Þjóðviljinn - 24.12.1982, Blaðsíða 11

Föstudagur 24. desember 1982 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11
Spurningar og
svör um stöðvun
vígbúnaðarkapp-
hlaupsins
„Pú sérð eitthvað áþreifanlegt og spyrð:
Hvers vegna? En mig dreymir hluti sem
aldrei hafa sést og ég spyr: Hvers vegna
ekki?"
George Bernard Shaw
í bók þeirra Kennedys og Hatfield er
kafli, er hefur að geyma 50 spurningar og
svör um stöðvun
vígbúnaðarkapphlaupsins. Við birtum hér
fjórtán af þessumspurningum:
1. spurning:
Hve mikil hætta er á
kjarnorkustyrjöld?
Svar: Hún er meiri en nokkru sinni fyrr.
Kjarnorkukapphlaupið hefur stundum leitt
til spennuástands eins og gerðist í
Kúbudeilunni árið 1962.1 kjölfar slíks
ástands getur komið til stríðs, jafnvel þótt
hvorugur aðilinn vilji það. Tækniþróun
eftirstríðsáranna hefur stytt tímann sem
líður frá því að stutt er á hnappinn þangað
til sprengjan springur úr 10 klukkustundum
(sprengjuflugvélar) í 10 mínútur
(eldflaugar í Evrópu og unt borð í
kafbátum). Þessi þróun hefur aukið
hættuna á því að til stríðs komi af
misgáningi og að hefðbundið stríð snúist
yfir í kjarnorkustríð. Alvarlegust er þó
hættan á að í spennuástandi verði annar
aðilinn gripinn ótta við að hinn aðilinn sé að
því kominn að eyðileggja öll hans vopn og
ákveði að verða fyrri til.
2. spurning:
Getur stöðvun
vígbúnaðarkapphlaupsins í raun og
veru komið í veg fyrir kjarnorkustríð?
Svar: Stöðvun þess er ekki endanleg
lausn. Það er ekki til það vopnaeftirlit sem
útilokar hættuna á kjarnorkustríði, en
stöðvun getur komið í veg fyrir að ástandið
versni enn meira. Hún getur komið í veg
fyrir að ný vopn verði fundin upp og
útilokað þann möguleika að annar aðilinn
öðlist getu til að útkljá stríðið með einni
árás. Fólk verður að gera það upp við sig
hvort það telji sér betur borgið með
áframhaldandi vopnakapphlaupi en með
stöðvun þess. Við teljuni svariðaugljóst.
3. spurning:
Mun stöðvun
vígbúnaðarkapphlaupsins viðhalda
óréttlátu eða hættulegu
vopnajafnvægi?
Svar: Húnkæmijafnt niðurábáðum
aðilum vegna þess að nú ríkir nokkurt
jafnvægi milli þeirra að því er tekur til
kjarnorkuvígbúnaðar. Hvor aðili um sig
hefur margfalt meira afl en þörf er fyrir til
að svara árás hins, hvaða staða sem upp
kemur. Við stöndum framar á sumum
sviðurn, þeir á öðrum. Þetta jafnvægi veitir
okkur tækifæri sem við fáum kannski aldrei
aftur til að stöðva kjarnorkukapphlaupið.
Bandaríkin ráða yfir eldflaugum með 9400
kjarnaoddum en Sovétríkin eiga 7500
kjarnaodda. Jafnvel þótt Sovétríkin yrðu
fyrri til að gera árás sem heppnaðist
fullkomlega, vægu samt eftir 4000
kjarnaoddar um borð í bandarískum
kafbátum og flugvélum - meira en nóg til
að breyta Sovétríkjunum í geislavirka
eyðimörk.
4. spurning:
Er ekki rétt að fresta stöðvun
vígbúnaðarkapphlaupsins þar til við
höfum náð Sovétmönnum á þeim
sviðum þar sem þeir hafa forskot?
Svar: Við höfum þegar svarað þessu.
Þessari röksemd beitir Reaganstjórnin og
hún birtistí Jackson-Warnertillögunni. En
hún stenst einfaldlega ekki. Báðir aðilar
munu ávallt hafa áhuga á að smíða fleiri
eldflaugar og hvorugur aðilinn getur staðið
aðgerðarlaus meðan liinn framieiðir ný
vopn. Sovétmenn eiga fleira
landeldflaugar, en þær liggja betur við
höggi; Bandaríkin reiða sig meira á
eldflaugar í kafbátum sem erfiðara er að
granda. í heild standa ríkin nokkuð jafnt að
vígi svo stöðvun er vel framkvæmanleg.
