stjórnmálaleg stefnumið flokka og samtaka, þá er lýð-
ræðinu hætt.
Hvergi er auglýsingaskrumið í kringum stjórnmála-
starfsemi meira en vestur í Bandaríkjunum, en sú hætta
er augljós að því taumlausara sem auglýsingaskrumið
og f járausturinn verður, þeim mun minna fari fyrir því
lifandi og virka lýðræði, — því valdi f jöldans, sem bestu
menn austan hafs og vestan hafa barist fyrir.
Það er athyglisvert, að vestur í Bandaríkjunum er
þátttaka i almennum kosningum yf irleitt langtum minni
en við eigum að venjast, bæði hér heima og almennt í
Vestur-Evrópu.
Þannig tóku ekki nema rétt liðlega 50% þátt í síðustu
forsetakosningum í Bandaríkjunum, — slíkt er ekki
lifandi lýðræði. En ástæðan fyrir þessu þátttökuleysi í
kosningum, þrátt fyrir allt auglýsingaskrumið, hún er
auðvitað sú, að menn sjá ekki að kosningarnar skipti
máli. Pólitískar markalínur eru ekki til. — Eða hver
halda menn að yrði þátttakan í kosningum hér ef kjósa
ætti forsætisráðherra og valkostirnir væru engir aðrir en
þeir að kjósa milli Benedikts Gröndals, fyrrverandi for-
manns Alþýðuflokksins og Kjartans Jóhannssonar
núverandi formannssama flokks? —k.
Fjölleikahúsið
Það var annars kostulegur sirkus flokksþing
Alþýðuf lokksins, sem háð var nú um helgina, og sannar-
lega hafa f jölmiðlarnir ekki látið sitteftir liggja að blása
upp hverja bólu, sem þar skaut upp kolli.
Máske eigum við eftir að sjá svo sem einn sjón-
varpsþátt um kosningu varagjaldkera í Alþýðuflokkn-
um, en ekki færri en f jórir munu hafa gef ið kost á sér til
þess virðulega embættis.
Aður kom stundum upp býsna alvarlegur stefnu-
ágreiningur í Alþýðuf lokknum og menn deildu hart um
málefni þar eins og víðar.
Nú segjast menn deila um „stíl"! Það sýnist vera
amerískur stíll, sem sett hefur svip sinn á Alþýðuf lokk-
inn, — stríð allra gegn öllum, þar sem enginn getur
treyst næsta manni.
Varaformaður f lokksins tilkynnir fáum dögum fyrir
flokksþingið, að hann hyggist gera tilraun til að fella
formann flokksins, eingöngu af því sér þyki svo vænt
um formanninn. Niðurstöðurnar þekkja allir.
Og sirkus Alþýðuf lokksins héltáfram. Næst var það
embætti varaformanns. Fyrstur gaf út yfirlýsingu Vil-
mundur Gylfason, eitt sinn að margra dómi skærust
stjarna f lokksins og f úsastur í stríð allra gegn öllum. En
hér varð stjörnuhrap á sirkushimni Alþýðuflokksins.
Sjálf ur Vilmundur kolféll nú fyrir Magnúsi Magnússyni,
og þar með hefur Alþýðuflokkurinn nú fengið enn veik-
ari forystu en áður, samkvæmt yf irlýsingum Vilmundar
í ríkisútvarpinu og víðar!
Og auðvitað var skýring á falli Vilmundar:
Hann kallaði á f lokksþinginu ræðu Sighvats Björg-
vinssonar, formanns þingflokks Alþýðuflokksins
„mesta pólitíska ódrengskap, sem mér hefur verið
sýndur."!
Svona ganga nú ástartjáningarnar sitt á hvað innan
Alþýðuf lokksins, ýmist orð eða athafnir.
Varla er von, nema einn og einn gamall krati láti
hvarfla að sér, að Alþýðuflokkurinn gæti haft gott af
sameiginlegri þagnarstund svolitla hríð, og að máske
séu ýmsir helstu foringjar f lokksins í þörf fyrir dálftinn
skammt af innhverfri íhugun. — k.
Jökull hafi larit fram.
| aiMUUlll Ldl U3U1 tiM UII
Vandar*
högg
Jökuls og Hrafns
íáist »
ötvtvvir
^er
Mt
B

..VEIKARI FORVSTA”
- sagoi viimundur Byliason eltlr varatormannsKldrlö
ir»
'» VaV
klrippt
! Fróðleg
| mismœli
* Blöö eru alltaf aö gera sig sek
Ium ýmisleg mistök. Útkoman er
næsta misjöfn, stundum hafa
kannski fyrirsagnir ruglast og
út kemur skrýtla sem veröur til
eins og óvart; eins og þegar
Morgunblaöið týnir fyrirsögn á
grein eftir sr. Arelius Nielsson,
sem átti aö heita „Hvar er
altariö þitt?” og setur i staöinn
■ „Vofur á vetrarkvöldi nútim-
I ans”.
