Þjóðviljinn - 09.03.1982, Blaðsíða 5

Þriöjudagur 9. mars. 1982. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Hvað á að gera í Tævan?
Sambúð Kma og
Bandaríkjanna
fer kólnandi
Nixon skálar viðSjú Enlæ fyrir fáum árum og uröu margir hissa.
í fyrra var vinfengi
stjórnenda Kina og
Bandarikjanna enn svo
mikið að Haig utanrikis-
ráðherra lýsti þvi yfir i
skálaræðu að „markmið
okkar i öllum heimshlut-
um eru svipuð ef ekki
hin sömu”. Siðan hefur
vináttan milli auðugasta
rikis heims og þess fjöl-
mennasta kólnað að
miklum mun—og er þar
ekki sist um að kenna
ágreiningi út af
þjóðernissinnastjórninni
sem enn situr á Tævan.
Nú eru tiu ár liðin siðan
heimurinn stóð á öndinni yfir
þeim stórtiðindum, að Nixon for-
seti og Sjú Enlæ skáluðu fyrir
nánum vinskap rikja sem um
tuttugu ára skeið höfðu verið
jafnvel enn hatrammari and-
stæðingar i köldu striði en Sovðt-
rikin og Bandarikin. Gleymi
menn þvi til dæmis ekki, að Maó
oddviti hafði illan bifur á batn-
andi sambúð Sovetrikjanna og
Bandarikjanna á valdadögum
Krúsofjs og óttaðist að i þeim vin-
skap yrði hagsmunum Kinverja
fórnað.
Ávinningar USA
Bandariskir ráðamenn og fjöl-
miðlar hafa óspart látið i ljós
ánægju sina með þessa þróun
mála á undanförnum árum; það
liggur við að Kina hafi hlotið
„sérstaka meðferð” i bandarisk-
um fjölmiðlum: Kina er eins-
flokksriki eins og Sovétrikin og
hefur dæmt andófsmenn i þunga
dóma, en það getur varla heitið
að Bandarikjamenn hafi æmt eða
skræmt yfir þeim réttinda-
skerðingum i Kina sem þykja
meiriháttar afbrot þegar Sovét-
menn eiga i hlut. Kinverjum var
flest fyrirgefið og höfuðástæðan
var vitanlega sú, aö það kom
Bandarikjunum mjög vel að hafa
þetta stóra riki sin megin i
hernaðartaflinu. Vikuritið News-
week bendir einmitt á það nýlega,
að það megi sjá minna grand i
mat sinum en það, að fjórðungur
af landher Sovétrikjanna eða um
fimmtiu herfylki, eru bundin við
varnir um 6000 kilómetra langra
landamæra Kina og Sovétrikj-
anna.
Viðskiptin
Hitt er svo annað mál að ekki
hafa Bandarikjamenn grætt jafn-
mikið á samstarfinu viö Kina á
öðrum sviðum og bjartsýnismenn
bjuggust við á hveitibrauðsdög-
um vinalátanna. Að sönnu hafa
viðskipti milli landanna aukist
verulega. Þau voru afar litil, en
nema nú um fimm miljörðum
dollara á ári og er Kina þá stærst-
ur viðskiptavinur Bandarikja-
manna af þeim rikjum sem
kommúnistaílokkar stjórna. En
verslun þessi er miklu minni en
búist hafði verið við, kinverskur
efnahagur heíur reynst of veikur
til stórra stökkva i viöskiptum.
Auk þess hafa Japanir betur
kunnað á Kinverja en Banda-
rikjamenn og hafa tryggt sér
viðskipti sem eru helmingi meiri
en þau sem Bandarikin reka við
Kina. Kinverjar hafa l'yrir sitt
leyti getað keypt ýmsan tækni-
bdnað sem þeir þurla frá Banda-
rikjunum og þangað hafa þeir
sent um 7000 stúdenta. Samt eru
þeir óánægðir og segjast fá of litla
aðstoð frá Bandarikjunum.
