Þjóðviljinn - 17.01.1981, Qupperneq 6

“ C fVf* - nVívA'.íi-Hif u ♦ r i • <»i —.*’* ná'ii*9Íw
6 SÍDA — ÞJÓDVILJINN Helgin 17.—18. janúar 1981
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkallýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Otgefandi: O gáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: EiBur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ó’rfsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ólafsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Guöjón Friörikssoi'.
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson.
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Kristln Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason,
Sigurdór Sigurdórsson.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvörður: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson
Afgreiösla: Kristln Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir,
Bára Siguröardóttir.
S'mavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bllstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsia, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Endurskoðunar krafist
• Þess hefur nú veriö fariö á leit við hina erlendu eig-
endur álversins í Straumsvík að þeir sendi hingað full-
trúa i næsta mánuði til samningaviðræðna við íslensk
stjórnvöld um endurskoðun á öllum samningsákvæðum
varðandi viðskipti Islendinga við eigendur álversins.
• Engu skal hér um það spáð hvort árangur kann að nást
í slikum samningum eða hvað mikill. Öll sanngirnisrök
eru augljóslega á okkar hendi, en á móti hafa hinir f jöl-
þjóðlegu auðherrar bókstaf nýlendusamninga við-
reisnarstjórnarinnar, sem binda okkur við óbreytta skil-
mála til ársins 2014, nema hvað fyrir hendi er takmark-
aður réttur til endurskoðunar á orkuverði árið 1994.
OEkki er nema sjálfsagt að knýja fast á þungar hurðir
álfurstanna og láta á það reyna til fullrar hlítar hvort
þeir neiti með öllu að taka tillit til sanngirnissjónarmiða.
En hitt verða menn að hafa jafnf ramt í huga að svo sví-
virðilegur er sá samningur sem gerður var við Alusuisse
til nær 50 ára af viðreisnarstjórninni, að samkvæmt
honum verður engum ágreiningsefnum skotið til hér-
lendra dómstóla, heldur er það erlendur dómstóll í París,
þekktur að auðmjúkri þjónkun við fjölþjóðlega auð-
hringa, sem einn skal skera úr ágreiningsefnum verði
aðilar ekki sammála!
• Eins og menn muna var það upplýst hér á landi fyrir
réttum mánuði að á 7 ára tímabili f rá 1974—1980 haf i hér
veriðgefið uppfalskt útf lutningsverð á súráli, sem hing-
aðer f lutt f rá Ástralíu, og það svo að mismunurinn næmi
30 miljörðum gamalla króna á tímabilinu.
#A sama tíma og auðhringurinn hefur með þessari
,,hækkun í haf i" stungið30 miljörðum gkr. undan skatta-
greiðslum, þá hefur sá sami auðhringur aðeins borgað
okkur 20 miljarða gkr. fyrir alla þá orku, sem keypt
hefur verið til álversins á þessum sömu árum.
• Svona ganga nú viðskiptin.
• i álsamningnum alræmda f rá viðreisnarárunum segir
að álverið i Straumsvík skuli fá súrálið á því verði sem
tíðkast í viðskiptum óskyldra aðila.
• Við höf um nú í höndum upplýsingar sem sýna, að það
útflutningsverð á súráli frá Ástralíu sem gefið er upp
hér er í ýmsum tilvikum um 40% hærra en það verð sem
Alusuisse greiðir „óskyldum aðila" í raun fyrir súrál
sem hingað er flutt frá Astralíu. Súrálsverðið er hins
vegar breytilegt á hinum ýmsu stöðum í veröldinni, og
margt bendir til þess, að túlkun fulltrúa auðhringsins
verði sú, að ekki sé um samningsbrot að ræða, meðan
sambærilegt okurverð við það sem hér er gefið upp
finnst á nokkrum stað í veröldinni í „viðskiptum
óskyldra aðila".
• Ástæða er til að rif ja upp nú þegar samningar fara
væntanlega í hönd nokkrar staðreyndir um orkusölu til
álversins.
