Þjóðviljinn - 19.08.1982, Síða 5

Fimmtudagur 19. ágúst 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Kópavogsbúar munu ekki una núverandi óréttlæti
lengur: Sanngjarna lausn
verður að finna fyrir næstu Alþingiskosningar

Sjónarhorn
Loftur Al.
Þorsteinsson
Kópavogsbúar þurfa
líka kosningarétt
TAFLA 1: — Breytingar á fjölda kjördæma og þingmanna. 1843 1857 1874 1902 1903 1915 1920 1934 1942 1959
Fjöldi kjördæma 20 21 22 23 26 26 26 27 28 8
Fjöldi þingmanna Kjördæmakjörnir 20 21 30 31 34 34 36 38 41 49
Konungskjörnir 6 6 6 6 6 0 0 0 0 0
Landskjörnir 0 0 0 0 0 6 6 11 11 11
Þingmenn alls 26 27 36 36 40 40 42 49 52 60
TAFLA 2:
— Skipting kjósenda og þingmanna á kjördæmi viö kosningarnar 1979 Hlutfall
Kjördæmi Kjósendur Þingmenn kjósenda Vægi
Fjöldi Hlutfall Kjörd. Lands. Alls Hlutfall'á þingmann atkv.
Reykjanes 29510 21% 5 2 7 12% 3.0% 1.0
Reykjavik 56402 40% 12 3 15 24% 2.6% 1.2
Norðurl. E. 15324 11% 6 1 7 12% 1.5% 2.0
Suðurland 11765 8% 6 1 7 12% 1.2% 2.5
Vesturland 8679 6% 5 1 6 10% 1.0% 3.0
Austurland 7683 5% 5 1 6 10% 0.9% 3.3
Noröurl. v. 6560 5% 5 1 6 10% 0.8% 3.8
Vestifiröir 6150 4% 5 1 6 10% 0.7% 4.3
Samtals 142073 100% 49 11 60 100%
TAFLA 3:
— Skipting kjósenda og þingmanna á kjördæmi eftir breytingu.
Kjördæmi l™1 ”6 Kjósendur Fjöldi Hlutfall Kjörd. Þingmenn Lands Alls kjósenda Hlutfall á þingmann Vægi atkvæöa
Reykjavik 56402 40% 12 3 15 22% 2.6% 1.0
Reykjanes 21247 15% 5 2 7 11% 2.1% 1.2
Norðurl. e. 15324 11% 6 1 7 11% 1.5% 1.7
Suðurland 11765 8% 6 1 7 11% 1.2% 2.2
Vesturland 8679 6% 5 1 6 9% i:o% 2.6
Kópavogur 8263 6% 5 1 6 9% 1.0% 2.6
Austurland 7683 5% 5 1 6 9% 0.9% 2.9
Norðurland v. 6560 5% 5 1 6 9% 0.8% 3.3
Vestfiröir 6150 4% 5 1 6 9% 0.7% 3.7
Samtals 142073 100% 54 12 66 100%
Núverandi fyrirkomulag
kosninga til Alþingis er háö
þeim annmarka að sem næst
útilokaö er aö atkvæöi allra
landsmanna hafi nákvæmlega
sama vægi. Jafn kosningaréttur
er hinsvegar einn af hornstein-
um lýöræðisins. Þess vegna er
stööug endurskoöun á kjör-
dæmaskiptingu og þingmanna-
fjölda nauðsynleg.
Fyrirkomulagi Alþingiskosn-
inga var siöast breytt árið 1959.
A þeim tima sem siöan er liöinn
hafa oröið stórfelldar breyting-
ar á búsetu i landinu og þar af
leiðandi misvægi kosningarétt-
ar. óréttlætiö er oröið svo yfir-
þyrmandi aö þjóöskipulagi okk-
ar stafar hætta af.
