Þjóðviljinn - 08.11.1980, Síða 5

Helgin 8.-9. nóvember 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Hve gott og blessað og indælt
er.. Það liðu ekki nema nokkrir
mánuöir þar til þessi „uppspuna”
frétt Þjóðviljans var orðin að
staðreynd. Þann 28. ágúst sl.
sendi stjórn Flugleiða h.f. út
fréttatilkynningu þar sem sagöi
að ÖLLUM flugmönnum, flug-
freyjum og flugþjónum hefði
verið sagt upp störfum, en rétt
áöur haföi 18 starfsmönnum
Flugleiða h.f. i Lúxemborg veriö
sagt upp. Og hver man ekki hvell-
inn sem varð þegar Jóni Július-
syni, framkvæmdastjóra stjórn-
unarsviðs, Martin Petersen,
framkvæmdastjóra markaös-
sviös og tslaugu Aöalsteinsdóttur
deildarstjóra farskrárdeildar var
sagt upp störfum sl. sumar.
Þessar uppsagnir komu rúmu
hálfu ári eftir að sérstök fréttatil-
kynning hafði verið send út vegna
„uppspuna” fréttar Þjóðviljans
um uppsagnir og þar fullyrt að
engar frekari uppsagnir væru á
döfinni.
Fleira í svipuðum dúr
í allri umfjöllun um Flugleiða-
máliö hafa mótsagnir á borö við
þær sem hér að framan eru
nefndar átt sér stað. Fjölmiölar
hafa birt fréttir, sem forráða-
menn Flugleiða h.f. hafa þegar
lýst ósannar, en skömmu siða
hefur svo komið i ljós, að reynd-
ust réttar. Nægir þar aö minna á
þegar frétt barst um að Flugleiðir
væru aö hætta starfsemi sinni i
skrifstofubyggingunni i Lúxem-
borg, þá var þrætt, þar til byrjað
var að bera húsgögn á brott. Það
er eitt af þvi sem fólk hefur undr-
ast, og hefur ruglað það kannski
hvað mest i riminu þegar reynt
hefur verið aö fylgast með gangi
mála hjá Flugleiðum h.f. aö ævin-
lega er þrætt fyrir allar fréttir
sem eru félaginu ekki i hag, þrátt
fyrir aö nær alltaf hafa þessar
fréttir reynst réttar. Og það sem
kannski hefur ruglað fólk hvað
mest er að Morgunblaöið stendur
ævinlega með stjórn Flugleiða
h.f. i málinu, jafnvel eftir að
sannleiksgildi þeirra frétta, sem
stjórn Flugleiöa h.f. ogMbl. hafa
þrætt fyrir að væru sannar, er
komið I ljós.
Stóra spurningin er þvi: Hvers
vegna er alltaf þrætt og reynt aö
láta lita svo út að allt sé i lagi?
Jafnvel nú siðustu vikur eftir aö
Alþingi og nefndir þess hafa
fengið gögn i hendur sem sanna
að fyrirtækið stendur á barmi
greiösluþrots er þrætt og allt sagt
i stakasta lagi. En vikjum nú að
samskiptum Flugleiöa h.f. og
rikisvaldsins.
Ríkið kemur inn i mynd-
ina.
Af skýrslu samgönguráöherra
sem lögö var fyrir alþingi i sið-
asta mánuði má ráða, að islensk
stjórnvöld hafi fyrst fengiö veður
af vaxandi erfiðleikum i N-At-
lantshafsfluginu vorið 1979 i
gegnum stjórnvöld i Luxemborg.
Flugleiðir höfðu strax haustið
1978 snúið sér til þarlendra yfir-
valda meö ósk um niðurfellingu
lendingargjalda, og vegna
þeirrar beiðni var 14. mars 1979
haldinn i Luxemborg fundur em-
bættismanna frá Luxemborg og
lslandi og fulltrúa Flugleiða og
Luxair. 1 mai 1979 óskuðu Flug-
leiðir siðan eftir niöurfellingu
lendingargjalda á Keflavikur-
flugvelli eins og áður er greint en
sú beiðni var aldrei afgreidd.
