Þjóðviljinn - 21.11.1980, Blaðsíða 9

8 SIÐA — ÞJÖÐVILJINN Föstudagur 21. nóvember 1980
Kaflar úr ræðu Lúðvíks
Jósepssonar á landsfundi
Alþýðubandalagsins:
Núverandi rfkisstjtírn var
mynduð viö mjög sérstakar
aðstæður. Alþýöuflokkurinn hafði
rofið vinstri stjórnina eftir aðeins
13 mánaða setu hennar. Alþýöu-
flokkurinn hafði samið við Sjálf-
stæðisflokkinn um nýjar kosn-
ingar. Ekki fór á milli mála, aö
ýmsir forystumenn þeirra flokka
hugsuöu sér að mynda nýja við-
reisnarstjórn aö kosningum lokn-
um.
í kosningabaráttunni boðaði
Alþýðuflokkurinn enn ráö sin
gegn verðbólgu, þau að skerða
meö lögum visitölubætur á laun,
eða fella verðbætur á laun meö
öllu niöur.
íhaldið boðaöi sina leiftursókn
gegn lifskjörum, og Framsókn
sina niðurtalningu, sem augljós-
lega var um aö telja niður kaupið
fremur en verðlagið.
og þeirri stefnu stjómarinnar að
jafna lifskjör og bæta kjör hinna
iakast settu i þjóðféiaginu. Rfk-
isstjómin mun hins vegar ekki
setja lög um almenn iaun, nema
allir aðilar að rikisstjórninni séu
um það sammála, enda sé haft
samráð við samtök launafólks.”
Með þessu var kröfu
Framsóknar um lögbundna nið-
urtalningu á kaupi visaðábug.og
gjörsamlega tekið fyrir að lög
yrðu sett um almennt kaup, nema
með samþykki samtaka launa-
fólks.
Um þetta var
samið
Um niðurtalningarregluna var
hins vegar samiö í kaflanum um
verðlagsmál og hún er þannig
Arangur næst aðeins í sam-
starfi við samtök launafólks
Kosningaúrslitin urðu mikið nið-
urlag fyrir Sjálfstæðisflokkinn,
og þó fyrst og fremst fyrir höf-
unda leiftursóknarinnar.
Alþýðuflokkurinn tapaöi fylgi,
en þó er ljóst, að hann heföi tapað
miklu meira fylgi en raun varð á,
ef Sjálfstæðisflokkurinn heföi
ekki veifað leiftursókninni á þann
hátt sem hann gerði.
Draumar þeirra krata og
ihaldsmanna, sem hugsað höfðu
sérnýja viðreisnarstjórn, urðu að
engu með kosningaúrslitunum.
Framsókn kom sem sigurveg-
ari kosninganna og litill vafi er á
þvi, að þar réði miklu að hún
marglýsti þvi yfir hátiðlega, að
hún myndi ekki vinna með Sjálf-
stæöisflokknum, heldur standa að
vinstri stjórn.
Þegar rikisstjórn Gunnars
Thoroddsens var mynduð i febrú-
armánuði á þessu ári var öllum
orðiö ljóst, að þingræöisleg stjórn
flokkanna yröi ekki mynduð meö
venjulegum hætti.
Þau stjórnmálaöfl, sem ætluöu
sér að leggja til atlögu gegn
launafólki I landinu, undir þvi
gamla kjörorði að verið væri að
bjarga efnahagsmálum þjóðar-
innar og ráða niðurlögum verð-
bólgu, höföu tapaö kosningunum.
Foringjar þessara afla voru
hræddir og fylgismenn þeirra
voru tvistraðir.
Framsókn var á hinn bóginn
bundin af loforðum um aö vinna
ekki meö Sjálfstæöisflokknum,
heldur þvert á móti aö vinna til
vinstri. Deilumar I Sjálfstæöis-
flokknum og ágreiningurinn þar
um leiftursókninakom svoeinnig
inn i þessa mynd.