• Á undanförnum árum hefur álverið fengið i sinn hlut
nær helming allrar þeirrar raforku, sem á Islandi hefur
verið framleidd, en af heildartekjum fyrir þessa orku-
sölu greiðir álverið hins vegar aðeins um 10%.
• í stað þeirrar orku, sem við erum skuldbundnir til að
afhenda álverinu, verðum við sjálfra okkar vegna að
tryggja orku frá nýjum virkjunum. Verðið sem álverið
greiðir fyrir orkuna er aðeins einn þriðji af framleiðslu-
kostnaðarverði á orku frá nýjum virkjunum.
• Þegar samið var um álverið var sagt að tilkoma þess
ætti að tryggja ódýrari orku til almenningsveitna. Stað-
reyndin er sú að þegar rekstur hófst í Straumsvík þá var
meðalverðá raforku til almenningsveitna 76% hærra en
verðið til álversins. Á síðasta ári var þessi mismunur
kominn upp í 265%!
• Fyrir tiu árum gátum við keypt 120.000 tonn af gasolíu
fyrir upphæð sem við fengum fyrir 1000 gwh af orku
seldar álverinu — nú fáum við aðeins einn sjötta eða 20
þúsund tonn af olíu fyrir þá upphæð sem álverið greiðir
okkur fyrir þetta sama orkumagn.
• f komandi samningum mun ekki skorta rök fyrir kröf-
um okkar m.a. um hækkað orkuverð og enn hærri skatta
frá þessu erlenda fyrirtæki sem hér starfar. En f jölþjóð-
legir þursar hafa f lestir þykk eyru, ekki síst þegar þeir
telja sig hafa í höndum gamlan samning er tryggi þeim
allan „rétt".
• Hér mun því ekki veita af þjóðarsamstöðu þegar á
hólminn kemur við nýtt samningaborð.
— k.
Sæmundur i Sandkorninu ber
mikla og lofsveröa umhyggju
fyrir Þjóöviljanum. Hann komst
mjög viö hér á dögunum vegna
þess, aö i einhverju helgarblaö-
inu heföi veriö alltof mikiö af
pólitik og blaöiö fyrir bragöiö
leiöinlegt. Ég gæti nú kannski
lika sagt, aö mér fyndist sand-
kornin hjá Sæmundi skárri ef
hann væri ekki sifellt aö basla
viö aö blanda þau meö pólitfk,
sem mér sýnist auk heldur vera
meira gert af vilja en mætti.
En vel get ég veriö Sæmundi
sammála um þaö, aö helgar-
blööin yfirleitt, — og á ég þá
ekki sérstaklega viö Þjóövilj-
ann, — mættu gjarna hafa póli-
tikina viö hóf, þótt þvi fari
fjarri, aö hún eigi þar aö engu
leyti heima. Er þaö og næsta
fátt I þessu landi, og raunar ver-
öldinni yfirleitt, sem ekki má aö
einhverju leyti bendla viö póli-
tik. En nú skulum við venda
kvæöi i kross.
Þegar umsjónarmaöur
Helgarblaösins baö mig um
almanaksgrein í næsta blaö þá
hittist svo á, aö ég var meö
tannpinuseiöing. Jæja, því þá
ekki bara aö segja frá þvi þegar
ég lét I fyrsta skipti draga úr
mér tönn? Þaö var fermingar-
vorið mitt. Ég haföi lengi haft
illan grun um þaö, aö einn jaxl-
inn I mér væri hálfgeröur galla-
gripur af þvi hann var ööru visi
á litinn en hinir. Kauöi var kol-
svartur. Þaö var þvf ekki annaö
en viö mátti búast aö allt I einu
varö hann heltekinn af tann-
pinu. Þetta var i byrjun túna-
sláttar og brakandi þurrkur
dögum saman. Ég stóð viö slátt
upp á hvern dag. Þaö bráöi af
mér viö aö berjast um með orf-
inu en mér versnaöi alltaf þegar
ég fór aö brýna. Og þaö var
seigt aö slá á hólunum heima
þegar rótin var svona þurr, og
þurfti þvi oft aö brýna.