15. janúar, skömmu eftir aö
áramótauppsagnirnar höföu
veriö kunngerðar, kom sam-
gönguráðherra Luxemborgar til
islands og ræddi m.a. við is-
ienskan starfsbróöur sinn um
samvinnu landanna að flugmál-
um. I kjölfar þeirrar heimsóknar
fylgdu fundir embættismanna og
fulltrúa flugfélaganna i Luxem-
borg I marsmánuði og i lok mars
hittust samgönguráðherrar land-
anna á nýjan leik i Luxemborg.
Þar varð samkomulag um aö
leggja til viö rikisstjórnirnar að
Flugleiðum yrði veitt aöstoð til aö
halda Atlantshafsfluginu áfram
meðan nýr grundvöllur þess yrði
kannaöur og lagði Steingrimur
Hermannsson til við Islensku
rikisstjórnina að aðstoö hennar
yröi fyrst og fremst bundin við
rikisábyrgö og niðurfellingu lend-
ingargjalda. Þá áætluðu Flug-
leiöamenn að hallinn á N-Atlants-
hafsfluginu yrði 2,5 miljónir doll-
ara á næsta ári, en nokkrum vik-
um siðar hafði sú áætlun tvöfald-
ast og nú er hallinn áætlaður um 7
miljónir dollara!
Skilyrði fyrir ríkisábyrgð
1 febrúarmánuöi 1980 óskaði
stjórn Flugleiöa eftir þvi að félag-
inu yrði veitt rikisábyrgð að upp-
hæð 5 miljónir dollara á grund-
velli heimildar sem veitt hafði
verið 1975 en ekki hafði verið
notuð. Þingmannanefnd úr öllum
flokkum var skipuö til að athuga
þessa beiðni og hélt hún allmarga
fundi með ráöherranefnd, em-
bættismönnum og forráðamönn-
um Flugleiða. Var rikisábyrgðin
samþykkt en fyrir henni voru sett
nokkur skilyrði: — m.a. að skip-
aöir yröu eftirlitsmenn með fjár-
hagslegum ákvörðunum Flug-
leiða, — að viðhald flugflotans
yröi flutt inn i landið og að Is-
lenskir flugmenn sætu fyrir störf-
um hjá International Air
Bahamas. Eftirlitsmennirnir
Birgir Guöjónsson og Baldur
Óskarsson voru skipaöir fljótlega
eftir þessa ákvörðun og flugmála-
stjórn var tilkynnt að viöurkenn-
ing á skirteinum erlendra flug-
manna til starfa á islenskum
flugvélum væri óheimil nema
gengiö væri úr skugga um að is-
lenskir flugmenn hefðu atvinnu.
Hins vegar hefur ótrygg framtið
N-Atlantshafsflugsins hamlað þvi
að nokkuð hafi enn verið gert
varðandi viöhaldið sem flug-
virkjar hafa lagt mikla áherslu á
að fá inn i landið.
ICELUX
íslensk stjórnvöld tóku engan
bátt i þeirri könnun sem nú fór i
hönd á nýjum grundvelli N-At-
lantshafsflugsins. Fulltrúar
Flugleiða áttu fjölmarga fundi
með stjórnvöldum I Luxemborg
og Luxair á timabilinu júni-ágúst
sl. sumar og var þar einkum rætt
um tillögur Flugleiða um stofnun
nýs flugfélags sem kallað hefur
verið ICELUX. Lögðu Flugleiðir
til að Luxemborgarar ættu helm-
ing I sliku félagi á móti sér og að
félagið yrði skráð i Luxemborg. I
janúarbyrjun hafði Sigurður
Helgason skýrt frá þessum hug-
myndum i útvarpi og heyrðust þá
strax raddir gegn þvl að starf-
semin kringum Atlantshafsflugiö
yrði flutt úr landi. 1 Luxemborg
varhugmyndunum hins vegar vel
tekið og óskaði ríkisstjórn
Luxemborgar eftir rekstrar-
áætlunum fyrir slikt félag til
fimm ára. Samkvæmt henni var
gert ráö fyrir tapi á fyrsta árinu,
siðan batnandi stööu og 10 miljón
dollara hagnaði fjórða áriö. Gert
var ráð fyrir þvi að tian, ( sem
leigð hafði verið i janúarmánuöi
til tveggja ára), yrði tekin i
notkun á vegum ICELUX vorið
1982 og sameinaö frakt- og far-
þegaflug með Boeing 747 kæmi til
framkvæmda vorið 1985. Þó
Luxemborgarar teldu að
rekstraráætlunin væri ekki raun-
hæf og nauðsynlegt væri aö hefja
blandaö flug fyrr, samþykkti
rikisstjórn þeirra viðtæka aðstoð
við ICELUX i júnimánuði. Bauðst
rikisstjórnin 1 Luxemborg til að
greiða tapið sem Flugleiðir
reiknuðu með, til að flugið félli
ekki niður meðan athugunin héldi
áfram, en sú upphæð var sögð
tæpar þrjár miljónir dollara.
