Þjóðviljinn - 12.05.1981, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 12. mai 1981
MOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Ltgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: E;öur Bergmann.
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ólaisson.
úmsjónarmaöur suntiudagsblaös: Guöjón Friöriksson.
Afgreiðslustjóri: Valþör Hlööversson
Klaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.
iþróttafréttamaöur: Ingolfur Hannesson.
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Ilandrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröar^on.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Sigurðardóttir.
Símavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreibsla og auglýsingar: Sföumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prcntun: Blaöaprent hf..
Atak í orkumálum
• Það frumvarp um raforkuver, sem ríkisstjórnin
lagði fram á Alþingi í gær gerir ráð fyrir að stjórnvöld
fái heimiid til að tvöfalda virkjað vatnsafl f landinu, og
reyndar gott betur, á næstu 10—15árum. Um síðustu ára-
mót var uppsett vatnsaf I í landskerf inu öllu um 540 MW.
AAeð frumvarpi ríkisstjórnarinnar er leitað heimilda til
að virkja 720 AAW í viðbót af vatnsafli, 50 AAW í nýjum
jarðvarmavirkjunum og enn 50 AAW í varaafli umfram
það sem fyrir er.
• Hér eru stór áform á ferðinni, en auðvitað er tekið
fram að endanlega muni virkjanahraðinn ráðast af þeim
orkunýtingarkostum sem í boði verða, hagkvæmir
reynast og samrýmst geta stefnu ríkisstjórnarinnar í
þeim efnum.
• Þær vatnsafIsvirkjanir sem stefnt er að samkvæmt
frumvarpinu eru Blönduvirkjun upp á 180 AAW, Fljóts-
dalsvirkjun upp á 330 AAW, Sultartangavirkjun upp á 130
AAWog Villinganesvirkjun í Skagafirði uppá 40 AAW. Auk
þesser leitað viðbótarheimildar upp á 40 AAW í sambandi
við Hrauneyjarfossvirkjun umfram fyrri heimildir er
hana varða.
• f athugasemdum með frumvarpinu kemurf ramaö á
Þjórsársvæðinu er gert ráð fyrir miklum fram-
kvæmdum á næstu árum. Þar er um að ræða miðlunar-
framkvæmdir af ýmsu tagi, og má nefna svokallaðar
Kvfslarveitur, stíflu við Sultartanga og auknu miðlunar-
rými Þórisvatns. Þessar miðlunaraðgerðir eru allar
taldar mjög hagkvæmar bæði fjárhagslega og hvað
varðar aukið öryggi í landskerfinu. Þeim er ætlunin að
Ijúka á næstu 4—5 árum, og er talið að þær einar gætu
aukiðorkuvinnslugetuna hjá landskerfinu um allt að 800
Gwh á ári, sem samsvarar heilli Blönduvirkjun.
• í athugasemdum með frumvarpinu kemur einnig
fram að stefnt sé að því að Ijúka bæði Blönduvirkjun og
fyrri áfanga Fljótsdalsvirkjunar (meginhluta
virkjunarinnar) á næstu 10 árum svo f remi að markaðs-
aðstæður leyfi. Gert er ráð fyrir að framkvæmdir við
þessar tvær miklu virkjanir skarist nokkuð og verði við
það miðað að önnur þessara virkjana geti hafið rekstur á
árunum 1986—1987, en hin um 1990.
• Það kom fram i máli Hjörleifs Guttormssonar,
iðnaðarráðherra á fundi með fréttamönnum í gær, er
hann kynnti frumvarp ríkisstjórnarinnar, að samkvæmt
síðustu útreikningum verkfræðinga, þá er framleiðslu-
kostnaður á orkueiningu talinn um 20% lægri við hag-
kvæmustu gerð Blönduvirkjunar heldur en við Fljóts-
dalsvirkjun, sem þar kemur næst á eftir. Hins vegar
býður Fljótsdalsvirkjun upp á mjög hagstæða miðlunar-
kosti, sem einnig þarf að vegaog meta áður en endanleg
ákvörðun er tekin um röð þessara tveggja virkjana.
AAiðað er við að sú ákvörðun verði tekin af Alþingi f yrir
næstu áramót.
• í athugasemdum með frumvarpinu segir að það sé
stefna ríkisst jórnarinnar að leita eftir samkomulagi um
virkjanir þessar, og réttindi sem þeim tengjast, við þá
sem lögmætra hagsmuna eiga að gæta, áður en fram-
kvæmdir hef jast. — Slíkum samningum er enn ekki lokið
á öllum virkjunarstöðum, t.d. ekki við Blöndu.