Viö þessar aðstæöur varð ml-
verandi rikisstjtírn til. HUn kom
sem nokkurs konar málamiðlun,
þegar ljóst var að hvorugur
þeirra aðila, sem tekist höföu á
um skiptingu þjóðarteknanna og
um stefnuna i efnahagsmálum,
gat knúið fram sinn vilja að fullu.
Verðlagið niður.
Grundvallarstefna rikis-
stjórnarinnar I hinum umdeildu
efnahagsmálum var þessi, svo
vitnaö sé orörétt I stjórnarsátt-
málann:
„Rikisstjórnin mun leita eftir
samkomulagi við aöila vinnu-
markaðarins um niðurstööur I
kjarasamningum, sem geta sam-
rýmst baráttunni gegn veröbólgu
orðrétt tilfærð Ur stjórnarsátt-
mála:
,,Til þess aö draga Ur veröbólgu
verði beitt eftirgreindum ráöstöf-
unum f verðlagsmálum:
1. Veröhækkunum á þeim
vörum og þjónustu, sem verð-
lagsráð fjallar um, veröi sett eft-
irgreind efri mörk ársfjóröungs-
lega á árinu 1980:
Til 1. mál skulu mörkin vera 8%
til 1. ágúst 7% og loks
til 1. nóv. 5%.
A árinu 1981 veröi ákveöin
timasett mörk i samræmi viö
markmiö um hjöönun verðbólgu.
Um verðhækkanir af erlendum
uppruna sem ekki rúmast innan
ofangreindra marka aö mati
verðlagsráös, setur rikisstjórnin
sérstakar reglur. Þessar sérstöku
regiur hafa ekki áhrif á gildandi
ákvæöi um Utreikning kaup-
gjaidsvfsitölu.”
Hér er enn undirstrikað, aö
niðurtalningin á ekki aö breyta
Utreikningi kaupgjaldsvlsitölu.
Niöurtalningin á hins vegar aö
vera um verölag.
Hitt er svo öllum ljóst og hefir
alltaf verið, að lækki verölag, eða
hækki þaö minna en áður, þá fylg-
ir kaupgjaldsvisitalan slikum
hreyfingum.
Þessi atriði um kaupgjald og
verðbætur á laun og um niður-
talningu verðlags voru
grundvallarstefnumið hins nýja
stjórnarsamstarfs.
Þeir Framsóknarmenn, sem
þessa dagana kvarta undan, að
niðurtalning verðbólgunnar sé
ekki enn hafin og tala i slfellu um
aö setja verði efri mörk á vlsi-
tölubætur á laun, —hafa augljós-
lega gleymt þvi um hvaö var
samið viö myndun núverandi
rikisstjórnar. Samkvæmt
stjórnarsáttmála á aö telja niður
verðlagið. Framsóknarflokkur-
inn fer með verölagsmálin I
rikisstjórninni. Til þess hafa
eflaust legið ástæður að ekki hefir
þótt fært aö telja verölagiö niöur,
eins og segir i stjórnarsáttmála.
En aö kenna þvi um, aö fyrst
þurfi aö koma sér saman um
niðurtainingu kaupsins er frá-
leitt. Veröbætur á laun eiga aö
fylgja lækkandi verðbólgu.
Þær verðbætur á laun sem nú á
aö greiða 1. desember, eru af-
leiðingar af þeim verðlagshækk-
unum, sem leyföar hafa veriö
næstu 3 mánuöi á undan.
S
Arangur á
ýmsum sviðum
Núverandi rikisstjórn er frem-
ur veik stjórn á Alþingi.
Meirihluti hennar þar er litill.
Rikisstjórnin hefir þó náö
umtalsveröum árangri á nokkr-
um sviöum.
Henni hefir tekist að tryggja
fulla atvinnu.
Henni hefir einnig tekist að
hafa afgerandi áhrif á að nýir
launasamningar hafa verið
gerðir fyrir þvi sem næst allt
vinnandi fólk I landinu.