Einnig var boðin fjárfestingarað-
stoð uppá sex miljónir dollara og
hún var háð þvi að nýja flug-
félagið yrði skráð i Luxemborg.
Luxair neitar
Allt virtist þetta þvi ætla að
ganga eftir áætlun Flugleiða-
manna, en þá kom skyndilega
babb I bátinn. Luxair hafnaði i
ágúst þátttöku I nýju félagi á
grundvelli þessara tillagna.
Stjórn Flugleiða brást snarlega
við þeim tiöindum og tilkynnti að
fluginu yrði hætt 1. nóvember. 1
kjölfar þeirrar ákvörðunar var
siðan öllum áhöfnum sagt upp
eins og að framan er rakið.
Tilkynning stjórnarinnar um aö
fluginu yrði hætt hefur verið átal-
in harölega, m.a. af Steingrimi
Hermannssyni samgönguráð-
herra sem telur hana hafa skaðaö
félagið verulega, enda birtist
yfirlýsingin i viðlesnum timarit-
um og blöðum erlendis. Ollum
var ljóst að ef flugiö legðist niður
þó aö aðeins væri i stuttan tima
yröi það ekki endurreist á vegum
Islendinga. Þetta skildu þeir sem
störfuðu við Atlantshafsflugiö
manna best og þegar ljóst var að
Friörik Sófusson
Alexander Stefánsson
Eiður Guönason
til stóð aö flytja starfsemina úr
landi eöa jafnvel hætta henni hófu
Loftleiðamenn söfnun undir-
skrifta hér heima og erlendis. I
undirskriftaskjalinu, sem Þjóð-
viljinn birti var óskað eftir flug-
leyfi yfir Atlantshafið á vegum
nýs flugfélags starfsmannanna
sjálfra.
Þannig stóðu mál i byrjun
september: stjórn félagsins hafði
sagt öllum áhöfnum upp, gefið
loðnar yfirlýsingar um endur-
ráðningu einhverra þeirra, til-
kynnt að Atlantshafsfluginu yrði
hætt og endurskipulagt toppinn
eins og fyrr greinir. Viöbrögð
starfsmannafélaganna voru þau
aö óska eftir viðræðum við félags-
málaráðuneyti og samgöngu-
ráðuneyti um hver réttur þeirra
væri vegna hópuppsagnanna, —
mikilvægi flugsins fyrir atvinnu-
lif, gjaideyristekjur, ferða-
mannafjölda og skatttekjur var
tiundað rækilega og i ljósi þess-
ara staðreynda taldi rikisstjórnin
aö kanna bæri allar leiðir til þess
að halda fluginu áfram meðan
framtiö þess væri skoðuð nánar.
Inn i þessa ákvörðun blandaöist
beiðni Loftleiðafólksins um flug-
leyfi en Flugleiðamenn lögðu
áherslu á það i viðtölum við sam-
gönguráöherra að slikt væri óráö,
— ef fluginu yrði haldið áfram
yrði það best komiö i höndum
Flugleiöa sjálfra.
Steingrimur Hermannsson fór
siðan til Lúxemborgar 17.—18.
september en áöur höfðu tillögur
hans um aðstoð vegna Atlants-
hafsflugsins veriö samþykktar I
rikisstjórninni 16. september.
Þær voru aö fluginu skyldi haldið
áfram til reynslu i þrjú ár og aö
rikissjóður myndi veita bak-
ábyrgð fyrir allt að þremur milj-
ónum dollara á ári vegna tapsins
sem áætlaö var. Var reiknað með
að sambærileg aðstoð frá Luxem-
borg ásamt niðurfellingu lend-
ingargjalda og auknum hluta-
bréfakaupum rikisins myndi
nægja til aö viðhalda lágmarks-
flugi á flugleiðinni, en þá áætluðu
Flugleiðamenn aö tapið yrði um 7
miljónir dollara fyrsta árið. Var
þaö sem fyrr segir næstum þre-
falt hærra en áætlunin frá i mars,
sem rikisstjórn Luxemborgar tók
mið af.