Sögulegt
yfirlit
Endurreisn Alþingis er gjarn-
an miðuð við áriö 1843, en 8.
mars þaö ár gaf Danakóngur út
tilskipun um aö ráðgjafarþingi
skyldi komið á fót i landinu.
Akveöið var aö á Alþingi hinu
nýja ættu 26 þingmenn sæti.
Skyldu 6 skipaðir af konungi en
hinir 20 vera kosnir af lands-
mönnum sjálfum, einn i hverri
af 19 sýslum landsins og einn i
Reykjavik.
A þeim nærri 140 árum sem
liðin eru frá endurreisn Alþingis
hafa margvislegar breytingar
verið gerðar á skipan þess.
Þannig hefur þingmönnum ver-
iö fjölgaö smámsaman, kjör-
dæmum ýmist fjölgaö eöa þeim
fækkaö og landskjörnir þing-
menn komiö i staö konungskip-
aöra.
Tafla 1 gefur yfirlit yfir þær
breytingar sem gerðar hafa
verið á fjölda kjördæma og Al-
þingismanna.
Augljóst er að kjördæma-
breytingar hafa aldrei orðiö af
sjálfu sér, fyrir þeim hafa verið
ýeigamiklar ástæöur. Búsetu-
breytingar i landinu hafa kallað
á stööuga endurskoöun og
landsmenn hafa sinnt þvi kalli.
Við erum þakklát fyrir lýöræö-
islega afstööu horfinna kyn-
slóöa.
Aðkallandi
vandi
Engum fær dulist að leiörétt-
inga er enn á ný oröin þörf, eftir
rúmlega tveggja áratuga kyrr-
stööu. Tafla 2 sýnir samanburð
á milli kjördæmanna viö kosn-
ingarnar 1979, en vitaö er að
ástandið hefur versnað töluvert
siöan. Sjá má aö Reykjanes og
Reykjavik eru einu kjördæmin
sem hafa lægra hlutfall þing-
manna en kjósendafjöldinn gef-
ur tilefni til.
Þingmannafjöldi Reykjaness
þarf að aukast um 5 og Reykja-
vikur um 10 til aö fullt samræmi
náist. Jafnframt yrði aö fækka
þingmönnum i öðrum kjördæm-
um i sama mæ!i.
Mestur mismunur á vægi at-
kvæöa er á milli Reykjaness og
Vestfjaröa, eða 4.3-faldur mun-
ur. Höfuöáherslu ber þvi aö
leggja á aö leiörétting fáist fyrir
Reykjaneskjördæmi.
Flest bendir til aö Alþingi
muni takast á viö þennan vanda
innan skamms. Skipuö hefur
verið nefnd, stjórnarskrár-
nefnd, til aö fjalla um málið og
leggja tillögur sinar fyrir Al-
þingi. Af óljósum fréttum aö
dæma hefur nefndin staönæmst
viö þá lausn aö þingmönnum
veröi fjölgaö, á þann hátt að
leiði til jöfnunar kosningaréttar.
Um þessa leiö er gott eitt aö
segja, en ekki er sama hvernig
hún veröur útfærö. Kjördæmin
eru þaö stórar einingar aö veru-
legt óréttlæti getur skapast inn-
an þeirra, þótt öllu réttlæti virö-
ist fullnægt þegar á heildina er
litið.
Sérstaða
Kópavogs
I Reykjaneskjördæmi höfum
viö sláandi dæmi um hvernig
stórt byggöarlag er i fram-
kvæmd svipt kosningarétti til
Alþingis. Kópavogur meö um
28% kjósenda kjördæmisins á
engan fulltrúa á Alþingi. Þessir
9000 kjósendur, annars stærsta
bæjarfélags á landinu, vita aö
þessi er raunveruleikinn þrátt
fyrir formlega þátttöku þeirra i
siðustu Alþingiskosningum.
Væntanlegar breytingar
veröa aö fela i sér varanlega
lausn á vanda Kópavogsbúa.
