Þjóðviljinn - 22.07.1981, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 22.07.1981, Blaðsíða 7
MiOvikudagur 22. júli 1981 ÞJÓÐVILJINN — SIDA 7 Frásögn Inga R. Helgasonar af ferð til Englands og Ástralíu dagana 11. - 20. nóv. 1980 / Astralía og súrálsframleiðsla þar trCnaðarmAi. 2. hluti Pr* U«. R. HtlfMyal, fc»l F R A S ÖG N *f frrfl til Eof(land* og Áslraliu dagana 11.-20. nflv. 1980. 14. Astralía er mjög stórt og strjálbylt land. A7.7milljóna fer- kílómetra landssvæði búa aðeins 14 milljónir manna eða um 1.82 menn á ferkílómetra, en til sám- anburðar má minna á, að 2.13 menn búa á hverjum ferkfló- metra á tslandi. Ástralska rikið samanstendur af 6 nokkuð sjálf- stæðum fylkjum auk Norður- landsins (Northern Territory), sem enn hefur ekki öðlast viður- kenningu sem fylki og heyrir þvi beint undir sambandsstjórnina. Stærsta borg landsins er Sidney, mjög falleg borg, og þar búa 3.3 milljónir manna eða tæplega fjórðungur allrar þjóðarinnar. Höfuðborg landsins er Canberra og þar búa um 250 þúsund manns. Ástrali'a er ákaflega rikt land og auðfundið var, þótt viðdvöl væri stutt, að þjóðin litur von- björtum augum til framtiðarinn- ar. Efnahagsleg vandamál eru þar þd engu siður en i Norðurálfu og hafa áströlsk stjórnvöld nú kippt verulega að sér hendinni með innflytjendaleyfi. Atvinnu- um hluta eða yfir 90% flytja þeir út. Vinnsla súráls úr báxiti hefur hins vegar farið vaxandi m jög hin siðari ár, en hún byrjaði 1960, þá um 30.000,- tonn á ári. Aukninga- tölurnar siðasta áratuginn lita þannig út i milljónum tonna: ' 1973 1974 1975 1976 19711978 1979 4.1 4.9 5.1 6.2 6 7 6.8 7.4 Miðað við áætlanir Astraliu- manna gera þeir ráð fyrir að hafa náð 9.2 millj. tonna framleiðslu a súráli árið 1985. Súrál á fjórum stöðum 18. Súrálsframleiðsla fer eink- anlega fram á fjórum stöðum i landinu: 1. Pinjarra, sem er i suðvestur- Astraliu og eru súrálsverk- smiðjurnar þar i eigu Alcoa (51%) og ýmissa ástralskra fyrirtækja. 2. Kwinana, sem er einnig i suð- erlendisfrá iþvi skyni að hagnýta auðlindir landsins. Erlent fjár- magn ermjög mikið i áströlskum áliðnaði og lætur nærri að um 60% allra þriggja framleiðsluþátt- anna (báxit, súrál og ál) sé i eigu erlendra aðila (fjölþjóðafyrir- tækja). Ástralska rikið á þó öll jarðefni og málma i jörðu i Astr- ali'u en það framselur einkaaðil- um vinnsluréttindin og námurétt- inn með sérstökum samningum, sem verða að jafnaði að fara fvrir ástralska þingiö.Þrátt fyrir yfir lýsta stefnu um að sækjast eftir erlendu fjármagni, þá var sú meginstefna mörkuð á þingi 1973, þegar stjórn Verkamannaflokks- ins var við völd, að innlendir aðil- ar skyldu eiga að minnsta kosti 50% i öllum meiriháttar atvinnu- fyrirtækjum i Astraliu. Þessi lagastefna er enn formlega við lýði og hafa tilraunir til að breyta henni ekki tekist, en þó má vikja frá henni þegar sérstaklega stendur á og fyrir liggur að ekki reynist unnt að ná saman ástr- ölsku fjármagni. Fyrir 1973 gátu 1150 þús. tonn á ári. Aform eru uppi um aö stækka súrálsverk- smiðjuna i Gove upp i 2 millj. tonna árlega afkastagetu. 