Hún hefur komið fram mjög
mikilsveröum réttindamálum
launafólks.
Tekist hefir að fá fram tals-
veröa leiðréttingu á lægstu laun-
um og hækkun tryggingabóta.
Fjármál rikisins standa nú bet-
ur en áður, þrátt fyrir nokkuð
auknar fjárveitingar til félags- og
menningarmála og all-verulega
hækkun til orkumála.
Og i verðlagsmálum hefir
nokkuö miöaö i rétta átt, þrátt
fyrir m jög óhagstæð ytri skiiyrði,
eins og miklar oliuverðshækkanir
og mjög versnandi viðskiptakjör.
Rikisstjórnin stendur enn
frammi fyrir miklum og torleyst-
um vanda i efnahagsmálum.
Veröbólguna þarf að hemja og
þoka nokkuö niður. Til þess duga
engin gömul ihaldsúrræði og til-
gangslaust er með öllu aö treysta
á einhver töfraráö.
Við þurfum
sjálf á allri
þessari orku
að halda.
Seljum hana
ekki
útlendingum
1 tillögum okkar Alþýöubanda-
lagsmanna höfum við lagt
áherslu á nokkur grundvallaratr-
iði, sem gera þarf i efnahagsmál-
um, ef árangur á að nást I glim-
unni við veröbólguvandann.
S
Urræði nú
Þessi grundvallaratriði eru
m.a. eftirfarandi:
1.
Leggja þarf höfuöáherslu á aö
auka framieiösluog framieiöni og
knýja fram sparnaö I rekstri,
þannig aö þjóðartekjur vaxi og
meira veröi tíl skipta I þjóöfélag-
inu.
2.
Breyta þarf núverandi tekju-
skiptingu iáglaunafólki i hag.
3.
Tekiö veröi upp skipulag á fjár-
fcstingarmálum og þannig reynt
aö koma I veg fyrir sóun fjár-
muna.
4.
Gert veröi verulegt átak til aö
koma fram spamaöi I öllum
rekstri, m.a. hjá ríki og opinber-
um stofnunum.
5.
Skattalögum og tekjuöflunar-
kerfi rikisins veröi breytt á þann
veg, aö skattar hækki á háum
tekjum og miklum eignum, en
lækki á iágum tekjum.
6.
Vexti þarf aö iækka verulega
jafnhliöa þvi sem unniö er aö
minnkun veröbólgu.
7.
Stjórn peningamála veröi gjör-
breytt og aö þvl stefnt aö beina
lánsfé þjóöarinnar aö fram-
leiösluaukandi verkefnum og I
þágu markaörar efnahagsstefnu.
8.
Inn- og útflutningsversiun þarf
aö taka tii rækilegrar endurskoö-
unar meö þaö fyrir augum aö
koma á sparnaöi og tryggja betur
skynsamiega nýtingu gjaldeyris.
Allar þessar tillögur eru um
stefnumarkandi aðgerðir — um
grundvallarstefnu.
I samræmi viö þær þarf, þegar I
staö, að gera ýmsar ráðstafanir
sem draga úr verðhækkunum,
eða stöðva þær timabundið. Allar
slikar aögerðir verður að gera I
fullu samræmi og samstarfi við
samtök launafólks. Verðbólguað-
gerðir, sem ekki eru þannig
tilkomnar, eru dæmdar til aö
mistakast.
Stóriðjumál
Það hefir jafnan veriö einkenni
á umræðu um okkar efnahags-
mál, einkum þegar sérstök
vandamál hafa komið upp, — aö
þá hafa ýmsir sértrúarhópar
ruðst fram með patentlausnir
sinar á efnahagsmálum.
Allir þekkja ruglið um aö
landbúnaöurinn sé „dragbitur” á
hagvöxt þjóðarinnar, og i fram-
haldi af þvi kannast menn við allt
talið um offramleiðslu bUvara,
um skatt og kvtíta o.s.frv. Og svo
er tilkynnt að þeir sem nýlega
voru beðnir aö draga úr fram-
leiöslunni á mjólk, hafi verið
beðnir um að auka framleiðsluna
aftur, og auk þess er svo hafinn
undirbúningur að mjólkurflutn-
ingum með ærnum kostnaði milli
landshluta.