En svo eru önnur mistök eöa
, mismæli, sem lýsa upp ýmsar
| aðstæður I þjóöfélaginu, varpa
I óvæntri birtu yfir félagslegt og
I sálrænt samhengi, svo viö ger-
, umst nú verulega fræöilegir I
■ tali. Atvik af þessu tagi kom
I fyrir i Morgunblaöinu á dög-
I unum — þar var viötal viö Þor-
■ vald Mawby, framkvæmda-
I stjóra Byggung, og hófst
I þannig:
I „Eins og kunnugt er hefur
• bogarráö synjaö Byggung,
I byggingarfélagi ungra sjálf-
I stæöismanna um byggingu
I háhýsis viö Eiösgranda”.
• Daginn eftir kom svo litil en
I fróöleg leiörétting I Morgun-
I blaöinu. Þar segir:
„I frétt I Mbl. i gær uröu þau
* mistök aö Byggung var nefnt
1 Byggingarfélag ungra sjálf-
I stæöismanna. Þetta er alrangt.
• Byggung er byggingarsam-
■ vinnufélag ungs fólks i
I Reykjavik, óháö stjórnmála-
I félögum”.
Þaö er eins og segir I heims-
J bókmenntunum: Ég er ekki ég,
1 og beljuna á einhver annar. Eöa
I þá aö Morgunblaöiö vilji breyta
■ i anda þjóðlegs heilræöis: Oft
J má satt kyrrt liggja...
r
■ Aróður i
| Vandarhöggi
óvenjulega skrautlegum
I sveiflum hefur brugöiö fyrir I
I túlkun atvinnumanna sem
■ áhugamanna á sjónvarpsleik-
I ritinu Vandarhöggi. Þessar
I uppákomur veröa til þess, aö
I Klippið freistast til aö slá fram
■ ennþá einum túlkunarmögu-
I leika á þessu sérstæöa verki,
I sem aðrir skarpskyggnir aöilar
I hafa látiö fara fram hjá sér, þvi
■ miöur.
Þaö sýnist nefnilega liggja
I nokkuö beint viö-meö aöstoö
■ þess ábyrgöarleysis sem ein-
* kennir þessa umræöu — aö
| álykta sem svo, aö Vandarhögg
I flytji afdráttarlaust alveg
I ákveöinn boöskap. Sá boöskap-
■ ur er áróður fyrir þvi aö börn
I alist upp á dagvistunarstofnun-
I um, en ekki hjá mjög misvitr-
I um mæörum, sem geta eyöilagt
* þau gjörsamlega.
I Lárus ljósmyndari er flæktur
I i vitahring og ranglar þar á
I milli kvalalosta, sifjaspella og
• hómósexúalisma og hefur ber-
I sýnilega sára raun af öllu sam-
I an. Og ástæöan er sú, aö móöir
I hans hefur alið hann upp einsog
■ dúkku og flengt hann og lokaö
[ hann inni ef hann sýndi mót-
| þróa. Þegar áhorfendur svo
■ hafa þessar forsendur gefnar þá
J eru ekki mörg skref i þá álykt-
| un, aö alræöisvald mæöra yfir
| börnum sé I meira lagi hættu-
■ legt fyrirkomulag. Fleiri dag-
I vistarpláss!!
Viö skjótum þessari
■ bókmenntatúlkun aö höfundum
■ fjölskyldubókar, sem Sjálf-
I stæðiskvennafélagiö Hvöt var
I aö gefa út. Þar er dæst mikiö yf-
■ ir þeim skuggaböldrum sem
’ lauma aöfólki allskonar niöium
fjölskylduna. Og þá liggur þaö
nokkuö ljóst fyrir aö höfundar
Vandarhöggs eru eitthvaö á
þeim buxum. Til dæmis: hvaö
er áhorfendum sagt meö eigin-
konu Lárusar I myndinni, Rós?
Sú persóna felur lika i sér
áróöur gegn fjölskyldunni. Méö
henni er sagt: maður á ekki aö
kvænast þvi hver veit hvar flagð
leynist undir fögru skinni...
Þaö er margt aö varast.