Tvö Kina
En sem fyrr segir: höfuðvand-
inn i sambúð rikjanna er tengdur
Tævan. Stjórnirnar i Tæpei og
Peking eiga íátt sameiginlegt
annað en það, að báðar hafa
lengst af haldið fast við þá kenn-
ingu, að Kina sé eitt riki og eigi að
lúta einni stjórn. Tævanstjórn
mun reyndar búin að gefa það
■
I Friðarhreyfingin
I ,,of sterk” í Austur-Þýskalandi:
Herferð gegn
friðarsfnnum
„Vopnaður friður”
orðinn lausnarorð
A undanförnum mánuðum
hefur friðarhreyfingunni I Aust-
ur-Þýskalandi vaxið verulega
fiskur um hrygg. Rikisstjórnar-
flokkurinn SED hefur hingað til
verið tvístigandi i afstöðu sinni
til þessarar hreyfingar af ýms-
Ium ástæðum. En nú virðast
yfirvöld vera farin að óttast
verulega um eigin hernaðar-
pólitik og ungliðahrey fing
' flokksins hefur nú hafið herferð
I gegn friðarsinnum.
Segja má að vaxtarbroddur
• austur-þýsku friðarhreyfingar-
J innar hafi verið i kirkjunni, þar-
I sem fjöldi fólks hefur fengiö að
I koma saman án þess að hand-
I langarar rikisvaldsins hafi haft
J afskipti af. Kirkjan nýtur tölu-
I verðrar virðingar þar i landi. A
I 37. minningardegi um eyðingu
■ Dresden i heimstyrjöldinni tóku
J t.d. 5000 manns þátt i friðardag-
I skrá, þarsem spjótunum var i
töluverðum mæli beint gegn
hernaðarpólitik Austur-Þýska-
lands og austurblokkarinnar
jafnt sem á vopnvæðingu
Vesturlanda.
Viðbrögð
Þessi fundur i Dresden þótti
sýna i hvers konar ógöngur
flokkurinn var kominn i með
áróðri sinum um skefjalausa
vopnvæðingu Nató og vaxandi
mótmæli gegn kjarnorkuvopn-
um og flaugum i Vestur-
Evrópu. Áróðurinn var skilinn
„röngum” skilningi: gagnrýni
fólksins beindist einnig til eigin
umhverfis. Þessi útbreiðsla og
árangur friðarhreyfinga er um-
hugsunarverður.
Yfirvöld eystra voru i vand-
ræðum með viðbrögð. Friðar-
hreyfing i Austur-Þýskalandi
hefur fyrir löngu breiðst út fyrir
kirkjudyrnar og ungt fólk hefur
i auknum mæli látið gagnrýni
sina á hernaðarbrölti heima
fyrir i ljós. Meir að segja munu
miklar umræður hafa farið
Kriðarhreyfingar berjast gegn
Frá friðarfundinum i Dresden.
fram um að fólk ætti ekki að
gegna herþjónustu og heimta að
fá að sinna öðrum störlum i
staðinn. Þetta var meira en
valdsmenn gátu þolað. Yfir-
menn i kirkjunni hafa einnig
hræðst viðgang hreyfingarinnar
og reynt að milda kröíurnar og
afneita þeim róttækustu.
Aðrir kostir?
Þetta mun hafa orðið til þess
að ungliðadeild flokksins Frjáls
þýsk æska (FDJ) er kominn i
herferð þarsem ungt fólk er
hvatt til að velja herinn. Þar er
lika hvatttil „vopnaðs friðar”. 1
hvatningarskrifum málgangs
Frjálsrar æsku, Junge Welt og á
plakötum er lagt til að fjár-
magnsframlög til austur-þýska
vopnvæðingunni eystra og vestra.
hersins verði aukin, til að *
tryggja þann frið sem austur- J
blokkin stendur fyrir. Þessi her- I
ferð á að standa til marsloka.
