Þjóðviljinn - 17.09.1981, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 17. september 1981 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5
Sadat óttast samsæri — en þó enn meir
múhameðskar andófshreyfingar
Sadat Egyptalandsfor-
seti hefur rekið heim
sovéska sérfræðinga og
diplómata og sakað þá um
aðild að samsæri gegn sér.
Fyrr f mánuðinum hafði
hann bannað blöð, hand-
tekið um 1500 manns, lýst
trúarleg samtök í bann,
sett af yfirmann Kopta-
kirkjunnar í Egyptalandi
og sett það sem fram fer í
moskum Múhameðskra
undir strangt eftirlit ríkis-
ins. Þýða þessar hreinsan-
ir að Sadat sé valtur í sessi
og óttist bæði þá rót-
tæklinga sem hafa sam-
band við Sovétríkin og svo
klerkaveldið?
Hér er um aö ræöa mestu
hreinsanir sem Sadat hefur staöiö
fyrir allar götur siöan 1971, þegar
hann átti i valdatafli viö Ali Sabri
varaforseta og stuöningsmenn
hans, sem þóttu mjög hallir undir
Sovétmenn. Þaö var um svipaö
leyti og Sadat tök upp þá nánu
samvinnu viö Bandarikin, sem
leiddi siöan til sérfriöar Egypta
viö Israel i Camp David.
Lakari staða
Sadat mun væntanlega fá lof i
vestrænum fjölmiölum fyrir aö
reka siöustu sovésku sérfræöing-
ana heim. En aöför hans gegn
blaöamönnum, sem og kristnum
og múhameöskum klerkum getur
veikt stööu hans á sama vett-
vangi. Sadat hefur reynt aö skapa
þá mynd af Egyptalandi aö þar
væri traust stjórn og stefndi til
aukinna lýöréttinda —og ætti þar
meö skiliö aö vera atkvæðamest-
ur samstarfsaöili Bandarikjanna
i Austurlöndum nær. Hreinsan-
irnar munu hinsvegar koma að
haldi þeim aöilum i ísrael, sem
vilja sifellt minna valdamenn i
Washington á aö Israel sé eina
rikiö á svæðinu sem þeir geti
Sadat og Begin: sérfriöurinn viö lsrael er þaö sem sameinar andstööu-
hópana.
fyllilega treyst. Þar fyrir utan fá
andstæöingar Sadats og sérfriö-
arstefnu hans i öðrum Arabalönd-
um kærkomiö tækifæri til aö saka
Egyptalandsforseta um niðings-
skap viö trúna.
Barist í Kaíró
Þegar Sadat geröi grein fyrir
„hreinsuninni” fyrst i mánubin-
um, nefndi hann til sem beina
ástæðu, átök i júnimánuöi milli
múhameöskra og kristinna Kopta
i fátækrahvérfum Kairó — kost-
uöu þau um 60 manns lifið og
nokkur hundruð særöust. Kvaöst
Sadat vilja kveöa niður „ofstæki
og agaleysi” — en heittrúarmenn
hafa haft tilhneigingu til að gera
hinn kristna minnihluta aö
blórabögglum fyrir margt sem
miöur fer i samfélaginu. Um leið
og Sadat greip til lögregluað-
geröa gegn heiftúðugum trú-
bræðrum sinum þurfti hann einn-
ig aö bera fram ásakanir á hend-
ur Koptum , sem eru 3—6 miljónir
i Egyptalandi. Annars heföi for-
setinn verið sakaöur um aö draga
þeirrataum, og þar með „annar-
legra” áhrifa. Aöurhöföu pólitisk
samtök Kopta veriö bönnuö, sem
höföu ekki sist barist fyrir jafn-
rétti þeirra viö aöra egypska
þegna — m.a. til embætta. Og nú
setti Sadat páfa Koptanna,
Sjenúda þribja, frá embætti.
Andstaðan
En þetta er fyrst og fremst þaö
sem upp á yfirborðib kemur.
Fréttaskýrendur leggja áherslu á
aö þaö sem mestu máli skipti
sé þaö, aö fyrrnefndar óeiröir
sýndu vaxandi áhrif múðham-
eðskra andstööuhópa meðal al-
mennings. Bæöi þeirra sem
breiða út boöskap um islamskt
lýðveldi, sem tekur miö af Kóran-
inum i sem flestum greinum, og
svo veraldiegra hópa.
Samnefnari andstööuhópanna,
sem Sadat óttast, er sérfriður
hans viö tsrael. Hinir strangtrú-
uöu lita á þann frið sem uppgjöf
fyrir óvinum Islams, sem hafa
hertekið þá helgu borg Jerúsal-
em, þeir sem hugsa meir á ver-
aldlega visu lita á friðargeröina
sem svik viö hinn arabiska heim.
Og einnig auðmýkingu fyrir
Egypta i þeim skilningi, aö riki
þeirra, hiö fjölmennasta og öflug-
asta i arabiskum heimi, heföi átt
að fá eitthvaö meira og fram-
bærilegra i sinn hlut en þaö sem
samið var um undir fundarstjórn
Carters i Camp David. Svo hugsa
einnig þeir, sem hafa kannski
ekki sérlega samúö meö
Palestinuaröbum.
