Þjóðviljinn - 12.03.1981, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 12. mars 1981.
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Ctgefandi: Utgáíuíélat' Þjóöviljans.
Kramkvæmdastjóri: E'öur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Olafsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Oiaísson.
Umsjónarinaöur sunnudagshlaös: Guöjón Friðriksson.
Afgreiðslustjóri: Vaiþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdottir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Þingfréttaritari: Þorsteinn Magnússon.
Utlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guðbjörnsson.
I.jósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eiiasson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröar^on.
Afgreiðsla: Kristin Hétursdóttir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sígrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Heykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf..
Með kappi þarf forsjá
í Klrippt
n
• Meira er nú rætt um virkjanamál en oftast áður á
landi hér.
• Það mun samdóma álit flestra að á þessu ári verði
að taka ákvörðun um næstu stórvirkjun, en eins og oft
vill verða eru þá ekki allir nákvæmlega sammála um það
hver sé besti kosturinn.
• Orkuskorturinn nú í vetur hefur átt sinn þátt í að
hleypa f jöri i umræðurnar um næstu áfanga í virkjunar-
málum og beina hugum manna að þessum mikilsverða
málaf lokki.
Lífleg umræða í þessum efnum er sannarlega
fagnaðarefni og bæði rétt og sjálfsagt að hver og einn
beri fram rök fyrir þeim virkjunarkosti, sem viðkom-
andi telur skynsamlegastan. Hér má landshlutarígur
hins vegar ekki ganga úr hófi, þótt skiljanlegt sé að
Blönduvirkjun eigi miklu fylgi að fagna á Norðurlandi
og Fljótsdalsvirkjun á Austurlandi svo dæmi séu tekin.
Aðeins vandleg og skynsamleg yf irvegun með hags-
muni þjóðarheildarinnar í huga á að skera úr um það
hvar verði ráðist í næstu meiriháttar virkjun. I þeim
efnum þarf á næstu vikum að vinna að sem víðtækastri
samstöðu, því engin ákvörðun nær fram að ganga í
þessum efnum nema fyrir henni sé þingmeirihluti.
Valdið er í höndum Alþingis og á þvi hvilir ábyrgðin í
þessum efnum.
• Ríkisstjórnin hefur markað þá stefnu að næsta
meiriháttar virkjun verði byggð utan eldvirkra svæða og
koma þá í rauninni eingöngu Blanda og Fljótsdalsvirkj-
un til álita, vegna þess að annars staðar er rannsóknum
mun skemmra á veg komið.
• Rökin fyrir því að virkja næst utan hins eldvirka
Þjórsársvæðis eru margvísleg. Þar kemur ekki eingöngu
til hættan af eldsumbrotum og jarðhræringum, heldur
líka önnur öryggissjónarmið, m.a. þeir kostir sem því
fylgja að dreifa virkjunum á ólík veðurfarssvæði. —
Mörg atvinnutækifæri bjóðast einnig bæði við virkjunar-
framkvæmdir og við þá atvinnustarfsemi í nánd stórra
virkjana, sem ætla má að þar rísi, og ekki óeðlilegt í því
tilliti, að horft sétil f leiri landsf jórðunga en eins.
• Margir eru bráðlátir og vilja sjá ákvörðun um virkj-
un í sinu héraði strax á morgun. Hér sem oftar eru
þó kapp best með forsjá.
• Sannleikurinn er sá að iðnaðarráðuneytið hef ur gert
allt sem unnt er til þess að hraða rannsóknum í sambandi
við helstu virkjunarkosti og jaf nhliða hef ur af þess hálf u
verið að því unnið að finna friðsamlegar lausnir á
ágreiningsefnum heimamanna þar sem þau hafa verið
fyrir hendi.
• Það eru niðurstöður þessara rannsókna, sem ættu að
liggja fyrir á næstu mánuðum og á þeim mun ráðuneytið
byggja sína tillögugerð. Hér er ekki þörf á neinum
f laustursákvörðunum, en ákvörðun þarf að taka á þessu
ári.