Draumur um
stærð
Jón Baldvin Hannibalsson rit-
stjóri sendi flokksþingi Alþýöu-
flokksins kveöju guös og sina I
Alþýöublaöinu á laugardag:
greinin hét „Tækifæriö griptu
greitt”.
Megininntak greinarinnar er
þaö, aö nú séu „óháðir kjósend-
ur” — þeir sem ekki sýna lit I
skoðanakönnunum siödegis-
blaöanna, orönir „stærsti flokk-
ur þjóöarinnar”. Þetta er aö
sönnu hæpin staðhæfing — eins
vist aö helmingur hinna
„óákveðnu” viti ósköp vel hvaö
þeir ætla aö kjósa, en vilji ekki
flika þvl viö simhringingar utan
úr bæ. En látum þaö vera — Jón
Baldvin fer aö pæla I stórkost-
legum tækifærum.sem hann sér
i miklum herskara óháöra
kjósenda og segir:
„Viö þessar aöstæöur á
Alþýöuflokkurinn stórkostlegt
tækifæri framundan. Ef rétt er á
málum haldiö og vel tekst til i
framkvæmd getur Alþýöuflokk-
urinn veriö oröinn stærsti stjórn-
málaflokkur þjóöarinnar næst
þegar taliö verður upp úr kjör-
kössum. Þetta eru engir draum-
órar. Þetta er blátt áfram raun-
sætt mat ...”
Ritstjórinn bætir þvi við aö
„til þess aö nýta þetta tækifæri
þarf Alþýöuflokkurinn ekki aö
breyta stefnu sinni”. Hann þarf
einungis aö fylla sig iöjusemi,
sannfæringarkrafti og þrótti
sem virkjar alla flokksmenn.
A þriöju siöu sama blaös er
önnur grein eftir Jón Baldvin.
Þar kvartar hann sáran yfir þvi
aö þingmenn séu orönir svo
máttvana og spilltir af mikilli
umgengni viö atkvæöin
(„hagsmunahópa”) aö helsta
ráöiö til úrbóta væri aö marg-
efla vald forseta og forsætisráö-
herra. Með öörum oröum:
svara valddreifingarviöleitni
(sem vissulega hefur sina galla)
meö þvi að snúa þróuninni viö,
taka upp franskt forsetakerfi
með meirihlutakosningu, sem
mundi svo knýja fram eins-
konar tveggja flokka kerfi ef aö
likum lætur.
Skipulagstöfrar
Nú skal þaö eftir látiö hverj-
um sem vill að koma öllu þessu
heim og saman: draumi rit-
stjórans um hinn virka fjölda-
flokk og um leiötogann mikla —
og svo þeirri kenningu aö
Alþýöuflokkurinn þurfi ekki aö
breyta um stefnu til aö veröa
flokka stærstur. En einhvern-
veginneru þessi skrif samt I sér-
stæöu samræmi viö þann tón
sem sýnist hafa rikt á nýaf-
stöönu flokksþingi Alþýöu-
flokksins. Þar viröast stefnumál
hafa týnst gjörsamlega I þeim
mikla „sannfæringarkrafti”
sem menn höföu um „gamlan
og nýjan stil” um „vanmeta-
krata og hægrikrata”. Vilmund-
ur varaformannsefni bar Sig-
hvat þingflokksformann þung-
um sökum — ekki vegna hæp-
inna pólitiskra ákvaröana, held-
ur vegna þess, aö Sighvatsmenn
„vildu hafa veika forystu til aö
ráöa sem mestu sjálfir”. Og
eins og til aö undirstrika trú
Jóns Baldvins á þá sterku menn
sem bjarga löndum likti
Vilmundur ósigri slnum I vara-
formannskjöri viö þaö aö John
F. Kennedy varö undir i baráttu
fyrir útnefningu forsetaefna i
Bandarikjunum 1956. Báöir
töpuöu vegna „gamaldags
skipulags á útnefningunni”!
Yngri kratar eru bersýnilega
mjög að velta fyrir sér þeim
„tækifærum” sem viss skipu-
lagsleg „fiff” og breytingar á
„útnefningum” gætu gefiö þeim
á aö marséra til valda á þeim
tima sem þeir helst kjósa sér.
Hitt er aftur á móti furðulega
bernsk óskhyggja aö halda, aö
þaö sjónarspil sé allt svo
skemmtilegt og aölaöandi, aö
óráönir kjósendur landsins
flykkist aö Alþýöuflokknum og
geri hann I þakkarskyni stærst-
an flokka. Svo langt er vitleysan
ekki komin; ekki enn.
— áb.
•g skorið