„Stórveldin tvö eiga
sprengjuforða erjafn-
gildir 4 tonnum af
TNT-sprengiefni á
hvern karlmann,
hverja konu og hvert
barn, sem lifa nú á
þessari jörð. “
5. spurning:
Ættum við ekki a.m.k. að knýja fram
fækkun iangdrægra landeldflauga
Sovétmanna áður en reynt er að stöðva
kapphlaupið?
Svar: Bandaríkin ráða yfir fleiri
kj arnaoddum í langdrægum eldflaugum -
næstum 2000 fleiri - ogfjöldi kjarnaodda
er það sem mestu máli skiptir. Sovétmenn
hafa stærri eldflaugar sent geta flutt öflugri
sprengjur; þeir ráða yfir meiri
„sprengimætti". En það stafar að hluta til af
því að við stöndum þeint framar á
tæknisviðinu og það hefur gert okkur kleift
að smíða minni og hagnýtari eldflaugar og
kjarnaodda. Mismunurinn á
sprengimættinum skiptir sáralitlu máli
þegar metaskal styrk aðila. Nákvæmni
bandarísku eldflauganna gerir það að
verkum,að við þurfum ekki að reiða okkur
á stærri sprengjur sem springa kannski
langt fráskotmarkinu. Undanfarin árhefur
varnarmálaráðuneytið sjálft lagt
höfuðáherslu á framleiðslu sntærri og
nákvæmari kjarnaodda.
6. spurning:
Suniir hafa gagnrýnt hugmyndina um
stöðvun vígbúnaðarkapphlaupsins á
þeim forsendum að hún hindri
framieiðslu á MX-eldflaugum, en þær
gætum við notað til að þvinga
Sovétmenn til samninga um afvopnun.
Hafa þeir rétt fyrir sér?
Svar: Þessi röksemdafærsla byggir á því
öfugmæli að þú verðir að eignast nteira til
að eiga minna. Þarna er enn á ferð gamla
„skiptimyntar“-kenningin. Þannig sögðu
sumir áður en samningarnir um
gagneldflaugarnar voru undirritaðir:
„Látið okkur hafa gagneldflaugarnar sem
„skiptimynt" núna, þá getum við samið um
að leggja þær til hliðar síðar". Við þurfum
ekki að smíða fleiri vopn í því skyni að auka
öryggisleysi Sovétmanna og neyða þá
þannig að samningaborðinu. Efling
bandaríska vígbúnaðarins er líklegri til að
hrinda Sovétmönnum út í nteiri
hervæðingu, en til að draga þá að
samningaborðinu. Sama gildir um þeirra
uppbyggingu. Ef framleiða þarf fleiri vopn
til að afvopnun geti átt sér stað, ef orðið
stöðvun á að merkja vopnakapphlaup sem
tæki enda einhvern tíma í fjarlægri framtíð,
þá höfunt við snúið rökfræðinni á haus og
nálgast það ástand sem George Orwell sá
fyrirséríbókinni 1984.
7. spurning:
Hverjum mun styrkleikahiutfallið
snúast í vii ef ekki kemur til stöðvunar
vígbúnaðarkapphlaupsins?
Svar: Það er engin trygging fyrir því að
staða Bandaríkjanna í
vígbúnaðarkapphlaupinu verði betri á
morgun en hún er í dag. í raun og veru
hefur þróunin verið báðum í óhag. Ef til
kj arnorkustríðs kemur y rðu bæði
Sovétríkin og Bandaríkin fyrir meiri
eyðileggingu en orðið hefði fy rir 10 árunt og
miklu meiri en fyrir 20 árum. Unt þessar
mundir leggja Bandaríkjamenn allt kapp á
að framleiða MX-eldflaugar og koma þeim
fyrir, smíða nýja tegund flugvéla sem geta
borið kjarnorkuvopn milli heimsálfa og að
endurbæta kafbáta þá sent bera
kjarnorkueldflaugar. Sovétmenn hafa líka
varið rniklu fé til hermála og það er engin
ástæða til að ætla að þeir haldi að sér
höndunum meðan við stundum
vopnaframleiðslu af kappi. Staða okkar
mun versna, jafnvel hlutfallslega ef við
bíðunt í áratug með að leggja til að
vígbúnaðarkapphlaupið verði stöðvað.
8. spurning:
Hvernigyrði afvopnunin framkvæmd?