I samþykkt rikisstjórnarinnar
frá 16. september er lögð áhersla
á að N-Atlantshafsflugiö veröi að-
greint fjárhagslega frá öðrum
rekstri félagsins og að starfsandi
innan fyrirtækisins yrði bættur og
starfsmenn eignuðust stærri hlut I
þvi. Niðurstaða fundarins i
Lúxemborg var að reynslutiminn
yrði eitt ár og sameiginleg aöstoð
landanna tveggja myndi nægja til
að tryggja reksturinn miðaö við
áætlun Flugleiða um tap á þvi
timabili.
Nýr vandi og mun alvar-
legri
Þegar þetta tilboö lá fyrir sam-
þykkti stjórn Flugleiða aö leggja
til við hluthafafund 8. október að
fluginu yrði haldið áfram „enda
liggi þá fyrir svör um þau fjár-
hagslegu atriöi, sem til umræöu
eru milli féiagsins og islensku
rikisstjórnarinnar”, eins og þar
segir.
Hér var verið að vitna i nýjar
óskir Flugleiða um aðstoð rikis-
ins, i þetta sinn óviðkomandi At-
iantshafsfluginu. 15. september,
daginn áður en rikisstjórnin gekk
frá samþykktum sinum vegna At-
lantshafsflugsins hafði stjórn
Flugleiða nefnilega tilkynnt sam-
gönguráðherra að rekstrargrund-
völlur annars flugs væri að bresta
og var þar fariö fram á rikis-
ábyrgðá 12 miljón dollara lánum,
6 miljónir til að breyta skamm-
timaskuldum i lengri lán og 6
miljónir til að brúa rekstrarfjár-
erfiöleika fyrirtækisins i vetur.
Þessi tiðindi komu ráðherrum i
opna skjöldu og sagði Stein-
grimur Hermannsson m.a. um
þau á alþingi: „Þessi stóri vandi
kom mér á óvart, og þvi bað ég
strax um úttekt á rekstri, og
eiginfjárstöðu fyrirtækisins”.
Og: „I raun og veru er vandi N-
Atlantshafsflugsins smámunir
einir boriö saman við vanda
félagsins i heild, sá vandi stendur
óbreyttur þó N-Atlantshafsflugið
verði lagt niður”. Og Ragnar
Arnalds sagði: „1 ljós kom að til-
boð rikisstjórnarinnar frá 16.
september reyndist aðeins vera
litið brot af þvi sem nauösynlegt
var. Hér var komiö mér aö óvör-
um, og var bersýnilega um miklu
stærri vanda að ræða en áður var
vitað. Umræður höföu farið fram
i heilan mánuð um erfiðleika At-
lantshafsflugsins án þess að
stjórnvöldum væri kynnt hin
raunverulega staða félagsins”.
Hinn 7. sept. haföi fyrirtækið
Endurskoðun h.f. skilað skýrslu
um fjárhagsstööu Flugleiða. 1
þessari skýrslu hafði m.a. veriö
gerö tilraun til aö endurmeta
eigiö fé fyrirtækisins, en bók-
færður höfuðstóll pr. 30. júni 1980
var neikvæður um 8 miijón doll-
ara. Niðurstaða þessa endurmats
var að eignir Flugleiöa umfram
skuldir væru 13 miljarðar kr. eða
25 miljónir dollara. Rekstrar-
áætlunin gerði ráð fyrir 900
miljón króna hagnaði og á blaöa-
mannafundi þar sem úttektin var
kynnt lögðu forráðamenn félags-
ins áherslu á að nú hefði blaðinu
verið snúið við og Flugleiðir væru
komnar út úr taprekstri undan-
farinna ára. Aætlunin miöaði við
að tvær Boing vélar félagsins
yrðu seldar og að hið svokallaða
Atlantshafsflug yröi fellt niöur,
en annað flug yrði óbreytt frá þvi
sem veriö hafði.
Efasemdaorðum Baldurs
Óskarsson eftirlitsmanns og
Ólafs Ragnars Grimssonar al-
þingismanns um forsendur mats-
ins og rekstraráætlunarinnar var
tekið með nýju haturs- og
áróðursstriði á vegum Morgun-
blaösins og forsvarsmanna Flug-
leiöa og enn upphófust raddir um
„aðför” Alþýðubandalagsins sem
stefndi að þvl aö „koma fyrirtæk-
inu á kné”.