Litiö var um læknisdóma viö
tannpinu, svona til sveita og
raunar þurfti ekki sveitir til, þvi
tannlæknar voru fáséöir dýr-
gripir I þá daga. Afi ráölagöi
mér aö leggja munntóbakstölu
viö tönnina. Þá gátu tóbaks-
menn ennþá fengið skro og rjól,
ekta tóbak, og var mikill munur
á því og moldarmulningnum frá
honum Jóni minum Kjartans-
syni segja þeir, sem muna
tvenna tóbakstimana. Ég féllst
á aö reyna þetta læknisráö en
þaö fór heldur illa meö fyrstu
tóbakstöluna. Ég haföi ekki fyrr
komið henni kirfilega fyrir á
„surti” en ég tók aö kúgast og
selja upp. „Reyndu aftur”,
sagöi afi, „þetta var bara til-
raun, þaö gengur betur næst”.
Auövitað. Þaö var bara tilraun
og tilraunir þarf oftast að
endurtaka. Ég fékk mér aöra
tölu og dengdi henni á þann
svarta þrjót. Og mikið rétt, nú
seldi ég ekki meira upp en aftur
á móti haföi ég ekki viö aö spýta
út úr mér tóbakslegi, sem ofan I
kaupiö brenndi innan á mér
allan túlann. Þvi varö hinsvegar
ekki neitaö aö þaö sló á verkinn
en þegar ég tók töluna út úr mér
um kvöldiö kom hann aftur engu
betri en áöur.
Mér sýndist þvi aðeins annaö
af tvennu til ráöa: Gerast
munntóbaksmaöur ævilangt eöa
aö finna Jónas lækni á Sauöár-
króki og fá hann til þess aö taka
tönnina. Og þó aö þær lýsingar,
sem ég haföi fengið af tann-
drætti, hvettu mig ekki beint til
þeirrar farar þá var á hitt aö
ltta, aö innan skamms átti ég aö
dró úr
mér
jaxlinn
mæta heima I Viövik, til ferm-
ingarundirbúnings. Og ég vissi
hreint ekki hvernig sr. Guö-
brandi minum blessuöum
mundi lltast á þaö ef ég kæmi
arkandi inn kirkjugólfið með,
spýtubakka undir hendinni. Svo
ég ákvaö aö fara i Krókinn
morguninn eftir og finna Jónas.
Ég fór aö sjálfsögöu riöandi
og bar ekki til tiðinda fyrr en ég
kom I Krókinn. Ég kom klárn-
um fyrir I Sýsluhesthúsinu og
arkaöi beint á spitalann. Þá
voru læknar, a.m.k. ekki úti á
landi, farnir aö hafa sérstaka
viötalstima. Fólk taldi þaö eöli-
legt aö þeir væru alltaf til taks á
nóttu jafnt sem degi, og þaö
töldu þeir lika sjálfir, enda vlö-
ast aöeins um einn lækni aö
ræöa I heilu héruöunum.
Jónas Kristjánsson (afi Jón-
asar Dagblaösritstjóra). þjón-
aöi þá meiri hiuta Skaga-
fjaröarhéraös og haföi gert um
árabil. Jónas var snjall læknir,
einkum viö skurölækningar,
annálaöur dugnaöar- og feröa-
garpur, en þótti eiga þaö til, aö
geta veriö nokkuö haröhentur
og hörslulegur. Ég þekkti hann
vel i sjón þvi þeir pabbi voru
góðkunningjar og kom hann all-
oft heima án þess aö vera I em-
bættiserindum.
Sjúkrahúsið var gamalt
timburhús. Útidyr voru á þvi aö
austanveröu, framan viö þær
timburpallur og upp á hann lágu
nokkrar tröppur. Þegar ég haföi
nú prilaö upp á pallinn hver
kemur þá stormandi út um
dyrnar nema Jónas læknir? Og
klæönaöur hans benti ekki beint
til þess aö hann væri aö koma af
skuröstofunni, þvi hann var i
reiöfötum, regnfrakka og klof-
bússum.