011 súr- álsframleiðslan er flutt út til Vestur-Evrópu (Islands), N-Am- eriku og Mið-Austurlanda. Nabalco Itd. 22. Formlega hófst samvinna Alusuisse og ástralskra fyrir- tækja með stofnun hlulafélags, sem heitir Nabalco Ltd. Það var stofnað 1964, en meginlilgangur þessa félags var að rannsaka gæði, vinnsluhæfni og hagkvæmni báxitsins i'Gove og stuðla að hag- nýtingu þess, ef niðurstöður rann- sóknarinnar yrðu jákvæðar. Hlutaféð skiptist þannig, að Alu- suisse á 50% og áströlsk fyrirtæki eiga 50%. Aströlsku fyrirtækin eru þessi og er innbyrðis skipting þeirra svo sem hér segir: 1. CSRLtd. (sykurframleiðandi) 51.01% 2. Peko-Wallsend Ltd. 12.64% a) Alusuisse fær kauprétl á öllu súráli, sem framleilter i Gove I 20 ár. b> Útflutningsverðið á súráli (kaupverð Alusuisse) verður að ná því marki að vera sambærilegt við það sem gerist milli óskyldra aðila eða arm’s length prices. c) Engar skattaivilnanir voru veiltar. Ljóst er, að Alusuisse nær aö tryggja sér aðgang að súráli i 20 ár fyrir samsteypu sina. Af skattaástæðum verður Alusuisse, samkvæmt áströlskum lögum, aö kaupa súrálið á arm’s length- verði nákvæmlega á sama háttog Alusuisse verður af skattaástæð- um einnig að selja súráliö til Isals samkvæmt islenskum lögum á arm’s length-verði. Þetta gerist svotil samtimis á báðum stöðum. Sameignarfélagið í Gove 25. í Nabalcofélaginu eiga Astr- alíumenn helming hlutafjár og / Umsvif Alusuisse í Astralíu ieysi er talsvert og hefur farið vaxandi á síðustu árum. Astralíumenn flytja út allra þjóða mest ull, kjöt, járngrýti, súrál og koma i öðru sæti hvað varðar útflutning á báxiti og sykri. Fyrir rúmum áratug höfðu Astrali'umenn 75% úlflutnings- tekna sinna af landbúnaðarafurð- um, en iðnvæðing þeirra hefur gengið hröðum skrefum þannig, að nú, 1979, eru 60% útflutnings- tekna hráefni og iðnaðarvörur, en 40% landbúnaðarafurðir. Mestu báxítbirgðir í heimi 15. t Astraliu eru mestu baxil- birgðir sem vitað er um i heimin- um. Aætlaðar vinnanlegar báxit birgðir i' heiminum öllum eru 20.324millj. tonn og eru i Ástraliu 22.49% þeirra eða 4.570 millj. tonn. 16. Stutter siðan Astraliumenn byrjuðu báxitvinnslu eða árið 1963, en hún hefur farið óðfluga vaxandi svo að nú vinna þeir allra þjóða mest. Heildarframleiðsla á báxiti i' heiminum árið 1978 varð 80.4 millj. tonn og framleiddu Ástraliumenn 28.9% eða 24.3 millj. tonn. Vöxtur báxitvinnsl- unnar i Ástraliu hefur verið svo sem hér segir siðustu árin, i millj- ónum tonna talið: 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 17.0 20.0 21.0 24.1 26 1 24.3 27.6 17. Nokkuð af báxitinu vinna Astraliumenn sjálfir en að mest- vestur-Ástraliu og eru verk- smiðjurnar þar i eigu sömu að- ila og i' Pinjarra. Gladstone, sem er i austur- Astraliu og eru súrálsverk- smiðjurnar þar i eigu Queens- land Alumina Ltd., en i þvi hlutafélagi eru samankomin fyrirlækin Comalco (30.3%), Kaiser (28.3%), Alcan (21.4%) og Pechiney (20%). 4. Gove, sem er i norður-Astraliu, en þar er súrálsverksmiðjan i eigu Gove Joint Venture, sem er sameignarfélag Austra- swiss, dótturfélags Alusuisse (70%) og Gove Alumina Ltd. sem er i eigu ástralskra fyrir- tækja (30%). S Albræðsla og erlent fjármagn 19. Álbræðsla byrjaði 1953 i mjög litlum mæli við Bell Bay á eyjunni Tasmaniu og það er ekki fyrr^en 1963 að næsta álbræðsla komst i' gagnið við Point Henry i Viktoriufylki i suðaustur-Astr- ali'u. Þetta voru bræðslur upp á 12.000 og 20.000 tonna framleiðslu á ári. Nú er heildarframleiðsla áls komin upp i 270.000 tonn á ári og hefur þróunin verið sem hér segir: 1965 1969 1975 1979 100.000 206.000 214.000 270.000 20. Það er yfirlýst stefna stjórnvalda i' Astraliu að sækjast eftir tækniþekkingu og f jármagni þeir aðilar, sem höfðu vinnslu- réttindin og námuréttinn á báxiti og súráli flutt þessar afurðir út án nokkurs eftirlits stjómvalda, en þvi var breytt með löggjöf þann- ig, að eftir 1973 er ekki hægt að flytja þessi