En hverjar voru efasemdirnar
og var engin ástæöa til að vara
við of mikilli bjartsýni varðandi
stöðu og horfur i rekstri félagsins?
Sýnt hefur verið fram á að
rekstraráætlanir félagsins hafa
engan veginn staðist og nægir hér
aö nefna nokkur dæmi. Arið 1978
var reiknað með að tapið yrði 2
miljónir dollara en það reyndist
veröa 6, áriö 1979 var reiknaö meö
7 miljón dollara tapi, það reyndist
verða 20 miljónir dollara. Aætlun-
in fyrir 1980 mun heldur engan
veginn standast, en i upphafi var
tapið áætlaö 4 miljónir dollara.
Nú er hins vegar útlit fyrir 12—13
miljón dollara tap. Bestu
mánuðir ársins, júli og ágúst
komu mun verr út en áætlaö hafði
veriö. Aætlaöur hagnaður i júli
var 4,8 miljónir dollara en varö
2,5 og áætlaöur hagnaður I ágúst
var 4,0 miljónir doliara en reynd-
ist 2.8.
Bent var á aö endurmat á flug-
vélum félagsins væri of hátt en
þær voru metnar á 63,7 miljónir
dollara og einnig að veösetningar
á þeim væru rúmar 65 miljómr
doliara eða yfir 100% á nýja mat-
inu. DC-10 er hér undanskilin
enda telja ameriskir endurskoö-
endur ekki rök fyrir þvi að meta
haná til eigna félagsins þar sem
hún er keypt á kaupréttarleigu-
samningum.
1 siðustu viku kom I ljós að
þessar athugasemdir eiga viö rök
að styðjast en erlendir sérfræð-
ingar sem fyrir milligöngu
Landsbankans hafa endurmetiö
flugflotann fyrir rikisSbyrgðasjóö
haffi komist aö þeirri niðurstöðu
aö hann sé 59 miljón dollara virði
eða fjórum miljónum dollara
lægri en endurmat Flugleiða
gerði ráö fyrir.
I athugasemdum eftirlits-
manna tveggja varðandi endur-
mat á fasteignum félagsins, er
bent á að eignir þess hér á landi
séu sökum stærðar sinnar ill-
seljanlegar margar hverjar, og
þvi sé ástæða til að gæta varfærni
I að meta markaðsverð þeirra.
Frumvarpið
Þegar rikisstjórnin iagði fram
frumvarp sitt um aðstoð við Flug-
leiðir var ljóst að staðan var enn
verri en hér er rakið aö framan.
Bakábyrgöin vegna Atlantshafs-
flugsins, sem til stóð aö greiða i
lok rekstrartimabilsins nægði nú
ekki lengur og gerir frumvarpið
ráö fyrir þvi að hún verði greidd
út vaxtalaust nú á vetrarmánuö-
um sem lán, en siðan gerðupp 31.
október 1981. Þá var einnig ljóst
að ekkert yrði af sölu tveggja Bo-
eing 727 véla félagsins en sölu-
verö þeirra meö varahlutum var
álitið um 8 miljónir dollara.
Andviröi þeirra var tekið meö i
áætlunum félagsins um rekstur i
vetur og hefur greiðslustaðan þvi
versnað sem þvi nemur. Um
frumvarpið og þá sérstaklega um
aðstoöina viö N-Atlantshafsflugið
sagði Steingrimur Hermannsson
m.a. á alþingi að hér væri gengið
eins langt og hann teldi mögulegt
og hann hefði enga trú á þvi að
þessi tilraun til að aðstoða félagið
bæri árangur nema til kæmi stór-
um bættur starfsandi innan fyrir-
tækisins.
Hinn óvænti og hrikalegi vandi
Flugleiða, sem rikisstjórninni var
fyrst kunnugt um 15. september
s.l. hefur enn vaxiö og fyrirtækið
þolir ekki þá bið sem afgreiösla
frumvarpsins á þingi tekur. Þvi
er það að Landsbankinn verður
aö snara út nokkrum miljöröum
króna nú næstu daga ef ekki á aö
koma til stöðvunar, — ekki aöeins
Atlantshafsflugsins heldur alls
reksturs fyrirtækisins.