Magnús
H. Gíslason
skrifar
„Sæll geyið mitt”, sagði
Jónas. „Hvertert þú aö fara?”
„Ég ætla aö hitta þig”, segi
ég.
„Og til hvers?”
„Ég er aö drepast úr tann-
plnu, ætli þú veröir ekki aö
draga úr mér tönn?”
„Uss, ég má ekkert vera aö
þessu, ég er aö fara suöur á
Hveravelli, það er búiö aö
leggja á hestana og fylgdar-
maöurinn biöur eftir mér. Þú
veröur bara að eta haröfisk.”
„En aöstoðarlæknirinn?”,
spuröi ég, þvi ég vissi aö Jónas
fór aldrei úr kallfæri án þess að
útvega lækni fyrir sig.
Þessu ansaöi Jónas ekki en
sagöi mér að koma með sér inn i
skuröstofu og bendir mér þar á
stól. Hann var ekkert að fara úr
bússunum en mig minnir að
hann hafi fariö úr regnfrakk-
anum. Þarna var fyrir kona
sem ég haföi aldrei áöur séö, en
hún mun hafa veriö læknir og
átt aö leysa Jónas af á meöan
hann væri I Hveravallatúrnum.
„Hefur nokkurntlma áöur
verið dregin úr þér tönn?”
spurði Jónas.
„Nei”, svaraöi ég, sannleik-
anum samkvæmt.
„Þaö er þá best aö ég deyfi
þig dálitiö”.
Og svo sprautaði hann ein-
hverju gumsi i tanngarðinn.
Ekki var þaö fyrr afstaöiö en
hann skipaöi mér aö opna giniö
og sagöi konunni aö standa á
bak viö stólinn og halda um
hausinn á mér. Oö síöan úpp I
mig meö einhvern tangar-
fjanda, sem mér sýndist I meira
lagi Iskyggileg.
,,Ég ætla bara aö máta töng-
ina”, sagöiJónas. Þóttu mér þaö
grunsamleg ummæli, því ég sá
ekki betur en slikur „naglbitur”
sem hann haföi I hendinni gæti
„gómaö” jaxl i hrossi. En þaö
skipti engum togum, hann
skellti tönginni utan um þann
svarta og byrjaði aö rykkja og
toga. Þaö var eins og rekinn
væri i mig hnifur. Tennurnar i
mér eru vlst óvenju fastar og
ekkert gekk. Ég fann aö hann
sveigði töngina sitt á hvaö og
rykkti þess á milli I. Ég stillti
mig um aö orga en tárin streymdu
niöur smettiö á mér eins og
lækir I vorleysingum. Jónas fór
aö bölva:
„Hver andskotinn er þetta,
nær tannarskrattinn alla leiö
niöur I háls?”
En allt I einu losnaöi um surt
og þaö svo snögglega aö litlu
'munaöi aö Jónas skylli aftur á
bak á verkfæraskápinn, sem
áreiöanlega heföi ekki staöist
sllka árás stundinni lengur þvi
hann var allur úr gleri.
„Mikiö var aö helvltiö lét
sig”, sagöi Jónas.
Frammi á ganginum mættum
viö ráðskonunni.
„Attu haröfisk?” spurö
Jónas.
„Já, eitthvaö”, svaraöi hún
„Komdu þá meö einn þyrsk-
ling.”
Ráöskonan hefur sjálfsagt
álitiö aö Jónas ætlaöi aö lofa
þorskinum aö fara meö sér I
lystitúrinn á Hveravelli og kom
meö griöarstóran, grjótharöan
þorsk. En Jónas rétti mér fisk-
inn og sagöi: „Hana, ettu þetta
greyiö mitt, þú færö ekki tann-
pínu á meöan”, — og var rok-
inn.