• Dæmið um Kröfluvirkjun ætti að vera okkur næg
viðvörun, hvað varðar nauðsyn rannsókna á undan
ákvörðunartöku. Og dæmið um Laxárdeiluna fyrir rösk-
um áratug ætti að kenna okkur hversu mikilvægt það er
aðná skaplegum friði við heimamenn um tilhögun virkj-
anaf ramkvæmda.
• Austf irðingar og Norðlendingar ættu að leita sam-
komulags, sem báðir gætu við unað, en varast illdeilur
sín á milli. Þeirra hagsmunir eru á margan hátt sam-
eiginlegir, og þannig yrði þeirra styrkur mestur, — en
umfram allt þá eru það hagsmunir þjóðarheildarinnar
sem hér eiga að ráða.
• En þótt ákvörðun verði tekin á næstu mánuðum um
að hef ja virkjun Blöndu eða í Fljótsdal hið allra fyrsta,
— þá verður ný stórvirkjun ekki komin í gagnið fyrr en
eftir 5—6 ár.
• Samt eigum við ekki að þurfa að óttast alvarlegan
orkuskort á þessu árabili að loknum yf irstandandi vetri.
Innan árs eiga tveir áfangar Hrauneyjarfossvirkjunar
með samtals 140 Mw afli og 850 Gwh orkuvinnslugetu á
ári að verða tilbúnir.
• Á næstu fimm árum er síðan hægt að bæta við
síðasta áfanga Hrauneyjarfossvirkjunar, stíflu við
Sultartanga og Kvíslarveitum á Þjóðsársvæðinu, en
samtals gætu þessar framkvæmdir aukið orkuvinnslu-
getu landskerfisins um yf ir 500 Gwh á ári og fyrirbyggt
orkuskort þar til næsta stórvirkjun kemst í gagn. —k.
I Ostyttir þingmenn
■ Sjónvarpiö brást snöfurlega
I við f fyrrakvöld og kippti út af
I dagskrá gamalli lummu til þess
, að rýma fyrir umræðu utan
• dagskrár á Alþingi um Blöndu-
I virkjun. Þetta mætti oftar gera
I enda harla gott sjónvarpsefni.
, Hinsvegar var það ljóður á út-
■ sendingunni i fyrrakvöld að
I ræður þingmanna voru flestar
I meira eða minna styttar, og hjá
, sumum komust aðeins auka-
■ atriði eða aðfararorð að. Megin-
I kostur þess að sýna umræður
I frá Alþingi i sjónvarpi ööru
, hvoru er, að þá gefst áhorfend-
■ um kostur á að meðtaka visku
I þingmanna ótilreidda og
I óbrenglaða af blaðamanna-
höndum. Fljótheitaklippingar á
■ máli þeirra setja fréttamanninn
I á milli þings og þjóðar rétt einu
I sinni, og þrátt fyrir blankheitin
, margumræddu ætti aö mega
■ klipa af danslagakeppni og
I þviumliku til þess að koma
I þingmönnum óstyttum og i allri
J sinni lengd tilþjóðarinnar þegar
) mikið liggur við.
Besti kosturinn
Helsta niöurstaða þess sem
horföi á sjónvarpið frá Alþingi i
fyrrakvöld varð óhjákvæmilega
sú, aö „besti kosturinn” i
virkjunarmálum er aö vera
Vestfjarðaþingmaöur. í þeim
landshluta eru stórvirkjanir
ekki á dagskrá og þvi geta full-
trúar hans leyft sér þann munað
að vera landsföðurlegir og
hafnir yfir hrepparig i þessum
málum.
önnur niðurstaða var sú, að
liðsafnaður Norlendinga hitti
ekki i réttan stað með þvi aö
gera skyndiáhlaup á Alþingi.
Nær hefði verið að snúa liðinu
austur á land eða i Sunn-
lendingafjórðung til þess að
berja virkjunarkröfur úr
heimamönnum þar.
Allir sammála
Um það eru menn hjartanlega
sammála aö það þurfi að virkja.