Gera verður Kópavog aö sér-
stöku kjördæmi.
Tafla 3 sýnir skiptingu kjós-
enda og þingmanna á kjördæmi/
ef Kópavogskjördæmi heföi ver-
iö til viö Alþingiskosningarnar
1979. Gert er ráö fyrir aö kjör-
dæmakosnum þingmönnum sé
fjölgaö um 5 og landskjörnum
þingmönnum um 1. Komi þessi 6
nýju þingsæti i hlut Kópavogs.
Kópavogur yröi kjördæmi af
meðalstærð og Reykjanes
áfram næstfjölmennasta kjör-
dæmiö.
Þessi breyting leiöir til veru-
legrar leiöréttingar fyrir ibúa
núverandi Reykjaneskjördæm-
is, en hefur aö ööru leyti óveru-
legar breytingar i för meö sér.
Ljóst er aö þingmönnum
Reykjavikur þarf einnig aö
fjölga nokkuö svo aö miöi i rétt-
lætisátt.
Niðurlag
Sú klemma sem fyrirkomulag
kosninga til Alþingis er komiö i
verður varla leyst meö öörum
hætti en til komi fjölgun þing-
manna. Lausnin aö vanda
Reykjaness er fólgin i þvi aö
gera Kópavog aö sérstöku kjör-
dæmi.
Kópavogur hefur sérstööu
meö þvi aö eiga engan fulltrúa á
Alþingi, þrátt fyrir aö um sé aö
ræða annaö stærsta bæjarfélag i
landinu. Eftir þessa breytingu
yröi vægi atkvæöa i öfugu hlut-
falli við fjölda kjósenda i hverju
kjördæmi. Hjá nokkurri mis-
munun á milli kjördæma veröur
ekki komist, en þá ber hún aö
lúta þessari reglu. Kópavogsbú-
ar munu ekki una núverandi
óréttlæti lengur. Sanngjarna
lausn veröur aö finna fyrir
næstu Alþingiskosningar.
Loftur Al. Þorsteinsson
verkfræöingur
Innsigling aö Landshöfninni aö Rifi á Snæfellsnesi. t baksýn sést til Óiafsvikur, hinn iliræmdi vegur fyrir ólafsvíkurenni til hægri.
— Ljósm. —
ráa
„Lostæti” í
nýrri útgáiu
IÐUNN hefur gefiö út i annarri
útgáfu matreiöslubókina Lostæti
meö litilli fyrirhöfn. Fyrsta út-
gáfa kom á siöasta hausti og seld-
istupp á rúmum mánuöi. Nú hafa
veriö geröar á bókinni fáeinar
lagfæringar frá fyrri útgáfu. — í
bókinni eru 336 uppskriftir af alls
konar réttum sem auðvelt og
fljótlegt er aö matbúa. Bókin er
bresk að uppruna og eru höfundar
þrjár konur, Mary Berry, Ann
Body og Audrey Ellis, allar sér-
fræöingar kennarar og leiöbein-
endur i matreiöslu. Sú fyrsttalda
skrifar formála aö bókinni og
segir þar meðal annars: ,,1 bók-
inni eru mjög fjölbreyttar upp-
skriftir. Þær spanna yfir flest sviö
matargeröar. Meö þvi aö raöa
þeim saman á ýmsa vegu, má
búa til næstum óteljandi matseöla
fyrir alls konar tilefni, miödegis-
kaffi fyrir fjölskylduna allt eins
og vandaöasta veislumat”.
1 bókinni eru litmyndir af
hverjum einstökum rétti. Er hér
um að ræða fiskrétti, brauð,
kjúklinga, hrisgrjónarétti, salöt
og smárétti, svinakjöt og lamba-
kjöt, kökur og margt
fleira. — Lostæti meö litilli fyrir-
höfn er gefin út i samvinnu viö
Hamlyn i Lundúnum. Jón
Gunnarsson þýddi.