efni út úr Ástraliu nema að fengnu leyfi stjórnvalda og verða stjórnvöld þá að sam- þykkja útflutningsverðiö eða una þvi. Umsvif Alusuisse í Ástralíu 21. Alusuisse stendur að lang- mestu leyti á bak við báxitnámið og súrálsvinnsluna i Gove i Astr- aliu. Umsvif Alusuisse i Astraliu og samvinna samsteypunnar við áströlsk fyrirtæki hófust upp úr 1960. Svo virðist sem um nokkurs konar útboð hafi verið að ræða gagnvart erlendum fyrirtækjum varðandi rannsókn og nýtingu jarðefnanna i' Gove, og að Alu- suisse hafi orðið hlutskarpast. Um þá sögu fékk ég ekki nægar upplýsingar, enda skiptir hún kannske litlu máli i þessu sam- hengi. Báxítframleiðslan i Gove er um 5 millj. tonna á ári og er það magn allt flutt út lil Vestur- Evrópu og Japans. SUrálsvinnsl- anbyrjaði i'Gove 1972 og varð hún 500þús. tonn það árið en jókst upp i 1 millj. tonna árið 1973 og hefur verið þaö siðan i grundvallaratr- iðum . Með tækninýjungum hefur tekist að auka framleiðsluna þar um alltað 100- 150 þúsund tonn og er þvi heildarframleiðslan nú nær 3. Australian Mutual ProvidentSociety 12.10% 4. The Mutual Life and Citizen’s Assurance CompanyLtd. 9.10% 5. Bank of New South Wales 5.05% 6. The Commercial Banking Company of Sydney Ltd. 5.05% 7. Elder Smith Goldsbrough MortLtd. 5.05% 23. Þegar niðurstöður rann- sóknarinnar lágu fyrir, jákvæðar hvað gæði báxitsins snerti og i þá veru að m jög auðvelt var og ódýrt að vinna það, var gerður samn- ingur um hagnýtinguna, vinnslu- réttindin og útflutninginn við rikisstjórn Astraliu og samning- urinn (The Nabalco Agreement) lagður fyrir ástralska þingið, svo sem skylt var, og hann samþykkt- ur sem lög i mai 1968. Svipar þessari málsmeðferð til þess, þegar við gerðum aðalsamning- inn viðAlusuisse um álbræðsluna i Straumsvi'k, en hann var sam- þykktur sem lög frá Alþingi árið 1966. Þessar timasetningar sýna, að Alusuisse stóð i þvi samtimis að ná fótfestu i Astraliu og fá þar aðgang að báxiti lil útflutnings og súrálsvinnslu og að koma sér upp álbræðslu á Islandi til að fram- leiða ál að mestu leyti til úr- vinnslu fyrir fyrirtæki sin nálægt mörkuðum Vestur-Evrópu. Kaupréttur í 20 ár 24. Nabalcosamningurinn hefur mikla þýðingu fyrir okkár mál að minu viti. Þessi eru atriðin, sem máli skipta hér: Alusuisse hinn helminginn. Hins vegar er það ekki Nabalco, eins og ætla mætti, sem ræöst i fram- kvæmdimar i Gove, sem heimil- aöar eru i samningum og lögun- um, heldur er stofnað nýtt sam- eignarfélag sem nefnist Gove Joint Venture, sem reisir og rek- ur báxitnámuna og súrálsverk- smiðjuna og nú er eignarhlut- föllum breytt milli Astraliu- manna og Alusuisse, þannig að Alusuisse fær 70% i sinn hlut og Astralíumennirnir i Nabalco fá 30%. Raunréttar ástæður fyrir þessum breytingum á eignarað- ildinni að rekstrinum þekki ég ekki. Austraswiss 26. Til þess að standa að 70% eignaraðildinni i Gove Joint Ven- turesetti Alusuisse á stofn dóttur- félag, sem er eins og Isal 100% i eigu samsteypunnar. Þetta félag heitir Suisse Aluminium Austr- alia Pty., Ltd., i einu orði kallað Austraswiss. Það var upphaflega stofnað 1965 en breytti hlutafélag 1972 og hlutafé þess er 140 mill- jónir bandarikjadoliarar. Form- legur eigandi hlutabréfannna er Alusuisse Panama S.A. Gove Alumina Itd. 27. Áströlsku aðilarnir, sem eiga helming hlutafjárins i Nab- alco, stofnuðu með sér sérstakt hlutafélag utan um 30% i Gove Joint Venture, þegar eignarhlut- Framhald á blabsiöu 14. HVAÐER

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.