Og kannast menn ekki við þá
skelfingu sem landsmönnum átti
aö stafa af þvi að nýtiskufiskiskip
voru keypt I staö gamalla. Þá var
kenningin sú, að fiskiskipaflotinn
væri alltof stór og Utgeröin þá
eflaust að verða „dragbitur” á
hagvöxt skrifstofumennskunnar.
Nú er hins vegar upplýst af
opinberum aðilum aö meirihluti
fiskibátaflotans sé oröinn yfir 20
ára gamall og ástand hans sagt
sist betra en gömlu togaranna var
fyrir nokkrum árum.
Auðvitað er efnahagsumræða
af þessu tagi út i hött. Gallar eru
vissulega til staöar i lltiö skipu-
lögðum landbúnaði og misjafn-
lega reknum isjávarútvegiEn það
er hins vegar rangt aö efnahags-
vandi okkar stafi frá þessum und-
irstööuatvinnugreinum.
1 hóp meö þessum aöfinnslu-
mönnum á rekstur sjávanltvegs
og landbúnaöar, má skipa flest-
um stóriöjupostulum.
Nú eru þeir enn á feröinni með
boðskap sinn og er helst á þeim aö
heyra, aö virkjun og afturvirkjun
og siöan margar stóriöjuverk-
Föstudagur 21. nóvember 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
smiöjur séu eina leiöin út úr efna-
hagserfiöleikum landsmanna.
Stóriöja er hvorki bannorö i
minum munni, né neitt töfraorö.
Viö Islendingar eigum stóriöju-
fyrirtæki eins og Sementsverk-
smiöju og Aburöarverksmiöju.
Slikum stóriöjufyrirtæk jum,
sem henta islenskum þjóðarbú-
skap og eru hagkvæm, munum
við koma okkur upp á komandi
árum, eftir þvi sem rétt þykir.
Sú stóriöja sem Sjálfstæðis-
flokkur og Alþýðuflokkur keppast
nú viö aö boöa, er ekki af þessari
tegund.
Þeirra boöskapur er um stór-
felldanerlendan atvinnurekstur á
tslandi, um rekstur sem á aö
njóta sérréttinda i raforkuveröi,
tollum og sköttum og jafnvel
varöandi almenn lagaákvæöi.
Rangar og
hættulegar
hugmyndir
Stóriöjuhugmyndir ihalds og
krata eru rangar og hættulegar.
Þær eru hættulegar efnahags-
legu sjálfstæöi þjóðarinnar og
eölilegri atvinnuþróun I landinu.
Þær eru rangar vegna þess, að
slik stóriöjufyrirtæki útlendinga
munu aldrei bjarga neinu i efna-
hagsmálum okkar.
Þvi er mjög haldið fram, aö
raforka okkar sé óþrjótandi og af
þvi eigum við að keppast viö að
virkja og selja orkuna til
orkufreks iönaðar.
Samkvæmt opinberum
skýrslum er talið að heildar raf-
orkuframleiðsla úr fallvötnum
landsins geti numiö um 18 tera-
vattstundum á ári, án þess aö til
meiriháttar náttúruverndar-
árekstra þurfi aö koma.
Þá orku mundu landsmenn nota
tilfulls á næstu 40 árum, aöeins til
almenningsnotaog er þó gert ráð
fyrirminni árlegum vexti en ver-
ið hefur.
Ef til kæmi talsverður iðnaöur
og einhver stóriðja yrði orkan
fullnotuð á 30 árum.
Erlend stóriðja sem nú yrði efnt
til myndi örugglega krefjast
orkusamninga 30 ár fram i
timann.
Viö höfum nóg viö okkar orku
aö gera og eigum ekki aö selja
hana langt fram i tlmann.
