Þjóðviljinn - 12.05.1981, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 12. mal 1981
Frumvarp
rikis-
stjómariiinar:
i því stjórnarfrumvarpi um framkvæmdir f virkjana-
málum sem lagt var fram á Alþingi í gær er gert ráö fyr-
ir heimildum til mikilla framkvæmda f virkjanamálum
á næstu 10—15 árum.
I 1. grein frumvarpsins segir:
Ríkisstjórninni er heimilt aö semja við Landsvirkjun
umað reisaog reka eftirtaldar vatnsaf Isvirkjanir, en
takist slfkir samningar ekki verði Rafmagnsveitur
ríkisins virkjunaraðili. »
Virkjun við Blöndu i Blöndudal (Blönduvirkjun), með
allt að 180 MW afli.
— Virkjun við Jökulsá í Fljótsdal (Fljótsdalsvirkjun),
með allt að 330MW afli.
— Virkjun Héraðsvatna við Villinganes (Villinganes-
virkjun), með allt að 40 MW afli
Á sama hátt getur ríkisstjórnin heimilað Landsvirkjun:
— Að stækka Hrauneyjafossvirkjun í allt að 210 MW af I.
— Að gera ráðstafanir sem nauðsynlegar þykja til að
tryggja rekstur orkuveranna á Þjórsársvæðinu og
koma vinnslugetu þeirra í eðlilegt horf, m.a. með
Kvíslaveitu, stækkun Þórisvatnsmiðlunar og stíflu við
Sultartanga.
— Að virkja á ármótum Þjórsár og Tungnaá við Sultar-
tanga (Sultartangavirkjun), með allt að 130 MW afli
Fjórar yatnsaflsvirkjanir
á næstu 10 til 15 árum
Einnig getur rikisst jórnin
heimilað Landsvirkjun, Raf-
magnsveitum rikisins, Hitaveitu
Suðurnesja, og/eða öðrum aðilum
er standa að virkjun jarðvarma,
að reisa og reka jarðvarmavirkj-
anir til raforkuframleiðslu á há-
hitasvæðunum eða stækka slik
orkuver, sem fyrir eru, um sam-
tals 50 MW, enda fullnægi aðili
skilyrðum sem rikisstjórnin kann
að setja fyrir slikum heimildum i
þvi skyni að tryggja hagkvæman
heildarrekstur raforkukerfisins.
Virkjunaraðila er heimilt að
gera nauðsynlegar ráðstafanir á
vatna- og háhitasvæðum þeirra
virkjana sem lög þessi taka til i
þvi skyni að tryggja rekstur orku-
veranna gegn truflunum og til að
ná fram áætlaðri vinnslugetu.
Virkjunaraðila er einnig
heimiltað reisa og reka orkuveit-
ur til að tengja framangreind
orkuver við núverandi landskerfi
og Rafmagnsveitum rikisins
og/eða Landsvirkjun er heimilt
að styrkja landskerfið að þvi
marki, sem nauðsynlegt er taiið
til að flytja orkuna til afhend-
ingarstaða út frá landskerfinu.
Rikisstjörnin getur ennfremur
heimilað Rafmagnsveitum rikis-
ins, Landsvirkjun og Orkubúi
Vestfjarða að reisa varastöðvar
með samtals allt að 50 MW afli á
næstu 10 árum i þvi skyni að
tryggja viðunandi öryggi notenda
gagnvart bilunum.
Tvöföldun
vatnsaf ls virk j ana
Með samþykkt frumvarpsins
væri rikisstjörninni veitt laga-
heimild til að auka uppsett afl i
landskerfinu um samtals 820 MW,
þar af 720 MW i vatnsaflsstöðv-
um. Rétt er þó að geta þess, að i
verkfræðiáætlunum um þessar
fjórar vatnsaflsvirkjanir —
Blöndu, Fljótsdal, Sultartanga og
Villinganes —• er þó ekki gert ráð
fyrir að þessar virkjanir gefi
nema 606 MW, en við þaö bætast
40 MW frá Hrauneyjafossvirkjun,
sem ekki liggur fyrir heimild um.
— Samtals gerir þetta samkvæmt
áætlununum verkfræðinganna þá
646 M W, ef leitað er rúmra laga-
heimilda og miðað við 720 MW frá
nýjum vatnsaflavirkjunum.