Uppá siðkastið hefur flokkur- ■
inn hafnað körfum kirkjunnar J
um að rekin veröi eins konar I
félagsleg þjónusla fyrir þá sem
ekki vilja gegna herþjónustu. '
Werner Walde, flokksritari, seg- J
ir i yfirlýsingu sinni um þetta
mál, að „þeir sem mæli með I
svokallaðri friðarþjónustu i stað *
herþjónustu, verði að gera sér !
ljóst, að æðsta stig friðarþjón- I
ustu er fólgið i vopnaðri þjón- I
ustu við sósialismann”. Þau eru ]
furðu keimlik „rökin” sem .
hernaðarpostularnir eystra og
vestra láta sér sæma að brúka. I
Byggt á Information og J
Spiegel. —óg |
upp á bátinn að halda slikri kenn-
ingu til streitu (en það þýddi yfir-
lýsingu um að hún liti á það sem
eilifðarverkefni sitt að undirbúa
innrás á meginland Kina). En
ráðamenn i Peking vilja að eitt-
hvað gerist i Tævanmálum sem
þeim sé hagstætt, og eru þvi afar
gramir yfir þvi, að stjórn
Reagans ætlar að halda áfram að
selja stjórninni á Tævan ýmis
vopn. Keagan hefur að visu
strikað út af sölulista mjög ný-
tiskulegar orustuþotur (af gerð-
inni FX) og sett i staðinn aðra
tegund eldri en Pekingstjórnin er
jafnóánægð fyrir þvi. Hún hefur
meira að segja i hótunum um að
„skrúfa niður” diplómatasam-
skipti ef að Bandarikjamenn lofa
ekki að draga i áföngum úr
vopnasölum til Tævan og ljúka
þeim á þriggja til sex ára tim'a.
Talsmenn stjórnarinnar i
Washington segja aftur á móti, að
það yrði mjög erfitt fyrir hvaöa
forseta sem væri að samþykkja
slika áætlun Kinverja. Hun mundi
þýða að þeir i Washington væru
að fórna gömlum bandamanni og
mundi það mælast illa fyrir hjá
öðrum skjólstæðingum.
Sovéska spilið
Haig sagði i fyrra, aö Kina og
Bandarikin heiðu svipuð mark-
mið i flestum málum; hið sanna
er að það er einkum hernaðarlegt
tafl gegn Sovélrikjunum sem
sameinar þessi riki. En það er
lika farið að tala um það, að tónn-
inn i þeim orðsendingum sem
fara á milli Moskvu og Peking sé
ekki eins hvass og stundum áður.
1 þvi samhengi rifja fréttaskýr-
endur það gjarna upp, aö hjú-
skapur Kinverja og Bandarikja-
manna sé þannig til kominn að
eigi séu þar allar ástir i andliti
fólgnar. Báðir hugsi flátt:
Washington ætlar að „spila út
Kinaspilinu” i pókernum við
Rússa eftir þörfum — og Kinverj-
ar geti hagað sér eins: slegiö út
„bandariska spilinu” eða jafnvel
keypt sér rússneskt. Það þykir þó
ekki liklegl að tii sátta sé að
draga með Kinverjum og Sovét-
mönnum. Ekki einungis vegna
margháttaðra árekstra und-
anfarinna ára heldur og blátt
áfram vegna þess að Kinverjar
gætu ekki búist við þvi að Sovét-
menn væru aflöguíærir um tækni-
búnað og lán sem þeir þurfa mjög
á að halda — allra sist i miðri
pólsku kreppunni.
En þetta þýðir heldur ekki að
Kinverjar muni slá undan i Tæ-
vanmálinu til að tryggja áfram-
haldandi viöskipti og tækniaðstoð
frá Bandarikjunum. Saga vinslita
þeirra við Sovétmenn sýnir, að
kinverskir ráðamenn eru
óhræddir við að slita tengslin við
meiriháttar bandamann — hverj-
ar sem pólitiskar eða efnahags-
legar afleiðingar verða. áb