Og hver er reynsla okkar af er-
lendri stóriðju?
Alverið IStraumsvik hefir veriö
rekiö i 11 ár. Á þessum tima hefir
fyrirtækið tapað miklu fé sum ár-
in. Og útkoma úr 11 ára rekstri er
tap sem nemur samtals 2,6
miljöröum króna, fært upp á
núgildanda verölagi, skv. eigin
bókhaldi fyrirtækisins.
Fyrirtækið greiðir nú 3,61 kr.
fyrir kilóvattstundina af raf-
magni. Grundartangaverk-
smiöjan greiöir kr. 3.90 fyrir kfló-
vattiö.
En skv. nýjustu útreikningum
kemur i ljós aö úr hagkvæmustu
stórvirkjunum okkar, þeim sem
nú eru ráögerðar, myndi orka
kosta til stóriðju um 10,00 kr. á
kilóvattstund.
Hvar er sá mikli gróöi sem
stóriðjupostular tala um af raf- ■
orkusölunni?
Og hvar er rekstraröryggiö?
Þrátt fyrir alltof lágt rafokruverð
hefir Straumsvik tapaö og
Grundartangaverksmiðjan mun
tapa 2—3 miljörðum i ár, þrátt
fyrir lágt raforkuverö.
Erlend stóriöja er ekki leiöin i
efnahagsm álum Islendinga, en
skynsamleg notkun orkulindanna
fyrir atvinnuvegi landsmanna og
landsmenn sjálfa, er aftur á móti
stórmál.
Verð ekki lengur
formaður
Góöir félagar:
Þaö hefir eflaust ekki farið
fram hjá neinum ykkar, sem
þennan fund sitjið, að ég hefi tek-
iö ákvöröun um aö gefa ekki kost
á mér sem formaður flokksins
áfram.
Akvörðun þessa tók ég i raun-
inni haustið 1978, eða um það bil
sem vinstri stjórnin þá var mynd-
uð. Ég neitaði þá að taka sæti i
þeirri stjórn, en lagöi mjög
ákveðiö til aö yngri menn yrðu
valdir til ráðherrastarfa.
Þessi ákvörðun min átti ekkert
skylt við þreytu, eða uppgjöf af
minni hálfu, né heldur þvi aö ég
væri mótfallinn stjórnarsam-
starfinu.
Það sem réöi skoðun minni var
fyrst og fremst þaö, að ég var
sannfærður um að ungir menn
ættu i vaxandi mæli að taka að sér
forystu i flokknum.
Sú ákvörðun mín ári sföar að
gefa ekki kost á mér i framboö til
þings, fyrir flokkinn, var byggö á
sama sjónarmiöi.
Þar sem ég nú er horfinn af
þingi, gefur auga leiö aö ég á ekki
aö vera formaður flokksins
lengur.
Starf í 44 ár
44 ár eru slðan ég fór fyrst i
framboö til Alþingis og i yfir 40 ár
hef ég gegnt trúnaöarstörfum
fyrir okkar hreyfingu og lengst af
á Alþingi.
Það er vissulega timi til kominn
aö nýir menn taki viö.
Frá löngu pólitisku starfi er
margs að minnast. Þær minn-
ingar mun ég þó ekki draga fram
hér. En ykkur öllum, sem með
mér hafið unniö vil ég þakka gott
samstarf og gömlum samherjum,
sem hér eru ekki nú, þakka ég
einnig.