Þetta er meira en tvöföldun á
þvi vatnsafli, sem áður hefur ver-
ið virkjað i landinu, en það var
talið um siðustu óramót 542 MW.
Kosta 4000
miljónir.
— Röðun síðar
á árinu
I frumvarpinu er ennfremur
kveðiðá um heimildir fyrir rikis-
stjórnina til að ábyrgjast f.h.
rikissjóðs lán er virkjunaraðilar
kunna að taka til greiöslna stofn-
kostnaöar vegna mannvirkja
þessara, allt aö 2000 miljónir
króna, en talið er að heildarstofn-
kostnaður allra þessara virkjana
verðium 4000miljónir króna. — A
árinu 1981 er gert ráð fyrir
heimild til lántöku allt að 50
miljónir króna til undirbúnings
ofangreindra virkjana umfram
það fjármagn sem þegar hefur
verið ákveðið í þessu skyni.
í frumvarpi rikisstjórnarinnar
er ekki kveðið endanlega á um
röðun Blönduvirkjunar og Fljóts-
dalsvirkjunar, en tekið fram að
ákvarðanir um framkvæmdaröð
skuli staðfestar af Alþingi. Um
þetta segir i greinargerð frum-
varpsins:
Rikisstjórnin mun I ár beita sér
fyrir eftirfarandi varðandi frek-
ari undirbúning Blönduvirkjunar
og Fljótsdalsvirkjunar:
— Að hraðað verði verkhönnun
við Blönduvirkjun.
— Að lokið verði rannsóknum
vegna Fljótsdalsvirkjunar og
hafin verkhönnun hennar.
— Að hafnar veröi tilraunir með
uppgræðslu og gróöurbætur á
virkjunarsvæði Blöndu i sam-
ráði við sérfræðinga og heima-
menn og ráðist i vegagerð á
virkjunarsvæðinu.
— Að samhliða þessu verði leitast
við að ná sem fyrst samning-
um viö hagsmunaaðila vegna
Blönduvirkjunar.
Siðan segir I greinargerðinni:
,,A þennan hátt verði tryggt að
ekki verði tafir á undirbúningi
næstu vatnsaf lsvirkjunar, þótt
ákvörðun um hana verði tekin á
siðari hluta ársins og leitað stað-
festingar Alþingis á haustþing-
inu.Við þá ákvörðun mun rikis-
stjórnin taka mið af þjóðhags-
legri hagkvæmni svo og öryggi i
raforkukerfi landsins.”
Miðlun á
Suðurlandi efst
á blaði
t athugasemdum með 1. grein
frumvarpsins kemur fram að tal-
ið erað svokallaðar Kvislarveitur
á Þjórsársvæðinu ásamt bygg-
ingu stiflu við Sultartanga og
aukinni miðlun i Þórisvatni gætu
gefið 500—800 Gvh á ári i aukinni
orkuvinnslugetu eða sem sam-
svarar allt að heilli Blönduvirkj-
un.
Þetta eru taldar mjög hag-
kvæmar f ramkvæmdir og i at-
hugasemdum með frumvarpinu er
reiknað með að ljúka þeim á
næstu 4—5 árum.Þá er gert ráð
fyrir að „undirbúningi vegna
Fljótsdalsvirkjunar og Blöndu-
virkjunar verði lokið sem fyrst og
framkvæmdir við fyrri áfánga
F Ijótsda lsvirkjunar og við
Biönduvirkjun skarist nokkuð.
Verði við það miðað að önnur
þessara virkjana geti hafið rekst-
ur á árunum 1986—1987, en hin um
1990 eftir þvi sem markaðsað-
stæður leyfa.”
Um framkvæmdir við siðari
áfanga Fljótsdalsvirkjunar við
Sultartangavirkjun og Villinga-
nesvirkjun segir að þær hafi ekki
verið ti'masettar, en orkuvinnslu-
geta þeirra til viðbótar gæti rúm-
ast innan efri marka orkuspár á
næstu 15 árum. Akvarðanir um
framkvæmdir hljóti hins vegar að
ráðast af aðstæðum i landskerf-
inu og markaði er þar að kemur.