Þeir sem eru með og á móti
Blönduvirkjun eru til dæmis
öldungis sammála um að virkja
verði Blöndu bæði hratt og
mikið — og fyrst. Þeir eru lika
sammála um að nást verði
samkomulag sem taki mið af
hagsmunum heildarinnar og
heimamanna á virkjunar-
svæðinu. Það er aðeins stigs-
munur i afstöðu til landsspjalla
sem skilur menn að, þó aað dag-
blaðafréttir hafi bent til þess að
að við borgarstyrjöld lægi i
Norðurlandi vestra. Suður-
göngumenn eru vafalaust
dálitið hræddir við að lausn
Höllustaða-Páls geri virkjunina
svo dýra, að hún ýtist aftur fyrir
i virkjanaröðinni.
Röðunarmálið virtist vera
númer eitt i hugum flestra þing-
manna i umræðunni. Enda þótt
landið sé nú alltsamtengt i einu
raforkukerfi og sama sé hvaðan
gott kemur ef það á annað borð
kemur, lita menn virkjunar-
vinnu hýru auga, stóriðjumögu-
leika og fleira „gott”. Sunnlend-
ingar, Reyknesingar og Reyk-
vikingar vilja virkja mikið og
hratt og byrja á Sultartanga.
Austfirðingar vilja lika virkja
mikið og hratt og byrja á
Austurlandsvirkjun. Norð-
lendingar vilja virkja, en ekkert
sérstaklega hratt né mikið; þeir
vilja bara Blöndu. Þeim er skit-
sama um stóriðju, enda hafa
þeir nóg viö raforkuna annað að
gera en selja hana á tombólu-
pri's i eilifan taprekstur er-
lendra auðhringa.
Nema náttúrlega Eyjólfur
Konráð. Hann sagöi i
umræðunni að hann vildi „stór-
iðju að vissu marki”. Klippara
fannst augnablik að þarna væri
um stefnubreytingu að ræða hjá
Eykon, en var siðan bent á það
að þetta vissa mark væri liklega
20 álverksmiðjur. Svo eru þeir
sem vilja hafa allt undir i einu,
eins og Sverrir Hermannsson,
Egill Jónssoh, Magnús Magnús-
son, Kjartan Jóhannsson og fl.
En áður en röðunarvandamálið
leysist munu einnig þeir berast
á banaspjótum.
Gegn Ijóðavinum
En aftur að Blöndu. Páll
Pétursson á heiður skilið fyrir
að hvika hvergi i þvi máli. Hann
bentiá félagslegar og vistfræði-
legar ástæður fyrir efasemdum
sinum um ágæti núverandi
hönnunarforsendna Blöndu-
virkjunar eins og það heitir á
góðu máli. Þar með er t.d. það
vandamál að þegar virkjunar-
framkvæmdum lýkur verður
að vera biíið að tryggja fram-
haldslif á svæðinu i atvinnulegu
tiliiti. Svo eru það hreint ekki
einföld landeigendasjónarmið
sem ráða þvi að menn hafa efa-
semdir um tilhögun Blöndu-
virkjunar eins og hún er nú á
teikniborði.
Hvaða villimennska er það
t.d. af Blöndungum að ætla að
veita uppistöðulóni yfir
Galtará? Þangað leita kannski
ekki margir á hverju ári til þess
að lifa sig inn i ljúfsáran trega
Jónasar Hallgrimssonar. En
vonandi verða ljóðavinir á
íslandi um ókomnar þúsundir
ára, og þeir eiga sinn rétt hvað
sem liður skammtimasjónar-
miðum fyrir norðan.
„Greiddi ég þér lokka
við Galtará,
vel og vandlega.
Brosa blómvarir,
blika sjónstjörnur,
roðnar heitur hlýr.”
Af ljóðrænum ástasðum einum
saman væri full ástæða til þess
að setja stóra stopp á Blöndu-
virkjun, og skulu Blöndungar
gæta sin á þvi að egna ljóðavini
sameinaða gegn sér.