Þaö er vissulega nokkur vandi
aö draga sig i hlé, eöa hætta
i : iii
; :::
II
1
■
■
■
■'■■
!!i
:;-:;5ií:i

Framhald á bls 13
á dagskrá
>Langvarandi verdbólga er ekki adeins
verdfall peninga og kjararýrnun. Hún er
ekkert síður tilræði við menningarlegan
uppruna okkar og þar með alvarleg
brenglun á sjálfskennd þjóðarinnar
Breyttar leikreglur
Miklum kjaradeilum er lokiö,
samningar hafa veriö undirrit-
aöir, en afleiöingar þeirra eru
ekki komnar fram. Hætt er viö aö
framhaldið geti oröið mjög
viðsjárvert og leitt til enn frekari
verðbólgu, röskunar framleiðslu-
krefisins, atvinnuleysis og versn-
andi lifskjara. Daglega stækkar
hópur þeirra, sem horfir með
kviða fram á viö og væntir aö-
gerða. Viö megum ekki við nýrri
holskeflu, sem skekur enn frekar
enorðið er undirstöður heilbrigðs
þjóölifs i landinu. Þó heyrast
raddir kæruleysis, sem vilja ýta
vandanum á undan sér til
framtiðarinnar. Þeir segja sem
svo aö þetta hafi einhvern veginn
blessast um alllangt skeiö og svo
hljóti einnig að verða framvegis.
En getur þetta gengið svona
áfram?
Áöur en kjarasamningar at-
vinnurekenda og ASI voru undir-
ritaöir stefndi veröbólgan I
50—55% frá upphafi til ársloka.
Það er útaf fýrir sig ekki tilefni
til neinnar ofsakæti þó það muni
e.t.v. takast aö ljúka árinu innan
ofangreindra marka. Hitt er
iskyggilegra að fyrirsjáanlegt er,
að á næsta ári stefnir i ca 65—70%
verðbólgu, verði ekkert aö gert.
Útreikningar sýna að bæði 1.
febrúar n.k. og 1. mai muni
framfærsluvisitalan hækka um
nærri 15% hvort tímabilið fyrir
sig, verði ekki tekið I taumana.
Afleiðingar 65% veröbtílgu i kjöl-
far margra ára þensluskeiös er
atvinnuleysi eöa aukin skulda-
söfnunerlendis.
Réttlætingar fyrir 11% grunn-
kaupshækkun eru mýmargar og
ekkert er auöveldara en aö færa
fullgild rök fyrir þörf á hækkun
kaupmáttar lægri- og miðlungs-
tekna. Þaö þarf enga brúnaþunga
rökfræöinga til þess, ekki sist þar
sem grunnlaun hafa ekki hækkað
i tvö ár.
Slíkar hækkanir eru hins vegar
örðugar á sama tima og verölag á
útflutningi þjóöarinnar stendur i
staö og sá gjaldmiöill sem selt er
fyrir (dollarinn) lækkar saman-
boriöviöþá gjaldmiölasem keypt
er fyrir. Sé ekki hægt aö kreista
þessa launahækkun út úr sjtíöum
fyrirtækja eöa lækka tekjur
hærralaunaðra manna verður að
prentaseðía,semerþaösama og
gefa út innistæðulausar ávi'sanir.
Nú má ekki skilja orð mín svo, að
ég áliti nýgeröa kjarasamninga
sem slika efnahagslega hættu-
lega..En þeir verða þaö, ef stjórn-
völdhalda aö sér höndum og gera
ekkert til að milda afleiðingar
þeirraog draga um leið skipulega
úr vissum umsvifum i efnahags-
lifinu. Að öðrum kosti spenna þeir
upp flesta þætti efnahagslifsins
og leiða til mikilla veröhækkana.
Visitöluaðgeröir einar saman
sem samdráttarviðleitni eru
verri en engar. Hér veröa að fara
saman bæöi skipuleg stjórnun
rlkisfjármála, gengis, útlána,
vaxta og aðgeröir sem draga úr
framleiöslukostnaöi fyrirtækja
auk skipulagsbreytinga i hag-
kerfinu. Niðurstaöan þarf aö vera
aukin framleiösla með minni til-
kostnaði.
En einnig þarf aö breyta þeim
hugsunarhætti sem rikt hefur viö
efnahagsstjórnun siðast liðna
áratugi. Það er kannski megin-
máliö. Aðeins róttækar skipu-
lagsbreytingar geta tryggt
árangur efnahagsráöstafana til
lengdar. Sá grunnur sem byggt er
á þarf að vera traustur. Hann er
það ekki núna. Margt kemur þar
til.