Spillingin
En andófiö er einnig tengt inn-
anlandsástandinu. Múhameöska
bræöralagiö, einnig Gamaat
Islamija, sem hafa náö mikilli út-
breiðslu i háskólum og fleiri sam
tök eru kannski ihaldssöm á
mörgum sviöum, en þau láta sig
engu aö siður dreyma um eins-
konar velferðarriki á trúarlegum
grundvelli. Og prékikarar sem
þetta fólk vill gjarna hlýða á, eins
og sjeik Kisjk, blindur prédikari,
flytja eldheitar fordæmingarræö-
ur gegn siðleysi og bilifi valdhaf-
anna og vestrænni spillingu. Ræö-
ur um þessi efni hafa um skeið
fengist á spólum i blaösöluturn-
um i Kairó — og þær leiða hugann
aö Iran, það var meb útbreiðslu
sliks boðskapar aö bylting
Khomeinis hófst.
Allt þetta óttast Sadat, og ekki
bætir þaö stööu hans, aö andófs-
samtökin hafa framkvæmt vel-
feröarhugmyndir sinar i eigin
hjáiparsamtökum, sem vinna
miklu betur og heiöarlegar en
opinberar stofnanir. A Vestur-
löndum eru þaö einatt vinstri-
sinnar sem skirskota til siðferðis-
vitundar og siöferöilegrar for-
dæmingar. En i þróunarlandi, þar
sem hin nýrika yfirstétt, sem
Sadat hefur komiö sér upp, herm-
ir meö mjög áberandi hætti eftir
ýmsum lökustu hlibum vestrænn-
ar neyslumenningar, getur siö-
ferðileg fordæming einnig náö
tökum á þeim þjóöfélagshópum,
sem Evrópumenn gætu búist viö
aö finna til vinstri. Þegar Sadat
vill koma i veg fyrir aö fjallaö sé
um stjórnmál I guðshúsum er
hann aö skrúfa fyrir hugsanlega
gagnrýni á lifnaöarhætti yfir-
stétta sem og þá efnahagsstefnu,
sem hefur gert hina rikari rikari i
landi mikillar örbirgöar.
áb tók saman.
öreigar stórborganna hafa áöur látiö i Ijós óánægju sina meö
Kairó.
efnahagsástandiö — frá götuátökum i
EGYPTALAND
FRETTASKÝRING
Hvað er á bak
við hremsanimai?
Heimsmeistari kvenna 1 sextán ár:
Konur hafa jafnmikl-
ar skákgáfur og karlar
Ég held að konur hafi
að minnsta kosti jafn-
mikla hæfileika til að
tef la vel og karlar, að því
er varðar greindar-
bundna eiginleika eins og
imyndunaraf I, fléttu-
hæfni og þessháttar. En
það eru sögulegar og
félagslegar hefðir sem
hafa staðið þeim fyrir
þrif um.
Svo mælir I nýlegu viötali
frægasta skákkona heims, Nona
Gaprindasjvili frá Grúsiu i
Sovétrikjunum, en hún var
heimsmeisari kvenna i skák á
árunum 1962-78 — þá tapaöi hún
fyrir ungri grúsiskri stúlku,
Maju Tsjibúrdanidse.
Nona bætir við:
I skák er spurt um fleiri eigin-
leika en þá sem ég nefni — til
dæmis um tlma. Menn komast
ekki i flokk hinna bestu I heimi
ef menn eiga að gæta barna eða
hafa skyldum heimilsstörfum
aö gegna. En ég held aö breyt-
ingar á kynhlutverkum, ekki
sist i sósialiskum rikjum, muni
hafa það i för meö sér aö kon-
urnar muni draga á það forskot
sem karlar hafa — enda þótt það
geti gengið hægt.
Nona leggur og áherslu á aö
skákkeppni fylgi gifurlegt álag
á taugakerfið og verði skák-
menn aö hafa hestaheilsu. Hún
glotti hinsvegar viö tönn þegar
hún rifjaði upp glósur Pauls
heitins Keresar stórmeistara
um að konur geti ekki náö veru-
legum árangri i skák af þvi að
þær eigi svo erfitt meö aö halda
sér saman i fimm tima sam-
fleytt!
Gósenlandið Grúsia
Sovéskar konur hafa verið
nær einráöar i heimsmeistara-
keppni kvenna: sex sterkustu
skákkonur i heimi eru sovéskar.
En fjórar þeirra, og þá bæöi
Nona og hinn nýi heims-
meistari, eru frá Grúsiu, hinu
fagra og frjósama fjallalandi
suður I Kákasus. I viðtali þvi,
sem hér er rakið og tekið var i
Danmörku, var spurt hvernig
stæöi á þessari sérstööu Grúsiu?
Nona Gaprindasjvili teflir fjöltefli i Kaupmannahöfn.
Nona svaraði á þá leið, aö
gamansamir menn vildu láta
sem þaö væri hreinu fjallalofti
og góöum þrúguvinum Grúsiu
aö þakka. En þaö skipti mestu,
aö skák væri mjög vinsæl i
Grúsiu og aö stórmeistarar
landsins hefðu lagt sig mjög
fram um skákuppeldi ogþá ekki
undanskiliö stúlkur. Skák hefur,
sagði Nona Gaprindasjvili,
svipaða stööu og knattspyrna
viöa annarsstaöar — og án þess
aö ég sé aö upphefja sjálfa mig
þá held ég, að þarna skipti veru-
legu máli sú staöreynd aö um
tveggja áratuga skeiö hefur
heimsmeistari kvenna i skák
verið frá Grúsiu.
Nona var spurö aö þvi, hvor
mundi vinna i næsta heims-
meistaraeinvigi,Tsjibúrdanidse
eða Alexandria. Þaö veit ég
ekki, sagöi hún. Eitt er vist og
það er, aö titillinn veröur áfram
heima I Grúsíu.
(Endursagt, Information).