í greinargerðinni með frum-
varpinu er margan fróðleik að
finna og birtum við hér svolitið
brot af þeim upplýsingum og rök-
stuðningi:
Raforkuspá
Orkuspárnefnd hefur komist að
þeirri niðurstöðu að þörfin fyrir
raforku til almennra nota og þess
orkufreka iðnaöar sem nú er i
landinu muni verða þessi:
Arið 1985 3904 Gwh
Arið 1990 4514 Gwh
Arið 1995 5161 Gwh
Arið 2000 5925 Gwh
í þessum útreikningum miðar
orkuspárnefnd við að iðnaður
annar en fiskiðnaður muni um
aldamót þurfa að sjá 6000 starfs-
mönnum fyrir atvinnu umfram
þann fjölda sem nú starfar við
móti má ætla að raforka umfram
þarfir almenna markaðarins, og
þess orkufreka iðnaðar sem nú er
fyrir hendi I landinu geti numið
1300—2400 GWh/ári eftir 15 ár.
Óhjákvæmilegt er að hraðinn við
virkjanaframkvæmdir ráðist i
verulegum mæli af þeim nýt-
ingarkostum sem vænlegir þykja
hverju sinni. t þeim efnum er
margt óvissu undirorpið sé litið til
lengri ti'ma. Benda má á að verði
þróun mála sú á þessum eða
næsta áratug, að hagkvæmt reyn-
ist að framleiða hér innlent elds-
neyti í stað innflutts bensins, þá
er talið að slik framleiðsla krefj-
ist um 1600 GWh/ári af raforku.
Slíkt hlytiað hafa veruleg áhrif á
hraða virkjanaframkvæmda.
Hafa ber einnig I huga að orku-
notkun fiskiskipastólsins svarar
til um 2200 GWh I raforku á ári.
Eðlilegt er að landsmenn setji
sér þaö markmiö að jafna orku-
Hjörleifur Guttormsson, iönaðarráðherra kynnir frumvarp ríkis-
stjórnarinnar á fundi með fréttamönnum I gær. — Magnús Torfi
Ólafsson, blaðafulltrúi rikisstjórnarinnar til vinstri.
iðnað, eða veita 300 ný atvinnu-
tækifæri árlega til jafnaðar. Það
er svipuö aukning og verið hefur i
iðnaði undanfarin 15 ár. Nefndin
setur fram tvenn mörk sem hún
telur að raforkuþörf iðnaðarins
muni liggja á milli. Miöast hin
neðri við að hefðbundinn iðnaður
m uni geta séð öllu nýj u starfsfólki
i iðnaði fyrir atvinnu (sjá töfluna
hér að ofan), en hin efri við að
fjórðungur þess muni starfa I nýj-
um orkufrekum iðnaði.
Sé miðað við efri mörkin litur
spáin um orkuþörfina svona út:
Arið 1985 um 4432 Gwh (eða um
500 Gwh yfir neðri mörkin).
Arið 1990 allt að 6040 Gwh (eða
allt að 1500 Gwh yfir neðri
mörkin).
Arið 1995 um 7573 Gwh (eða um
2400 Gwh yfir neðri mörkin).
Arið 2000 um 9616 Gwh (eða um
3700 Gwh yfir neðri mörk).
Mörkun
virkjanastefnu
1 greinargerðinn segir:
An þess að leggja sérstakan
dóm á þessa endurskoðun raf-
orkuspárinnar, sem er mikilli
óvissu undirorpin eins og allar
spár til svo langs tima, telur
rikisstjórnin að miða beri stefn-
una í virkjunarmálum við það að
forsendur séu tii framkvæmda
við virkjanir, i þeim mæli sem
fram kemur hér á undan. Með þvi
reikninginn gagnvart útlöndum
fyrir lok aldarinnar, sumpart
með framleiðslu á eldsneyti hér
innaniands eftir þvi sem hag-
kvæmt getur talist og með tilliti
til öryggis í orkumálum, svo og
með útflutningi orkufrekra af-
urða til gjaldeyrisöflunar. Með
þessu væri jafnframt náð þvi
markmiði að þjóð sem býr riku-
lega að orku að tiltölu við fólks-
fjölda eins og tslendingar gangi
ekki á orkuforða annarra þjóða.
Það svigrúm sem orkuspáin
gefur til kynna má nota heldur
sem er og jöfnum höndum til að
sjá fyrir þörfum nýrrar orku-
frekrar iðju og þörfum annars
iðnaðar, þjónustugreina eða
heimila, ef þessar þarfir reynast
meiri en orkuspáin gerir ráð fyr-
ir.