Hið vistfrœðilega
sjónarmið
Hér er ef til vill um dálitið
sérhæft sjónarmið að ræða. En
tveir heiðursmenn og náttúru-
fræðingar birta i Morgun-
blaðinu 7. mars kafla úr skýrslu
frá 1976 um náttúruverndargildi
virkjunarsvæðis Blöndu með
fróðlegum formála, þar sem
þeir hnykkja á niðurstöðum
sinum, sem margir hafa mis-
túlkað. Þeir Helgi Hallgrimsson
og Hörður Kristinsson ræða i
formála um sjónarmið bóndans
/ ræktunarmannsins og kaup-
staðarbúans i náttúruverndar-
málum, það er að segja annars-
vegar landgæði til búskapar og
hinsvegar fegurðina. Bæði
blandast þau i Blöndumál vegna
þess að afréttur mun fara undir
vatn og náttúrufegurð er mikil
t.d.við Galtárflóa og á svæöinu
þar i kring, svo eitthvað sé
nefnt. En þriðja sjónarmiðið i
náttúruvernd er ekki eins
viðtekið — hið vistræðilega
sjónarmið. Samkvæmt þvi er
lögð áhersla á hin nánu tengsl
alls þess sem lifsanda dregur og
allt sem stuðlar að viðhaldi lif-
kerfisins er talið hafa mikið og
raunar ómetanlegt verndar-
gildi.
„Frá því sjónarmiöi séö er
eyöing gróöurs mjög mikið
alvöruefni, i hvaöa tilgangi sem
sú eyðing er gerð, þvi að gróöur-
inn er undirstaöa alls annars lifs
(þar með talin húsdýr og
bændur)”,segja þeir Hörður og
Helgi.
Dýrmæt auðlind
Þeir leggja áherslu á mikil-
vægi votlendisgróðursins og
segja að enda þótt „frjósemi
þurrlendisins sé rýrð af lang-
varandi beit”, sé „allt of stór
hluti hálendisins oröinn örfoka
land, sem ekki er hægt aö græða
nema meö miklum tilkostnaði,
og þvi veruleg eftirsjá að þeim
löndum, sem enn halda jarövegi
sinum, og geta þvi auöveldlega
endurheimt sina fyrri frjó-
semi.”
Og fyrir alla hugsandi menn
er vert að gefa gaum að
ályktunarorðum þessara
náttúrufræðinga, sem kunnir
eru aö því að vera ekki fleipur-
gjarnir menn.
„Þegar alltkemur til alls er þvi
gróðurlendi heiðarinnar sem
skemmist eöa eyðist viö fyrir-
hugaöa virkjun harla dýrmæt
auölind, sem er ævarandi ekki
siður en raforkuframleiðslan.
Aukinn stofnkostnaður virkj-
unar i þeim tilgangi að bjarga
einhverju af þessum auöæfum,
er hinsvegar varla tiltökumál,
þvi þar er um aö ræða gjald sem
er grcitt einu sinni.”
Meiriháttar slys?
Þá er það bjargföst skoðun
þeirra að þegar hið vistfræði-
lega sjónarmið hafi öðlast þá
viðurkenningu hérlendis sem
þvi ber með aukinni upplýsingu
breytist hugsunarháttur
manna:
„Mundi þá Blönduvirkjun i
núverandi h ön nun a rf orm i
væntanlega verða talin til
mciriháttar slysa, ef gcrð
verður.”
Hvorki meira né minna en
„meiriháttar slys”. — Gráta þá
i lautu góðir blómálfar, og varla
lægi Jónas kyr, ef svo hrapalega
tækist til. 1 Blönduvirkjunar-
málinu þurfa menn að sam-
einast um slysavörn. Viðhorfin
breytast hratt i þessum efnum:
Myndi nokkrum detta i hug að
gera Skeiðsfossvirkjun i
Fljótum og sökkva heilli sveit?
Og eru þeir ekki margir sem
óska þess að það hefði verið
látið ógert?
—ekh
•9 skoriði