Svar: Kennedy-Hatfield tillagan gerir
ráð fyrir að hún felist í árlegum niðurskurði
vopnabirgða eða annarri árangursríkri
tilhögun. Ef prósentuleiðin erfarin yrði
hinum ýntsu vopnategundum fækkað unt
ákveðinn hundraðshlutaá ári, t.d. 5 eða7
prósent. Báðir aðilar geta valið hvaða vopn
innan hvers flokks þeir taka úr notkun. Ef
hvor aðili um sig minnkar vopnabúrið um
7% á ári væri hægt að heiminga
vopnabirgðirnar á u.þ.b. sjö árunt.
9. spurning:
Hvernig viðhéldi slík afvopnun
jafnvæginu í kjarnorkuvígbúnaði
ásamt því að koma í veg fyrir
kjarnorkustríð?
Svar: Afvopnunin ntun hafa þau áhrif á
báða aðila að þeir munu kappkosta að losa
sig við þau vopn sent erfiðast er að verj a og
mest ógn stafar af. Landeldflaugar eru
nákvæmustu vopnin; en af því að þær eru
ekki á stöðugri hreyfingu eru þær auðveld
skotmörk. Slíkareldflaugarógna
jafnvæginu, sérstaklega þar sem þær auka
hættuna á að í spennuástandi reyni annar
aðilinn að verða fyrri til.
10. spurning:
Er stöðvun vígbúnaðarkapphiaupsins
framkvæmanieg án þátttöku annarra
ríkja?
Svar: Já, urn fyrirsjáanlega framtíð.
Kjarnaoddar Breta og Frakka eru nokkur
hundruð meðan risaveldin ráða yfir 17000.
Forði Kínverja af kjarnorkuvopnum er svo
lítilfjörlegur að þótt þeir hafi alltaf neitað
þátttöku í afvopnunarviðræðum hingað til
hefur það ekki fælt Sovétmenn frá.
11. spurning:
Hvaða máli skiptir stöðvun
vígbúnaðarkapphlaupsins ef báðir
aðilar halda eftir þúsundum
kjarnaodda?
Svar: Róm varekki byggðáeinumdegi,
en það er hægt að afmá Washington og
Moskvu á andartaki. Stöðvun og afvopnun
eru aðferðirtil að komaáfriði. Hann
verður ekki tryggður í einu vetfangi og fyrst
er að snúa óheillaþróuninni við. Eins og nú
erástatteykur
kjarnorkuvopnakapphlaupið spennu og
viðsjárá alþjóðlegum vettvangi. Takist
okkur að binda endi á þetta kapphlaup,
dregur úr hættunni á kjarnorkustríði sem
legðisiðmenningunaírúst. Eftiraðþað
hefur verið stöðvað og
afvopnunarviðræður hafnar munu
viðhorfin til ógnarjafnvægisins breytast. í
fyrstu héldu bæði risaveldin að tugir, síðan
hundruð kjarnorkuvopna væri nóg; það var
ekki fyrr en nýlega að það rann upp fyrir
þeim að þau þyrftu þúsundir vopna. Eftir
því sem líður á afvopnunina krefst
ógnarjafnvægið æ færri vopna. Sérhver
sprengja sem tekin er úr notkun dregur úr
þeirri hættu sem nú ógnar öllu lífi á
jörðinni.
12. spurning:
Er einhver ástæða til að ætla að
Sovétmenn failist á stöðvun
vígbúnaðarkapphlaupsins?
Svar: Þeir féllust á bann við tilraunum
með kjarnorkuvopn í andrúmsloftinu árið
1963 og þeir hafa virt það. Þeir féllust á
samningsem samsvaraði stöðvun á
framleiðslu gagneidflauga árið 1972 og þeir
hafa líka haldið hann. Stöðvun
vígbúnaðarkapphlaupsins er jafnt í þágu
öryggis þeirra sem okkar.
13. spurning:
Munu Sovétmenn ekki haida áfram að
reyna að hiaupa okkur af sér fyrst þeir
verja svo mikiu fé til framleiðsiu
iangdrægra kjarnorkuvopna?
Svar: Þeir komast ekki fram úr okkur,
hvorki tæknilega né efnahagslega. Þeir vita
að við höfum í fullu tré við þá í
vígbúnaðarkapphlaupinu, sem fyrreða
síðar hlýtur að enda nteð ósköpum.
14. spurning:
Er annar vaikostur fyrir hendi en
stöðvun vígbúnaðarkapphlaupsins?
Svar: Já, kjarnorkukapphlaup sem
heldur áfrant að magnast stig af stigi og
jafnvel kjarnorkustyrjöld.