Rökin fyrir þvi, að hafa slikt
svigrúm i stefnunni i virkjunar-
málum tilnæstu ára eru fyrst og
fremst þau, að virkjanir eru
timafrekar framkvæmdir, sem
þurfa langan undirbúningstima.
Þannig er mjög erfitt, eða jafnvel
ógerlegt, að mæta með stuttum
fyrirvara þörfum, sem ekki voru
séðar löngu fyrir, ef virkjað er
naumteftir orkuspá. Aftur á móti
er tiltölulega auðvelt að hægja á,
ef þarfimar ætla að reynast
minni en spáð var. 1 annan stað
eru rökin fyrir þessari stefnu, að
margir þeirra iðnaðarkosta sem
til athugunar eru á vegum iðnað-
arráðuneytisins, krefjast um-
talsverðrar raforku og þvi aðeins
verður unnt að mæta þörfum
þeirra sem hagkvæmir og ráðleg-
ir kunna að reynast við nánari
könnun að virkjunaráætlanir séu
sæmilega rúmar. Aukin innlend
orkunýting umfram almenna
markaðinn, samkvæmt framan-
sögðu, er innan þeirra marka sem
við tslendingar getum ráðið við
þannig að við höfum fullt forræði
yfir þeim iðnaði, er þar væri um
að ræða, en auk þess er eðlilegt að
gera ráð fyrir að nýta raforku i
staðolíui núverandi iðnfyrirtækj-
um i nokkrum mæli.
Virkjanir þær, sem leitað er
heimilda fyrir eru i þremur
landshlutum, Suðurlandi.
Norðurlandi og Austurlandi. Með
frumvarpi þessu er i fyrsta sinn
leitað heimildar fyrir meiriháttar
virkjunum utan Suðvesturlands,
og mörkuð sú stefna að dreifa
virkjunum um landið og virkja
utan eldvirkra svæða i samræmi
við stjórnarsáttmála núverandi
rikisstjórnar. Forsendur þeirrar
stefnu er sú uppbygging sam-
hangandi flutningskerfis fyrir
raforku, er nær til allra lands-
hluta, sem átt hefur sér stað nú að
undanförnu með lagningu lina á
Landsvirkjunarsvæðinu og
Byggðalinanna. Þvi verki verður
haldið áfram svo sem kveðið er á
um i stjórnarsáttmálanum.
Þá er i frumvarpinu gert ráð
fyrir svigrúmi til raforkufram-
leiðsluá háhitasvæðum, sem m.a.
tengist annarri nýtingu þessara
svæða, svo sem vegna hitaveitna
og efnavinnslu.
Dreifing meiriháttar virkjana
um landið býður upp á meira
öryggi fyrir hina ýmsu landshluta
og traustari rekstur kerfisins en
ef þæreru allar á einu landshorni.
Með þvi' gefst einnig færi á að
nýta mismunandi rennsliseigin-
leika fslenskra fallvatna eftir
landshlutum. Lágrennslistimabil
fylgjast oft ekki að um allt land,
þar eð ekki viðrar eins á landinu
öllu samtimis. Samtengd raf-
orkuver, sem dreifð eru um land-
ið, geta þannig samanlagt unnið
meiri raforku en ef þau væru ein-
angruð eða öll i sama landshluta,
vegna þess að rennslissveiflur
jafnast nokkuð út yfir landið i
heild. A mikilvægi þessa atriðis
höfum við verið rækilega minnt
nú i vetur.
Iðnaður og
orkuvinnsla
— forsendur
og áfangar
Ekki er talið timabært á þessu
stigi að taka ákvarðanir um ein-
staka kosti i orkufrekum ný-
iðnaði. Inaðarráðuneytið hefur
áður gert grein fyrir athugunum
á sinum vegum á þessu sviði, og
mun sfðar, eftir þvi sem þeim
miðar áfram, kynna hugmyndir
og tillögur um nánari stefnu-
mörkun i þessu efni. Hér verða
þvi einungis raktar meginlinur
slikrar stefnumótunar, og að þvi
marki sem nauðsynlegt er talið
vegna virkjunarstefnu.
Við val milli kosta i orkufrekum
nýiðnaði og staðsetningu og tima-
setningu slikra iðjuvera koma