Viö höfuin um nokkurt skeið
ráöstafað takmörkuðu innlendu
fjármagni i alltof miklum mæli til
framkvæmda sem ýmist hafa
verið óarðbærar meö öllu, eöa
skilað sér seint i aukinni
framleiöslu. Fjármagnsnýting
hefur þvi verið slæm. Fjármagn
— burtséö frá þvi hver á þaö — er
uppsöfnuö vinna, þ.e. sá hluti
afraksturs vinnunnar sem ekki er
notaöur til kaupa á neysluvörum.
Ef við gefum okkur aö um 25% af
afrakstri vinnunnar sé breytt i
fjármagn, sem siðar er notað i litt
arðbærar fjárfestingar, fer ekki á
milli mála að vinnu fólks er
kastaö á glæ og kjörum þess
hrakar. Þaö er einnig augljóst aö
launafólk ræöur ekki miklu um
ráöstöfun fjármagnsins þar sem
hagkerfið skilur það frá vinnu-
laununum og afhendir það at-
vinnurekendum eöa opinberum
sjóðum.
Rikisvaldið, bankakerfiö og lif-
eyrissjóðir verkalýösfélaganna
ráðstafa miklum fjármunum
árlega. Þar ráða oft mjög mis-
munandi sjtínarmiö ferðinni —
einkum á þetta við um fjár-
festingarákvaröanir opinberra
aðila og er þá ekki alltaf við rikis-
stjórn eina aðsakast. Enginn má
skilja þessi orð þannig, að ég sé
að firra einkaaðila ábyrgö — þaö
er af og frá.
Fjölmargar fjárfestingar fyrir-
tækja i samgöngum, sjávarút-
vegi, iönaði og verslun, svo ekki
sé minnst á landbúnað, eru skóla-
bókardæmi um fjárfestingar-
bruðl til þess einsað geyma verð-
mæti og safna auöi, en ekki auka
framleiðslu og þar með hagsæld.
Eitt sérstæðasta fyrirbæri hjá
islenskum fyrirtækjum er mikil
eignamyndun samfara erfiðum
rekstri. Bendir það eindregið til
almennra veröbólgufjárfesting’a.
Við höfum einnig um langan
aldur haldið uppi litt arðbærri
framleiöslu og jafnvel útflutningi
með rikisstyrkjum og ódýrum
lánum. Þau sjónarmiö sem hafa
ráöið þvi' (t.d. i landbúnaði) hafa
helgast af markmiðum, sem falla
utan viö efnahagslega hugsun, án
þess ég sé að gera litið úr fyrr-
nefndum sjónarmiðum.
Þaö hlýtur aö veröa umhugs- -
unarefni hversu lengi viö höfum
efni á þessu bruðli. Staönandi
þjóðartekjur og slaukin herút-
gjöld verðbólgustriðsins setja
okkur hér stólinn fyrir dyrnar.
Viö getum einfaldlega dcki allt I
senn, bruðlaö og sparað, þvi
rikisstyrkir og útflutaingsbætur
greiðast meö sköttum fólks, sem
býr viö rýrnandi kaupmátt. Þótt
hér sé landbúnaöurinn lang-
drýgstur, er vlöar pottur brotinn.
I landbúnaöi er hægt aö breyta
þessu um leið og afkoma
miölungs og stærri búa er bætt.
Við höfumum tuttugu ára skeiö
lifaö viö innflutningskerfi, sem
spillir árangri flestra efnahags-
ráðstafana á skömmum tíma.