• Iðnaðarráðherra tók fram að þótt ákvörðun um
röðun milli Blöndu og Fl jótsdalsvirkjunar biði í nokkra
mánuði enn, þá þyrfti það ekki að þýða nokkra minnstu
töf hvað varðar virkjanaundirbúning og virkjanafram-
kvæmdir því i sumar yrði unnið að undirbúningi beggja
virkjananna. Samkvæmt frumvarpinu á ríkisstjórnin að
fá heimild til að bæta 50 miljónum króna við fyrri f jár-
veitingar til undirbúnings þessum tveim virkjunum.
• Væru þær vatnsafIsvirkjanir, sem í frumvarpinu er
leitað heimilda fyrir, virkjaðar á næstu 15 árum yrði um
að ræða nálægt 2400 GWH aukningu á raforkufram-
leiðslu í landskerf inu umfram þarf ir almenns markaðar
og núverandi orkufreks iðnaðar samkvæmt spám. Til
samanburðar er vert að hafa f huga, að á síðasta ári var
orkunotkunin hér samtals um 3140 Gwh, þar af um 1780
Gwh til stórnotenda.
• Um orkunýtinguna segir m.a. í greinargerð frum-
varpsins: „ Farið verði með gát í uppbyggingu orkufreks
iðnaðar og tryggt verði virkt íslenskt forræði, m.a. með
því að leggja í fyrstu áherslu á þá kosti að öðru jöfnu,
sem minni eru í sniðum og viðráðanlegastir. Höfuð-
áhersla verði lögð á slika miðlungsstóra iðnaðarkosti
(400—500 Gwh) fram undir lok þessa áratugar."
k.
klippt

I Fölsuö frásögn
Merkilegt blaðahneyksli hef-
ur verið mjög á döfinni f
Bandarikjunum. Hið virta blað,
Washington Post, sem fékk á sig
milöð orð fyrir „rannsökna-
blaðamennsku” þegar flett var
ofan af Watergatemálum
Nixons forseta og aðstoðar-
manna hans, sendi i Pulitzer-
keppnina frásögn sem ein af
starfsmönnum blaðsins, Janet
Cooke, hafði samið um átta ára
dreng sem hafði verið gerður aö
heröinsjúkling og var verið að
þjálfa til starfa eiturlyfjasölu-
manns. Frásögnin þótti svo
merkileg, að hún hlaut reyndar
Pulitzerverðlaun, sem er mesta
viðurkenning sem blaðamönn-
um getur hlotnast þar vestra.
En svotil samdægurs sprakk
blaðran: ýmislegt stemmdi ekki
ifrásögn Janet Cooke um náms-
feril og fleira, og fyrr en varði
hafði það komist upp, að sagan
af heróindrengnum Jimmy var
algjör uppspuni: blaðakonan
unga hafði farið með skáldskap
til aö koma sér áfram i blaða-
heimi.
Afall, eitt af
Heróindrengurinn Jimmy sem
aldrei var til: Nýja blaða-
mennskan sagði frá atvikum
sem „hefðu getað gerst”.
morgum
I
Um þetta hefur margt verið
skrifað. Meðal annars segja
bandarisk vikublöð að hér sé
komið mikið áfall fyrir
rannsóknarblaðamennskuna og
yfirhöfuð trúverðugleika blaða-
manna. Afallið er þeim mun
stærra sem Janet Cooke vann
undir yfirstjórn Bobs Wood-
wards, annars þeirra sem
heimsfrægur varð i Watergate-
málum.
Atburðurinn hefur einnig orð-
ið tilefni til að rifja upp aðrar
falsanir: árið 1972 birti San
Fransisco Examiner fimm
greina flokk eftir blaðamann
sem blaðið hafði sent til Kina,
en fór i raun aldrei lengra en tií
Hong Kong og laug þaðan upp,
langferðum um hið mikla kin-
verska riki. Sama ár flaskaði
Lifeá falsaðri ævisögu miljóna-
mæringsins Howard Hughes.
Þvi má og við bæta, að meðan
Iranskeisari var og hét létu
fréttamenn meira að segja jafn-
sæmilegra blaða og Washington
Post hafa sig i lystireisur til
Janet Cooke: Þurfa ungir
blaöamenn aö ljúga til að lifa af
bandariska samkeppni:, spurði
breska blaðið Guardian.
Irans, þar sem þeir létu Leyni-
lögregluna Savak mata sig á
upplysingum og frásögnum sem
áttu að afsanna vel rökstuddar
ásakanir um hræðilegar pynt-
ingar á pólitiskum föngum i
fangelsum Irans.
Satt og logið
En mest af þvi sem um þetta
mál hefur verið skrifað lýtur að
þvi, að harðnandi samkeppni
milli blaðamanna um að
„skúbba” leiði þá æ lengra inn
i þær ógöngur þar sem skáld-
skapur og veruleiki hafi bland-
ast saman með undarlegasta
hætti. Newsweek segir á þá leið,
að á sjöunda áratugnum og upp
frá þvi, hafi það orðið „forsvar-
anlegt” einnig meðal alvöru-
blaðamanna (m.ö'.o. ekki blaða-
manna gulu pressunnar svo-
nefndu) að stunda svonefnda
„nýja blaðamennsku”. Þessi
nýja blaðamennska fól það
meðal annars i sér, að notaðar
voru „ívitnanir sem voru upp-
spuni eða mjög úr lagi færðar,
atvik sem gerðust kannski ekki
alveg strax en hefðu getað gerst
og persónur, sem voru búnar til
úr raunverulegu fólki”.
Þessi aðferð var réttlætt með
þvi að með henni væri hægt að
komast nær einhverskonar æðri
sannleika, það væri hægt að
skýra það, sem mestu skiptir,-
betur með þvi að einfalda og
hagræða sannleikanum. Á þess-
ari braut hafa ýmsar syndir
verið framdar, og málið hans
Jimmy,áttaára héróinsala, var
hið versta. Og hefði kannski alls
ekki komist upp að sagan var
uppspuni, ef að frásögn Janet
Cooke hefði ekki hlotið fræg og
eftirsótt verðlaun sem 1236 aðrir
bandariskir blaðamenn vildu
rækja sér i.
Það sem
mestu skiptir
Dálkahöfundur einn sem
skrifar i Chicago Sun-Times,
Mike Royko, hefur samt komið .
fram með þá gagnrýni á hegðun I
stjórnenda Washington Post og
koilega þeirra i andanum, sem
mestu skiptir. Hann sagði:
„Hér var annað og mcira á
seyði en frétt. Það var verið að
myrða átta ára gamlan drcng.
Ritstjórarnir áttu að segja:
gleymdu fréttinni og finndu
barnið! Hvaðhalda þcssir menn
að þeir séu: guð almáttugur?
Fólk úr öllum öðrum starfs-
grcinum hefði farið beint til lög-
reglunnar”.
Þetta er mjög þörf áminning.
En svo má bæta öðru við: Sagan
kom i Washington Post og hún
vaktifeikna athygli. Meðal ann-
ars vegna þess, að enginn efað-
ist um að saga af átta ára dreng,
sem búið var að gera að
herólnista og var verið að venja
á sölumennsku gæti verið sönn.
Einnig það segir sina sögu.
—áb.
09 Skorwi
Fundir um
þróunarlönd
Að undanförnu hafa Samtök
herstöðvaandstæðinga gcngist
fyrir fundum um vanda þróunar-
landa. Fundirnir hafa verið á
skrifstofu Samtakanna að Sköla-
vörðustig 1 A.
Nú hafa verið haldnir alls fimm
fundir og hefur verið fjallað al-
mennt um vandamál þróunar-
landa og þróunarhjálp. Einnig
hefur verið rætt um einstök lönd i
Afriku og Ameriku. Til framsögu
hefur valist fólk sem hefur
starfað við þróunarhjálp og hafa
fundimir verið mjög fróðlegir og
vakið mjög liflegar umræður.
Nú verður þessari fundaröð
haldið áfram eftir nokkurt hlé. I
kvöld (miðvikud. 13. mai) mun
Arni B jörnsson þjóðhátta
fræðingur segja frá baráttu
nýlendustúdenta, en Arni kynnt-
ist þeirri baráttu mjög vel á sjötta
áratugnum.
Fimmtudaginn 21. mai, mun
Haukur Már Haraldsson blaða-
fulltrúi ASl fjalla um kókmálið
svonefnda i Guatemala, en það er
dæmigert fyrir framferði auð-
hringa i þróunarlöndunum og er
Haukur Már manna fróðastur um
þetta efni.
Ætlunin er að ljúka þessari
fundaröð þann 27. mai með
umræðufundi, þar sem frummæl-
endur á þessum fundum skiptast
á reynslu og skoðunum og svari
fyrirspurnum.
Rannsóknir á hrefnu-
stofninum við Island
Jóhann Sigurjónsson heldur
I kvöld erindi á vegum Llf-
fræöiféiags Islands, sem hann
nefnir „Um lifnaðarhætti
hrefnu og nýlegar rannsóknir
á stofninum hér viö land”.
Erindið byggir aö mestu á
þeim rannsóknum, sem á
undanförnum árum hafa farið
fram á vegum Haf-
rannsóknarstofnunar og
beinst hafa að öllum þeim
þáttum er auövelda kunna
stjórnun hrefnuveiöanna hér
við land.
I erindi nu verður stuttlega
fjallað um almenna lifnaðar-
hætti hrefnunnar og útbreiðsla
hennar skoðuð með tilliti til
veiðanna.
Erindiö verður haldiö I stofu
158 i húsi verkfræði- og
raunvisindadeildar, Hjarðar-
haga 2-4 og hefst kl. 20.30.
öllum er heimill aðgangur.