Öheft og óskipulögö innflutnings-
verslun er þjóöhagslega skaöleg i
landi meö einhæft og sveiflukennt
atvinnulif þar sem flytja þarf inn
tæpan helming alls notaös varn-
ings. Frjáls og óheftur innflutn-
ingur þýöir beiting gengis og
einhliða samdráttaraögeröa viö
okkar aðstæöur. 1 staö þess að
takmarka innflutning, neyöir
óheft innflutningsverslun
stjórnvöld til að skerða kaupmátt
(draga úreftirspurn) til að draga
úr viðskiptahalla. Eitt meginskil-
yrðistööugsefnahagslifser skyn-
samleg skipulagning inn- og
útflutningsverslunar án þess að
viröa markaöslögmál aö vettugi.
Viö höfum lengi búið við hag-
kerfi sem hefur ekki innbyggða
neina sterka og knýjandi
samræmingarkvöð. Sérhvert
virkt markaðskerfi hefur i sér
hvort tveggja i senn, sjálfkrafa
samræmingu og sundrungu.
Veröbólgan hefur að mestu leyti
rænt islenskt hagkerfi sam-
ræmingarhvötinni. Eftir stendur
sundrungartilhneigingin ein —
kviknakin og glottandi.
Aðeins yfirveguð skipulagning
og vandlega úthugsuð stjórnun
geta fyllt það samræmingar-
tómarúm sem áralöng verðbólga
hefur skilið eftir sig. Þó verður aö
hafa i huga, að hagstjtírn sem
ekki tekur mið af sjálfvirkum
tilhneigingum megin efnahags-
lögmála til samræmingar og
jafnvægis hlýtur að mistakast.
Skipulagning á ekki að koma i
staðinn fyrir markaðinn, heldur
tryggj3 aö skástu eiginleikar
hans fái notið sin.
Viö höfum nú I hartaær heila
öld búið i einskonar sérlslensku
stéttaþjóðfélagi með samtökum
þess og hagsmunabaráttu, sem
oft hefur tekiö á sig hinar skringi-
legustu myndir. Þaö er eðli
stéttabaráttu að verða hörð og
óvægin og er útaf fyrir sig ekkert
við þvi aö segja. Hitt er verra
þegar stéttastriðið hefur snúist
upp i hatramman meting og eins-
konar heilagt strið milli valda-
mestu samtaka launafólks, og þó
ekki siður milli einstakra hópa
innanþeirra. Þegarsvoer komið,
er þaö ekki bara verkalýðshreyf-
ing sem komin er i sjálf-
heldu. Sjálfir innviðir stéttar-
legrar fótfestu launafólks bresta.
A þvi tlmaskeiði hagkerfisins,
þar sem öll verðmæti eru metin
til fjár og sérhvert viðvik eða
greiðasemi vegin á vog viðskipta
og fjármuna, réttindi launafólks
annaö hvort keypt eða seld, —
hljóta launakröfur og peningapot
aö veröa seiöur og hélog mann-
lifsins. Þannig er ástatt fyrir
okkur nú.
Ekkert afl veldur annarri eins
sundrungu og bræöravigum og
peningarnir. Fátt spillir félags-
hyggju og samheldni jafn kirfi-
lega og fjármunir. Og þó eru pen-
ingarnir — eins og gamlir menn
kveöa — afl þeirra hluta sem
gjöra skal. Andstæður hagkerfis-
ins og mannlifsins láta ekki að sér
hæöa.
Viö Islendingar stöndum
frammi fyrir miklum vanda — sá
vandi er ekki einvörðungu efna-
hagslegur. Hann snertir skipulag
efnahagsmála svo og almennt
ósætti þjóöarinnar um hvernig
lifa skuli i landinu. Við lifum i
litlu stéttaþjóðfélagi á hjara
veraldar en erum þó pólitiskir og
efnahagslegir þátttakendur i al-
þjóölegu samstarfi á ýmsum
sviðum. Vegna þess að viðlifum i
stéttskiptu samfélagi þurfum við
á að halda einhverjum innri leik-
reglum eða megin viömiðunum
sem við viröum sem ystu
takmörk athafna okkar og geröa.
Ef við getum það ekki er hætta á
að þjóðlifiö verði óheft stiga-
mennska sem endar i efhahags-
Framhald á bls 13
i